ءتيىستى ورگاندار تاراپىنان كەشەندى ءىس-شارالار قابىلدانىپ, جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىمەن, ەلىمىزدە ادام ساۋداسى باسەڭدەمەي تۇر. سوعان قاراپ, مۇنىڭ ءوزى تامىرىن تەرەڭگە جايىپ العان كەسەپات ەكەنىن تۇسىنە باستايمىز.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, رەسپۋبليكادا «بيزنەستىڭ» وسى ءتۇرىنىڭ بەلەڭ الۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار كورىنەدى. سولاردىڭ ەڭ باستىسى – توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان گەوگرافيالىق قولايلىلىق. ءسويتىپ, ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنان «ءتىرى تاۋاردىڭ» رەسەيگە, ۋكرايناعا, باسقا دا مەملەكەتتەرگە ەلىمىز ارقىلى ءوتۋى. ءۇشىنشى, ەڭ باستى سەبەپ – جۇمىسسىزدىق. ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاعان جاستار جات پيعىلدى ادامداردىڭ «جۇمىس تاۋىپ بەرەمىن» دەگەن سوزىنە يلانىپ, قۇلدىققا تۇسەدى. كوبىنە ولار قۇرىلىس نەمەسە اۋىل شارۋاشىلىعى جۇمىستارىنا جەگىلەدى ەكەن.
ءبىر عانا مىسال, باتىس قازاقستان وبلىسىنان استاناعا جۇمىس ىزدەپ كەلىپ, جامبىلدىق م. دەگەن ازاماتتىڭ الداۋىنا ءتۇسىپ ەكى جىلىن دالادا قوي باعۋمەن وتكىزگەن ەرمەك جانە وقاپ ەسىمدى جىگىتتەردىڭ ءىسى سوتتا قارالدى. بۇلاردى ۆوكزالدان «ەڭبەكاقىسى جوعارى جۇمىس تاۋىپ بەرەمىن» دەپ الىپ كەتكەن ادام بارعان بويدا قۇجاتتارىن تارتىپ الىپ, وزدەرىن ۇرىپ-سوعىپ, مال سوڭىنا سالىپ قويعان. ءبىر تاڭعالارلىعى, وسىنىڭ قىلمىس ەكەندىگىن سول اۋىلداعى كورشى-قولاڭ, تۋما-تۋىس – ءبارى بىلگەن. بىلە تۇرا ەشكىمگە ءتىس جارماعان.
«قالادا جۇمىسسىز جۇرگەندەردى الداپ الىپ كەتىپ, مال سوڭىنا سالىپ قويۋ, قۇلدىقتا ۇستاۋ فاكتىلەرى كەز كەلگەن وبلىستا كەزدەسەدى. بىراق بۇل تۋرالى ناقتى ايعاق بولماسا, قۇلدىقتا جۇرگەندەردى بوساتىپ الۋ, جۇرگەن جەرىن انىقتاۋ قيىنعا سوعادى» دەيدى قۇقىق قورعاۋ ورگانىنىڭ وكىلى. سوندىقتان وعان جەرگىلىكتى ازاماتتار عانا كۋالىك ەتىپ, حابارلاسىپ, كومەكتەسە الادى.
ەلىمىزدە ادام ساۋداسىنىڭ قۇرباندارىن وڭالتۋعا حالىقارالىق كوشى-قون ۇيىمى كومەكتەسۋدە. اتالعان ۇيىمنىڭ الماتى مەن كوكشەتاۋداعى وڭالتۋ ورتالىقتارى ون جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. حالىقارالىق ۇيىم استاناداعى وڭالتۋ ورتالىعىمەن دە قويىن-قولتىق جۇمىس ىستەيدى.
بۇلاردىڭ بىرىگىپ اتقارعان يگىلىكتى ىستەرى ۇشان-تەڭىز.
استانا قالاسى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك, بيىلعى جىلدىڭ 8 ايى ىشىندە جەڭگەتايلىقپەن نەمەسە ورىمدەي قىزداردى جەزوكشەلىكپەن اينالىسۋعا ماجبۇرلەۋ بويىنشا 28 فاكتى اشكەرەلەنىپ, ونىڭ 20-سى سوتقا جىبەرىلگەن. جەزوكشەلىكپەن اينالىساتىن جەڭىل ءجۇرىستى قىز-كەلىنشەكتەردىڭ بارلىعى ەسەپكە الىنىپ, الدىن الۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.
ال, وسى ۋاقىت ارالىعىندا ەلوردادا جاسوسپىرىمدەر ەڭبەگىن زاڭسىز پايدالانۋدىڭ ون ەكى وقيعاسى تىركەلگەن. بۇعان جول بەرگەن ادامدار اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ, قۇزىرلى ورگاندار حاباردار ەتىلگەن.
تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن ماسەلە, وسى جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنە جاڭا تاراۋ ەنگىزىلدى. ەندى پاتەرلەرىن بىلە تۇرا جەزوكشەلىكپەن اينالىسۋ ءۇشىن جالعا بەرسە, ءۇي يەسى ءىرى كولەمدە ايىپپۇل تولەيدى. جۇرگىزىلگەن رەيد ناتيجەسىندە استانا قالاسىندا پاتەرلەرىن بىلە تۇرا «تۇنگى كوبەلەكتەرگە» جالعا بەرگەن 26 ادام اشكەرەلەنىپ, ماتەريالدار سوتقا جىبەرىلدى. قازىرگى تاڭدا سونىڭ ون ۇشىنە سوت ۇكىمى شىقتى.
