ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا «ۇلتتىق تەاتر – ۇلتتىڭ ايناسى» تاقىرىبىمەن ق. قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ ءبىر توپ ارتىسىمەن كەزدەسۋ كەشى ءوتتى. قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرلەرى بولات ىبىراەۆ پەن التىناي نوگەربەك, حالىقارالىق «كۋزباسس قۇرمەت وردەنىنىڭ» يەگەرى قۋاندىق قىستىقباەۆ سىندى ونەر ورداسىنىڭ بەلدى اكتەرلەرى كەشكە جينالعاندارعا تەاتردىڭ تىنىس-تىرشىلىگى, وزدەرىنىڭ شىعىرماشىلىعى تۋرالى اڭگىمەلەپ, تەاتر مەن كينو الەمىنىڭ تۇڭعيىعىنا باتىردى.
وتكەن اپتادا عانا بولات ىبىراەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا 40 جىل تولۋىنا وراي ونەر ورداسىندا اكتەردىڭ بەنەفيسى ءوتتى. سوندا ول «عاسىردان دا ۇزاق كۇن» دراماسىنداعى ءوزىنىڭ شوقتىعى بيىك ءرولى – ەدىگەنىڭ بەينەسىندە كورەرمەندەرىمەن قايتادان قاۋىشتى. بۇل قويىلىمدى ش. ايتماتوۆتىڭ «بوراندى بەكەت» رومانىنىڭ جەلىسىمەن حالىق قاھارمانى ازەربايجان مامبەتوۆ ساحنالاپ, باس كەيىپكەردىڭ رولىنە اكتەردى ءوزى تاڭداپ العان. سول جونىندە ايتقان بولات ىبىراەۆ ازەربايجان مامبەتوۆتىڭ ءوزىنىڭ شىعارماشىلىعىندا دا, جالپى تەاتردىڭ ءوسۋ جولىندا دا الاتىن ۇلكەن ورنى تۋرالى اڭگىمەلەدى. سونداي-اق, تاريحي جانە الەۋمەتتىك كەيىپكەردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى اجىراتىپ بەردى.
ونىڭ ايتۋىنشا, تاريحي كەيىپكەردى سومداۋ ءۇشىن اكتەرگە كەلبەت, ءمۇسىن كەرەك. ونىڭ ۇستىنە تالاي قۇجاتتاردى اقتارىپ, وينايتىن ادامىندى ابدەن زەرتتەپ الۋ قاجەت. ال, الەۋمەتتىك كەيىپكەر اكتەردىڭ ىشتەي ىزدەنىسىن قاجەت ەتەدى. بىراق, تاريحي كەيىپكەردىڭ ءرولى الەۋمەتتىك كەيىپكەرگە قاراعاندا سالماقتىلاۋ كەلگەنمەن, اكتەرگە قاي ءرول بەرىلگەنىنە قاراماستان جانىن سالىپ ويناپ شىعۋ مىندەتتەلەدى.
بولات ىبىراەۆ ەدىگەنىڭ بەينەسىن سومداعاندا ءرولدىڭ ىشىنە كىرىپ, ءوزىنىڭ جانىن ايامادى. سونىسىمەن قويىلىمدى تاماشالاعان كورەرمەندى ءتانتى قىلدى. كىتاپحانا ساحناسىندا دا سول رولىنەن الىنعان مونولوگتى وقىپ, ونەرىن پاش ەتتى.
ءيا, اكتەر جان-تانىمەن رولگە بەرىلگەندە عانا سونىڭ جەمىسىن كورەدى. ونىڭ جارقىن مىسالىن التىناي نوگەربەك كەلتىردى. اكتريسسانى تەاتر الەمىنە جەتەلەگەن ءوزى كەيىننەن باياننىڭ ءرولىن سومداعان ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» سپەكتاكلى ەكەن. وعان سەبەپشى – كەزىندە س. قوجامقۇلوۆ اتىنداعى جەزقازعان قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا جۇرگەندە قوداردى سومداعان اكتەر قونىسبەك بەگايداروۆ بولىپ شىقتى.
«قونىسبەك اعا بۇل ءرولدى ويناعاندا قوداردىڭ بايانعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىن كورسەتتى. قىزعانىشتان قوزىنى ولتىرەتىنى بار عوي, اكتەردىڭ رولگە بەرىلگەنى سونشا, ءتىپتى ويىنى قوداردى اقتاپ الاتىنداي اسەر ەتتى. سودان كەيىن تەاترعا قىزىعا باستاپ, اقىرى اكتريسسالىق جولدى تاڭدادىم» دەدى التىناي نوگەربەك.
اكتەرلىق شەبەرلىك تۋرالى ءسوز قوزعالعاندا بولات ىبىراەۆ ساحنا مايتالمانى قۇرمانبەك جانداربەكوۆتى ەسكە الدى. «قۇرەكەڭ ماسكەۋدە «قىز جىبەك» قويىلىمىنداعى بەكەجاندى ويناپ تۇرىپ, ءسوزىن ۇمىتىپ قالادى. شىعار جول رەتىندە كۇلكىنى تاڭدادى. ءسويتىپ, وبرازدا تۇرىپ, ساقىلداپ كۇلگەن عوي. وسى كۇلكىسى كەيىننەن سپەكتاكلدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ كەتتى. كەيىنگى اكتەرلەر وسى كۇلكىنى سالا الماي, الەك بولدى» دەدى ول.
