التىنبەك قايساعاليەۆ: ۇلەسكەرلەر ماسەلەسىن الداعى ءۇش-ءتورت جىلدا تولىقتاي شەشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز
«Astana» تەلەارناسى مەن «Elorda aqparat» جشس-ءنىڭ بىرلەسكەن جوباسى – «Elorda Lie» باعدارلاماسىنىڭ كەزەكتى قوناعى نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى التىنبەك قايساعاليەۆ ۇلەسكەرلىك قۇرىلىس ماسەلەسى, قالانىڭ شەتكى ايماقتارىن دامىتۋ, قىس مەزگىلىنە دايىندىق بويىنشا قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.
بارلىق 51 نىسان بويىنشا كەشەندى جوسپار قابىلداندى
– نۇر-سۇلتان قالاسىندا ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىنا سالىنىپ جاتقان تۇرعىن ۇيلەر قانشا جانە ولاردىڭ نەشە پايىزى پروبلەمالى بولىپ تابىلادى؟
– بۇگىنگى تاڭدا قالامىز ءۇشىن بۇل – وتە وزەكتى ماسەلە. جالپى قالامىز بويىنشا 15 مىڭعا جۋىق ۇلەسكەر بار. بۇل – 76 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي. سونىڭ ىشىندە 51 نىسان پروبلەمالى بولىپ تانىلعان. وسى نىساندار بويىنشا اكىمدىك تاراپىنان كەشەندى جوسپار قابىلدانىپ, جۇمىستار اتقارىلۋدا.
– ۇلەسكەرلەردىڭ قوردالانعان ماسەلەسى قالاي شەشىمىن تابادى؟ اكىمدىك تاراپىنان نە ىستەلىنىپ جاتىر؟
– وسى 15 مىڭ ۇلەسكەردىڭ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلداندى. اكىمدىك تاراپىنان «ەلوردا قۇرىلىس» كومپانياسى قۇرىلدى. قۇرىلىسى توقتاپ تۇرعان 29 نىساننىڭ قۇرىلىسىن تولىقتاي اياقتايمىز. ينۆەستورلاردى تارتۋ ارقىلى 20 نىسان ماسەلەسىن شەشۋ جوسپارىمىزدا بار. ءتيىستى جۇمىستار باستالىپ كەتتى.
– ۇلەسكەرلەر ماسەلەسى ءبىرىنشى جىل ايتىلىپ جۇرگەن جوق. جالپى ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىن جيناپ, الدىمەن ءۇي سالۋ ءۇشىن قۇرىلىس كومپانيالارى نارىقتا كەمىندە ءۇش جىل جۇمىس ىستەۋى كەرەك جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا 10 مىڭ شارشى مەتر ءۇي سالۋى كەرەك. سونىمەن قاتار, مەملەكەت تاراپىنان كەپىلدەندىرىلگەن ارنايى قور اشىلادى. بىراق زاڭنىڭ وسىنداي كۇشتى تالاپتارىنا قاراماستان نەلىكتەن وسى پروبلەما كوپ جىلداردان بەرى شەشىلمەي كەلە جاتىر؟
– مەملەكەت تاراپىنان «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى ارقىلى «ەلوردا قۇرىلىس» كومپانياسىنا وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن 40 ملرد تەڭگە بولىنگەن بولاتىن. قاراجات ۇلتتىق قوردان ءبولىندى. بۇگىنگى كۇنى جۇمىستار باستالدى. جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار تولىقتاي دايىن بولماۋىنان ماسەلەنىڭ شەشىمى باياۋلاپ جاتىر. ساپاسى تومەن كەيبىر قۇرىلىس نىساندارىنا قۇجاتتاما مۇلدەم جوق. مۇنى باسىنان باستاپ دايىنداۋ كەرەك. بۇل جۇمىس ۋاقىتتى الادى.