كامەلەتكە تولماعانداردىڭ اراسىندا
ساۋدا قۇرباندىعىنا اينالاتىن كوپ جاعدايدا بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى كورىنەدى. ىزدەۋشىسى مەن سۇراۋشىسى جوق جەتىم بالالار مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ قايدا
بارارىن بىلمەيدى. اقىل ايتار, ءجون سىلتەر جان بولماعان سوڭ, ءوز بەتتەرىنشە جۇمىس ىزدەيدى. ءسويتىپ, ادام ساۋداسىن كاسىپ ەتكەندەردىڭ تورىنا ءتۇسىپ قالادى.
وسىعان وراي, مەملەكەت تاراپىنان ادام ساۋداسىن اۋىزدىقتاۋعا ناقتى ءىس-شارالار الىنۋدا. ءتيىستى زاڭدارعا تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ۇكىمەت ادام ساۋداسىنا قاتىستى قىلمىستىڭ جولىن كەسۋ جانە الدىن الۋعا باعىتتالعان 2012-2014 جىلدارعا ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتتى.
ەكىنشى ءبىر جايت, «بۇل ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ اينالىساتىن شارۋاسى» دەگەن قاتە قالىپتاسقان تۇسىنىكتى بۇزىپ, ونىڭ قوعام بولىپ كۇرەسەتىن ماسەلە ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن اۋقىمدى شارۋالار اتقارىلۋدا.
اتالعان قىلمىستىڭ تۇرلەرى كوپ. ماسەلەن, «ءماجبۇرلى ەڭبەك», «جىنىستىق ماقساتقا پايدالانۋ», «ءۇي قۇلدىعى», «قايىرشىلىققا ماجبۇرلەۋ», تاعى باسقالار.
ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر كورسەتىپ وتىرعانداي, سوڭعى بەس جىل ىشىندە قازاقستاندا ادام ساۋداسىنىڭ 600-گە جۋىق قۇربانى انىقتالعان. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى وسى «كاسىپكە» بايلانىستى 1,5 مىڭعا جۋىق قىلمىستى انىقتاپ, 800-دەن استام ادام
سوتتالدى. جىل سايىن وسى ساناتتاعى 300-دەن اسا قىلمىس تىركەلەدى.
ال استانا قالاسىندا ادام ساۋداسىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا قوعامدىق ۇيىمدارمەن بىرلەسىپ وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر, الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن پەداگوگتار اراسىندا ءتۇرلى ءىس-شارالار وتكىزىلەدى. دەگەنمەن, جوعارىدا كەلتىرىلگەن دەرەكتەر كورسەتكەنىندەي, ادامدى زامان يلەگەن بۇگىنگى تاڭدا كەيبىر ازعىنداردىڭ ەڭبەكتى قاناۋمەن كۇن كورەتىنى انىق بايقالادى. ومىردە وڭى مەن سولىن تانىماي جاتىپ قۇلدىق قامىتىن كيەتىندەر ازايماي وتىر. سولاردى يمانسىزداردىڭ قۇرىعىنان كوپ بولىپ قۇتقارا بىلەيىك!
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
پىكىر
كۇمىس كەنجەكوۆا,
پسيحولوگ:
– مۇنداي قۇبىلىستاردىڭ كەڭىنەن تارالۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار. ەڭ باستىسى, بۇعان تۇرعىنداردىڭ ونشا ءمان بەرمەۋى. باسقاشا ايتقاندا, بۇل باعىتتاعى حالىقتىڭ ساۋاتىنىڭ ازدىعى. ەكىنشىدەن, جاستاردىڭ «بالەن جەردە باقىر بار, بارساڭ, تاقىر دا جوق» دەمەكشى, تابىسى جوعارى جۇمىسقا شاقىرعان جارنامالارعا سەنىپ قالۋى. الەم بويىنشا ادام ساۋداسى قۇرباندارىنىڭ 45-50 پايىزىن بالالار قۇرايدى. سوندىقتان مۇنداي قىلمىستىڭ الدىن الۋ جولىن بالاباقشادان باستاعان ءجون.
ساۋلە السەيىتوۆا,
«توميريس» ىسكەر ايەلدەر كلۋبىنىڭ مۇشەسى:
– قازىر 15-16 جاستاعى بالعىن قىزداردى الداپ تۇزاعىنا تۇسىرەتىندەر تۋرالى قاتتى ويلانۋعا تۋرا كەلەدى. وسى باعىتتا ترەنينگتەر وتكىزىپ, وعان مەكتەپتەردەگى پسيحولوگ مامانداردى قاتىستىرىپ ءجۇرمىز. وندا ادام ساۋداسى جانە ودان قورعانۋ جولدارى كەڭىنەن ءسوز بولادى. وسىلاي كوپ بولىپ كۇرەسپەسەك, بۇل كەيىنگى جىلدارى پايدا كوزىنە اينالىپ, قاتتى الاڭداتىپ وتىر.
