بۇگىندە استانادا رەسمي تىركەلگەن 339 350 اۆتوكولىك بار ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز – ءار ءۇشىنشى تۇرعىننىڭ ماشيناسى بار دەگەن ءسوز. بىراق جۇرگىزۋشىلەردىڭ ءبارى بىردەي جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن ساقتاي بەرمەيدى. ولاردىڭ ىشىندە ءوزىن دە, وزگەنىڭ دە ءومىرىن قاتەرگە تىگىپ, زاڭدى ورەسكەل بۇزاتىندار جەتەرلىك.
اپات اياق استىندا
جول ءجۇرۋ ەرەجەسى – كولىك جۇرگىزۋشىلەرى مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ مىندەتتەرىن انىقتايتىن, جول ءجۇرۋ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا كولىك قۇرالدارىنا قويىلاتىن تالاپتاردى رەتتەيتىن زاڭدىلىقتار جيىنتىعى. كەز كەلگەن تۇرعىن – جول قوزعالىسىنىڭ قاتىسۋشىسى. سوندىقتان اركىم جولدا ءجۇرۋ الىپپەسىن بىلۋگە جانە ونى مۇقيات ساقتاۋعا مىندەتتى. سەبەبى, جول ءجۇرۋ ەرەجەسىندەگى ءار تارماق جايدان-جاي جازىلا سالعان جوق. ونىڭ ارقايسىسى ادامدى كولىكتەن بولاتىن اپاتتان, توتەنشە جاعدايدان ساقتاۋعا, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.
قالادا كولىكتەر كوبەيگەن سايىن جول-كولىك وقيعاسى دا جيىلەگەن. استانا قالاسى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جىل باسىنان بەرى جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزعان 43 مىڭنان استام وقيعانى انىقتاعان. جۇرتشىلىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعاپ, جولداعى اپاتتى جاعدايلاردى ازايتۋ ماقساتىندا جول-پاترۋلدىك پوليتسيالارى كولىكتى قالاي بولسا سولاي ايدايتىن جۇگەنسىز جۇرگىزۋشىنىڭ تالايىن تارتىپكە شاقىرعان. اسىرەسە, جىلدامدىقتى شەكتەن تىس اسىرۋ, جولدىڭ قاراما-قارسى باعىتىنا ءوتىپ كەتۋ, ماشينانى ماس كۇيىندە جۇرگىزۋ سەكىلدى زاڭدى ورەسكەل بۇزعاندار ءتيىستى جازاسىن العان. مىسالى, استانالىق جول ساقشىلارى بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى جىلدامدىقتى اسىرعان 1700 وقيعانىڭ جولىن كەسكەن. قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاي كولىك ايداعان 4 مىڭ جۇرگىزۋشى ۇستالعان. جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعىندا ادامدارعا جول بەرمەگەن 1 مىڭنان استام جۇرگىزۋشى انىقتالسا, 900 زاڭ بۇزۋشىلىق – اپاتتىق جاعدايدى تۋعىزۋعا قاتىستى بولعان. ال 373 جۇرگىزۋشى كولىكتى ماس كۇيىندە ايداعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعان.
ەلوردادا كولىگىن دۇرىس قويماعان جۇرگىزۋشىلەر دە جازاسىز قالمايدى. استانا قالاسى ءىىد جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ ينسپەكتورى ءلاززات بيسەمباەۆانىڭ ايتۋىنشا, بيىلعى جىل باسىنان بەرى كولىگىن بەلگىلەنبەگەن جەرگە قاڭتارعان 1 مىڭ جۇرگىزۋشىگە ايىپپۇل سالىنعان.
«جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن ساكتاساڭىز, ءومىرىڭىز جيىرما جىلعا دەيىن ۇزارادى» دەگەن ءازىل-شىنى ارالاس ءسوز بار. بىراق ونىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان-ماعىنا جاتىر. قاراپايىم عانا ەرەجەنى ساقتاماعاننان قانشا ادامنىڭ ءومىرى وسى جول بويىندا ءۇزىلدى؟ ولاردىڭ اراسىندا قىرشىننان قيىلعان جاس تا, بالا دا بار. مىسالى, بىلتىر بىرەۋدىڭ جان دەگەندە جالعىز بالاسىن اباجاداي كولىگىمەن قاعىپ كەتكەن اياعى اۋىر ايەل ءبىر وسكىننىڭ قانىن موينىنا جۇكتەپ الدى. سەبەپ بىرەۋ – جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنە باعىنباعان. وتكەندە سوت وتىرىسىندا ەڭىرەگەندە ەتەگى تولعان ايەلدىڭ كوزىنەن «ەگەر مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعىندا توقتاعاندا, مۇنداي بولماس ەدى» دەگەن وكىنىش انىق بايقالدى. سوندىقتان جولدا ابايلاپ جۇرگەن ابزال. اپات اياق استىندا. كولىك سياقتى قاۋىپتى مەحانيزم اسىعىپ-اپتىعۋدى كەشىرمەيدى. كەز كەلگەن ءىس, مەيلى ول قانداي ماڭىزدى بولسا دا اللانىڭ بەرگەن اماناتى – ومىرىڭىزگە تاتىمايتىنىن ەشقاشان ەسىڭىزدەن شىعارماڭىز.