ەكىنشى ماسەلە, سوت شەشىمدەرى ۇزاققا سوزىلۋدا. شەشىم قابىلدانعانمەن, ونى ىسكە اسىرۋ بار. ءۇشىنشى ماسەلە, ۇلەسكەرلەردىڭ تاراپىنان جاڭا تالاپتار قويىلىپ جاتىر. قۇرىلىستى تولىقتاي باستاۋ ءۇشىن قارجىلىق جانە تەحنيكالىق اۋديت جۇرگىزىلۋى كەرەك. كەيبىر قۇرىلىس كووپەراتيۆتەرىنىڭ اراسىندا, ۇلەسكەرلەردىڭ اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەر بار. ءبىر نىسان بويىنشا ءۇش قۇرىلىس كووپەراتيۆى قۇرىلعان جاعدايلار شىقتى. ال قۇرىلىستى اياقتاۋ ءۇشىن ءبىر كووپەراتيۆ بولۋى كەرەك. سول ءۇشىن ءۇش كووپەراتيۆتى ءبىر مامىلەگە كەلتىرۋ قاجەت. سوندىقتان ءبىز كۇندە كەزدەسۋلەردى وتكىزەمىز. قالا اكىمى وسى ماسەلەنى باقىلاۋىندا ۇستايدى. ءار كۇن سايىن, تاڭەرتەڭ جانە كەشكە ۇلەسكەرلىك قۇرىلىس نىساندارىنا بارىپ, ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەمىز. قىس مەزگىلىن قۇجاتتاما دايىنداۋعا جۇمساپ, كەلەسى كوكتەمدە قۇجاتتاماسى مۇلدە جوق نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن باستايمىز. بۇگىنگى كۇنى بارلىق 51 نىسان بويىنشا كەشەندى جوسپار قابىلدانعان. الداعى ءۇش-ءتورت جىلدىڭ ىشىندە ماسەلەنى تولىقتاي شەشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. مۇنى كۇندەلىكتى كەزدەسكەندە ۇلەسكەرلەرگە ءتۇسىندىرىپ جاتىرمىز.
شەتكى ايماقتاردى دامىتۋ ءۇش باعىتتا جۇرەدى
– نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ شەتكى ايماقتارىن دامىتۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار جوسپارلانىپ وتىر؟
– قالانىڭ شەتكى ايماقتارىن دامىتۋ بويىنشا الداعى ءۇش جىلعا كەشەندى جوسپار قابىلداندى. جالپى سوماسى 150 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن جاڭا جوبالىق-سمەتالىق قۇجات بويىنشا جۇمىستار باستالدى. 50 ميلليارد تەڭگەنىڭ قۇجاتتاماسى دايىن. كونكۋرس جاريالانىپ, قۇرىلىس جۇمىستارى باستالاتىن بولادى. الداعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە قالانىڭ شەتكى ايماقتارىندا توعىز مەكتەپتىڭ قۇرىلىسىن باستاماقپىز. بەس دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنىن سالامىز. بۇدان تىس, ماسەلەنى ءۇش توپقا بولگەن بولاتىنبىز. بىرىنشىدەن, ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى جەتكىزۋ. بۇل – سۋمەن, گازبەن, ەلەكترجەلىلەرىمەن قامتۋ, جول سالۋ. ەكىنشىدەن, الەۋمەتتىك نىسانداردى سالۋ. بۇل – دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءبىلىم بەرۋ, مادەني وشاقتاردى سالۋ. ءۇشىنشى باعىت – تۇرعىندارعا ساياجايلاردى, پاركتەردى, سكۆەرلەردى سالۋ. وسى ءۇش باعىت بويىنشا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما جاسالىپ, جۇمىس باستالدى.
زاڭنامانى قاتاڭداتۋ كەرەك
– بالزيا دۋلاتوۆا, كورەرمەن: جاقىندا قالا اكىمدىگى سالىنىپ جاتقان «تەرريتوريا كومفورتا-1» تۇرعىن ءۇي كەشەنىن ءسۇرىپ, قايتا سالاتىنىن حابارلادى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟
– بۇل تۇرعىن ءۇي كەشەنى قالانىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان. بۇل ۇيدە 536 ۇلەسكەر بار ەكەن. 2008 جىلدان بەرى قۇرىلىس جۇمىستارى مۇلدە توقتاعان. ياعني, ون جىلدان استام ۋاقىتقا قۇرىلىسى قاڭتارىلعان. ەندى شەشىمى تابىلدى. تەحنيكالىق باقىلاۋعا بايلانىستى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى مەن ءتيىستى كوميسسيا ءۇيدى ءسۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن نىساندى ءسۇرۋ جۇمىستارى تولىعىمەن اياقتالىپ, كەلەسى جىلى جاڭا قۇرىلىستى باستاۋ جوسپارعا ەنگىزىلدى. الداعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سالۋدى ءبىتىرىپ, تۇرعىندارعا تاپسىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