ساحنادا تۇرىپ, ءسوزدى ۇمىتۋ ءوز شىعارماشىلىعىندا كەزدەسكەنىن ايتقان قۋاندىق قىستىقباەۆ ءبىر سىرىن اشتى. «ورالدا ماحامبەتتىڭ ءرولىن سومداپ تۇرمىن. باسقا ەمەس, ەكىنىڭ ءبىرى بىلەتىن «حان ەمەسسىڭ قاسقىرسىن» ولەڭىن باستاپ, ءبىر كەزدە قارا باسىپ ۇمىتتىم دا قالدىم. پاۋزا ورنادى. ابىروي بولعاندا كەيىنگى جولدارى ەسىمە ءتۇسىپ, قارا تەرگە ءتۇسىپ ويناپ شىقتىم ايتەۋىر» دەدى ول.
بۇل جاعداي قۋاندىقتىڭ اكتەر رەتىندە تاجىريبەسى ازداۋ كەزىندە ورىن العان, ءسىرا. قازىرگى تەاتر ونەرىندە دە, كينودا دا ول ەڭ سۇرانىسقا يە اكتەرلەردىڭ بىرىنە اينالدى دەسەك, قاتەلەسپەسپىز. اسىرەسە, كورەرمەندەردىڭ ەسىندە ول سومداعان تاريحي كەيىپكەرلەر ۇزاق ساقتالاتىنداي. سولاردىڭ ىشىندە د. رامازاننىڭ «ابىلاي حاننىڭ ارمانى» سپەكتاكلىندەگى باستى ءرول, «قاسىم» فيلمىندەگى ۇلتىمىزدىڭ ەرەك تۇلعاسى قاسىم قايسەنوۆتىڭ ءرولى وزگەلەردەن بولەك شىققانداي. وسى ءرولى تۋرالى ءوزى: «قاسىم اعامىزدى ويناماستان بۇرىن ول جونىندە تۇسىرىلگەن دەرەكتى ءفيلمدى كورىپ شىعىپ, ءبىراز كىتاپتاردى وقىدىم. ءوزىم اسكەرگە بارماعان سوڭ ارنايى اسكەري دايىندىقتان ءوتتىم. كوبىنەسە اش جۇرەتىن پارتيزاننىڭ ءرولىن وينايتىن بولعان سوڭ ارتىق سالماقتى تاستاۋعا دا تۋرا كەلدى» دەيدى قۋاندىق قىستىقباەۆ.
كەشە عانا ەلوردادا دۇبىرلەپ تويلانعان قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنىڭ باعدارلاماسىنا كىرگەن «ماڭگىلىك ەل» قويىلىمىندا قۋاندىقتىڭ ەنشىسىنە كەرەي حاندى ويناۋ بۇيىردى. «اتتىڭ ۇستىنە ءمىنىپ سويلەگەندە ەرەكشە رۋحتانىپ كەتتىم. ماڭدايىمنان شىپ-شىپ تەر شىعىپ, ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىندىم. جالپى ودان العان اسەرىم ۇلكەن بولدى» دەگەن ول كەشكە جينالعاندارعا سونداعى مونولوگتى وقىپ بەردى. انشىلىك ونەرىن دە كورسەتىپ, «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» انىنە سالدى. التىناي نوگەربەك بولسا, كورنەكتى اقىن كۇلاش احمەتوۆانىڭ جىرىمەن سۋسىنداتتى. كورەرمەندەردىڭ اراسىنان سۋىرىلىپ شىققان ءجانيا دەگەن قارىنداسىمىز ءابدىمومىن جەلدىباەۆتىڭ «ەركە سىلقىم» كۇيىن توگىلتتى.
جالپى, كەشكە كوبىنەسە ستۋدەنت جاستار, وقۋشىلار جينالدى. ولارعا ونەگە بولاتىن اڭگىمەنى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى عاليا بوكەيقىزى ايتىپ بەردى.
«ادام ارمانعا ۇمتىلۋ كەرەك. سول ارمان تاڭداعان ماماندىعىنىڭ شىڭىنا جەتۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى. مەنىڭ اعام, قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى ورالحان بوكەي بالا كەزىندە اكتەر بولعىسى كەلىپ, كەيىن ەسەيگەندە كونسەرۆاتوريانىڭ اكتەرلەردى دايارلايتىن بولىمىنە وقۋعا ءتۇستى. وندا ول قازىرگە بەلگىلى اكتريسا گۇلجان اسپەتوۆامەن بىرگە وقىدى. الايدا انام ءبىر كۇنى قارسى شىعىپ, «ءارتىس بولعانشا اۋىلعا قايتىپ, تراكتورشى بول» دەپ حات جازىپ جىبەردى. سودان اعام جازۋشىلىق جولدى تاڭدادى. الايدا, اكتەرلىكتى جانىنداي جاقسى كورەتىندىكتەن قالامىنان پروزامەن قاتار دراماتۋرگيالىق تۋىندىلاردى دا تۋدىردى» دەدى باس ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى.
كەش كورەرمەندەرى ۇيىمداستىرۋشىلار مەن قوناقتارعا تاماشا اسەر سىيلاعاندارى ءۇشىن العىسىن جەتكىزدى. سوڭىندا اكتەرلەرگە ەڭ قىمبات قازىنا – كىتاپ سىيعا تارتىلدى.
امانعالي قالجانوۆ