الا جولاق قاۋىپسىز ەمەس
وتكەندە الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلاردىڭ ءبىرى: «ادامنىڭ ءوز قۇقىن تولىق ساقتايتىن جالعىز ورنى – جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلى» دەپ جازىپتى. راسىمەن دە كوپ ادامدار وسىناۋ الا جولاققا كەلگەندە «جول وزىمدىكى» دەگەندەي اينالاعا پاڭدانا قاراپ, اسىقپاي وتەتىنى بار. بىراق جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعى جۇرت ويلاعانداي قاۋىپسىز وتكەل ەمەس. كەيبىر جۇرگىزۋشىلەر قاتتى جىلدامدىقپەن كەلە جاتادى. ولار قالتارىستان اتىپ شىققان ادامدى قاپەلىمدە بايقاماي قالۋى مۇمكىن نەمەسە جىلدامدىعىن تەجەي الماي قالادى. سوندىقتان ساق جۇرگەن ادام عانا ساۋ جۇرەدى. استانا پوليتسەيلەرى تۇرعىنداردى جولداعى قاۋىپ-قاتەردەن ساقتاندىرۋ ءۇشىن قولدان كەلگەن شارالاردى جاساۋدا. مىسالى, ايالدامالاردىڭ قابىرعاسىندا «نازار اۋدارىڭىز – جاياۋ جۇرگىنشى!» اتتى جول ءجۇرۋ ەرەجەلەرىنەن حابار بەرەتىن سۋرەتتەردى ءىلدى. «سىپايى جۇرگىزۋشى» اكتسياسىن قولعا الىپ, ەرەجەنى قاتاڭ ساقتايتىن جۇرگىزۋشىلەردى وزگەلەرگە ونەگە ەتتى. «ابايلا, جاياۋ جۇرگىنشى!» رەسپۋبليكالىق ءىس-شاراسىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ بۇل شارالار جاياۋ جۇرگىنشىنىڭ دە جول قوزعالىسىنىڭ قاتىسۋشىسى ەكەنىن, ولار دا جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنە باعىنۋى ءتيىس ەكەندىگىن بىلدىرەدى. ينسپەكتور ءلاززات بيسەمباەۆانىڭ ايتۋىنشا, بەلگىلەنبەگەن جولداردى كەسىپ ءوتىپ, جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزعان 5 مىڭ جاياۋ جۇرگىنشى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. سوندىقتان «ساقتانساڭ – ساقتايمىن» دەگەن قاعيدا اركىمنىڭ جادىندا جۇرگەنى ارتىق بولمايدى.
جالپى, كولىك ايداۋ – رەفلەكس. ادام كولىكتى قالاي ايداسا, سولاي قالىپتاسىپ كەتەدى. اۆتومەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە تاجىريبەلى نۇسقاۋشىمىز ۇنەمى: «كولىكتىڭ پايدالى ەكەنى راس. بىراق ونىڭ قاۋىپتى ەكەنى دە اقيقات. سەندەرگە ەرەكشە ايتارىم, اسىرەسە, جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعىنا تاياعاندا, مىندەتتى تۇردە كولىكتىڭ جىلدامدىعىن تەجەڭدەر. مەيلى, ادامى جوق ايدالادا كەلە جاتساڭدار دا جىلدامدىقتى شەكتەۋدى ۇيرەنىڭدەر. بۇل كەيىن سەندەرگە ۇيرەنشىكتى ادەت بولىپ قالىپتاسادى دا, ادامنىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرەتىن تالاي جول وقيعاسىنىڭ الدىن الادى»» دەپ ايتىپ وتىرۋشى ەدى. سول ايتقانداي, ادام ءومىرى – ويىنشىق ەمەس. ەشكىم دە بىرەۋدىڭ ءومىرىن وكسىتۋگە قۇقى جوق. ول ءۇشىن كولىك رۋلىندە وتىرعان ءاربىر ءجۇرگىزۋشى جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن ساقتاۋعا مىندەتتى.
جولداعى سۇر «ساقشىلار»
استانادا جول ءجۇرۋ ءتارتىبىن باقىلاپ, قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا كوپتەگەن جۇمىستار قولعا الىنۋدا. سونىڭ ءبىر كورىنىسى – «ۆوكورد-تسيكلوپ» اپپاراتتى-باعدارلامالىق كەشەننىڭ پايدالانۋعا بەرىلۋى. ياعني, اقپان ايىنىڭ اياعىنان باستاپ استانا كوشەلەرىندە ورناتىلعان سۇر فوتوكامەرالار ىسكە قوسىلدى. بۇل قوندىرعىلاردىڭ مۇمكىندىگى بۇرىنعى سارى فوتواپپاراتتان دا كۇشتى. ولار جىلدامدىقتى اسىرعان كولىكتەردى عانا ەمەس, سونىمەن قاتار قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاعانداردى دا, تەلەفونمەن سويلەسىپ وتىرعانداردى دا «سارت» ەتكىزىپ سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الادى.
«قاۋپسىز قالا» جوباسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلىپ وتىرعان شارانى «استانا Innovations» اق مەن استانا قالاسى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى ەنگىزىپ وتىر.
«ۆوكورد» اپپاراتتىق-باعدارلامالىق كەشەنى زاماناۋي پروجەكتورمەن جابدىقتالعان. ونىڭ ەرەكشەلىگى سول, جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزعان كولىكتىڭ مەملەكەتتىك ءنومىرىن تۇنگى مەزگىلدە دە انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ايتپاقشى, سۇر «جول ساقشىلارى» سارى فوتواپپاراتتارداي «اشىق كوڭىل» ەمەس. ولار فوتوعا ءتۇسىرىپ العانىن جۇرگىزۋشىگە بىلدىرتپەيدى دە, ياعني, جارقىلدامايدى. سوندىقتان, ابايلاپ جۇرگەيسىڭ, جۇرگىزۋشى!
قىمبات توقتامۇرات
ماتەريالدى “استانا اقشامى” گازەتىنىڭ astana-akshamy.kz رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساعاندا عانا پايدالانۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