– كەلەشەكتە ۇلەستىك قۇرىلىس سالاسىندا قۇيتىرقى ارەكەتتەردى ازايتۋ نەمەسە بولدىرماۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
– دامىپ جاتقان ءار قالادا قۇرىلىس قارقىنى جوعارى. نۇر-سۇلتان قالاسىندا جىلىنا ەكى جۇزدەن استام تۇرعىن ءۇي تاپسىرىلادى. ءار ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن جەكە باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز. زاڭناما بار. تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن جۇمىستار اتقارىلۋدا. پروبلەما شىعۋىنىڭ سەبەبى, قۇرىلىس كومپانيالارى كەزىندە قابىلدانعان زاڭنامانى دۇرىس پايدالانبادى جانە زاڭناما قاتاڭ بولمادى. زاڭناما اكتىلەرىن ءوز پايداسىنا جۇزەگە اسىرۋدىڭ كەسىرىنەن پروبلەما تۋىنداپ تۇر. بۇگىنگى كۇنى وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ءبىز ۇسىنىستاردى ەنگىزىپ جاتىرمىز. ءبىزدىڭ ويىمىزشا, زاڭنامانى ودان ءارى قاتاڭداتۋ كەرەك. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءوز تاراپىنان جۇمىستى كۇشەيتۋ قاجەت. ۇلەسكەرلەردىڭ تاراپىنان دا قاتەلىكتەر كەتىپ جاتادى. ءار كومپانياعا كەلگەن كەزدە, سول كومپانيانىڭ ۇلەسكەردى تارتۋعا رۇقساتى بار ما, جوق پا, سونى سۇراۋ كەرەك. ۇلەسكەردى تارتۋعا قۇجاتتىڭ جوقتىعىن بىلە تۇرا, سول نىسانعا اقشا سالادى. زاڭعا سايكەس قۇرىلىستى باقىلاۋ دەپارتامەنتى ءۇش ءجۇز ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە قۇرىلىس كومپانيالارىن جاۋاپقا تارتا الادى. بۇگىنگى كۇنى 116 تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سالۋعا اكىمدىك تاراپىنان رۇقسات بەرىلگەن. بىراق باسقا كەيبىر نىسانداردا رۇقسات جوق. ءبىز سوعان تەكسەرىس جۇرگىزۋدەمىز.
– جۇماعايشا الىمبەك, «زاگرەب» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ ۇلەسكەرى: 2016 جىلدىڭ 30 قاراشاسىندا ءبىز كەلىسىمشارتقا وتىردىق. سودان بەرى ءۇش جىلداي ۋاقىت ءوتتى, ەشقانداي قۇرىلىس جۇمىستارى باستالعان جوق…
– سوڭعى ءۇش ايدىڭ ىشىندە بۇل نىسانعا ەكى رەت باردىق. باقىلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن كەزدە تۇرعىندارمەن كەزدەستىك. بۇل ۇيدە 225 ۇلەسكەر بار. حورۆاتيا ەلىنەن ينۆەستورلار كەلىپ, جۇمىستى باستايمىز دەگەن. ءۇش جىل بويى دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, اقىرى نىساندى تاستاپ كەتكەن. بۇل اۋماقتا 3 گەكتار جەر تەلىمى بار. نىسان قالا ورتالىعىندا ورنالاسقان. 29 قىركۇيەك كۇنى ۇلەسكەرلەرمەن كەزدەسۋىمىز كەرەك ەدى. بىراق ونىڭ ۋاقىتىن كەلەسى اپتاعا شەگەردىك. ويتكەنى اكىمدىك تاراپىنان ينۆەستورلاردى تارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى كۇنى «بازيس ا», «حايۆيلل», «نۇر استانا قۇرىلىس» كومپانيالارى وسى جوبانى قاراستىرۋدا. وسى نىساندارعا ينۆەستورلاردى تارتۋ ارقىلى قۇرىلىستى جۇرگىزبەكپىز. سەبەبى نىسان شاعىن ەمەس, ۇلكەن. تۇرعان جەرى دە ينۆەستورلارعا تارتىمدى. بۇل نىساننىڭ ماسەلەسىن شەشەمىز.
– بۇل ماسەلە سوندا قاي جىلدان بەرى سوزىلىپ كەلە جاتىر؟
– سوڭعى ءۇش جىلدا ينۆەستور پايدا بولعان. نەگىزى, 2014-2015 جىلدارى رۇقسات قۇجاتتارى الىنعان. سونىمەن ءىس توقتاپ قالعان بولاتىن.
قىسقا دايىندىق باقىلاۋدا
– اسحات مايلىباەۆ, كورەرمەن: كوممۋنالدى مەكەمەلەردىڭ بيىلعى قىسقا دايىندىقتارى قالاي؟
– قىسقا دايىندىق باقىلاۋدا. بۇگىنگى كۇنى 1900 ارنايى تەحنيكا دايىندالىپ, باقىلاۋدان وتكىزىلدى. قالا كوشەلەرىن جيناۋعا 3500 جۇمىسكەر ءازىر. كوك تايعاقتى بولدىرماۋ ءۇشىن رەاگەنت ساتىپ الىندى. الداعى جەكسەنبى كۇنى ءبىز تەحنيكانى تەكسەرەمىز.
– جىل وتكەن سايىن استانامىزدىڭ حالقى دا ارتىپ, اۋماعى دا ءوسىپ كەلە جاتىر. قالانىڭ ءوزىنىڭ دامۋى بويىنشا باس جوسپارى بار. وسى جوسپارعا سايكەس بولاشاقتا قانداي جۇمىستار جوسپارلانعان؟
– الدىندا ايتقانىمداي, باس جوسپارعا سايكەس قالانى دامىتۋدى ءۇش باعىتقا بولدىك. ءبىرىنشى, ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى تارتۋ, ەكىنشى, الەۋمەتتىك نىسانداردى سالۋ, ءۇشىنشى, اباتتاندىرۋ جۇمىستارى. وسى ءۇش باعىت بويىنشا قالامىزدىڭ شەتكى اۋداندارىندا ورنالاسقان 16 اۋماقتىق الاڭ ماسەلەسىن شەشۋ بويىنشا الداعى ءۇش جىلدا جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولادى.
ۇسىنىستاردى ۇكىمەت قاراپ جاتىر
– ءمادينا تۇرعانباەۆا, ۇلەسكەر: 2015 جىلى ءبىز قارجى سالعان ءۇيدىڭ قۇرىلىسى توقتاپ قالدى. وسى جۇمىستاردى قالاي ىسكە قوساسىزدار؟ «رويال ەكسپو» تۇرعىن ءۇي كەشەنى قۇرىلىسىنا قانداي كومەك كورسەتە الاسىزدار؟ ءبىز جوسپارلارىڭىزدا بارمىز با؟
– بۇل نىسان – جەكە باقىلاۋىمىزدا. ماسەلەنى شەشۋدىڭ ەكى جولى بار. ءبىرىنشىسى, «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى ارقىلى قۇرىلىستى اياقتاۋ. ەكىنشىسى, ينۆەستور تارتۋ. بۇگىنگى كۇنى وسى ەكى نۇسقا بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ۇلەسكەرلەر بىلەدى, تۇركيا ەلىنەن ينۆەستور تابىلعان بولاتىن. قازىر جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما قاراستىرىلۋدا. بۇل نىسان بويىنشا بۇل قۇجاتتاما تولىق ەمەس, ونى دايىنداۋ كەرەك. بۇل دايىن بولعان سوڭ, قۇنىن بەلگىلەۋ قاجەت. قۇنى بەلگىلى بولعان سوڭ ينۆەستور وزىنە تيىمدىلىگىن ەسەپتەيدى. قىس مەزگىلىن پايدالانىپ, جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتى دايىندايمىز. نىسان نەگىزى بىتۋگە جاقىن. دايىندىعى – 80 پايىز. ءتيىستى جۇمىستاردى كەلەسى جىلدىڭ كوكتەمىندە باستايمىز.
– ۇلەسكەرلەر ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن ۇسىنىستار دايىندادىق دەپ ايتتىڭىز. بۇل ۇسىنىستاردى ناقتى قايدا جىبەردىڭىز؟
– «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ بويىنشا ۇسىنىستار دايىندادىق. قازىر بۇل ۇسىنىستار ۇكىمەتتىڭ قاراۋىندا. الداعى ءبىر ايدىڭ ىشىندە قابىلدانۋى كەرەك. نىسانداردى بارىپ قاراعان كەزدە, ونىڭ جانىندا ءبىر قاباتتى باسقا دا نىساندار نەمەسە ساياجايلار, گاراجدار تۇرادى. ولاردىڭ ءبارىن ءسۇرۋ كەرەك. ال «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى ارقىلى بۇل نىسانداردى سۇرە المايمىز. سول ءۇشىن ۇسىنىستاردى جىبەردىك. ەكىنشىدەن, كەيبىر نىساندارعا بارعان كەزدە ۇلەسكەر سانى تۇرعىن ۇيدەگى پاتەرلەر سانىنان كوپ بولىپ شىققان. مىسالى, جوبا بويىنشا 500 پاتەر بولسا, وندا 600 نەمەسە 700 ۇلەسكەر تىركەلگەن. بۇل جاعدايدا بارىنە پاتەر جەتپەيتىنى بەلگىلى. سوندىقتان جاڭا «دونور» نىسان سالۋ ءۇشىن قوسىمشا جەر تەلىمىن بەرەمىز.
