– ءسىزدىڭ «اناعا اپارار جول» اتتى كينوكارتيناڭىز قازىرگى قازاق كينوسىنىڭ جەمىسى ەكەنى داۋسىز. ونى كورەرمەن جىلى قابىلداپ وتىرعانى دا بارشاعا ايان. ۇلكەن جەتىستىك ۇلكەن كۇش-جىگەردى قاجەت ەتە مە ەكەن؟
– ارينە, شىعارماشىلىق جۇمىستىڭ قاي ءتۇرى دە تەرەڭ تولعانىس پەن كوپ ەڭبەكتى, سونىمەن قاتار, ىزدەنىمپازدىقتى قاجەت ەتەدى. ونسىز جاقسى دۇنيە تۋمايدى.
– ءفيلمدى تۇسىرۋگە قانشا ۋاقىت كەتتى؟
– كينونى ءتۇسىرۋ جۇمىستارى 2015 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا باس-تالعان. وزدەرىڭىز كۋا بولعانداي, ونداعى كارتينالار جىلدىڭ ءار مەزگىلىندە تۇسىرىلگەن. سوعان وراي, شىعارماشىلىق جۇمىس تا قاجەت مەرزىمگە جوسپارلانعان بولاتىن. ويتكەنى كينو جۇمىسى الاڭدا تۇسىرۋمەن عانا بىتپەيدى. ونى مونتاجداۋ, وڭدەۋ, ارلەۋ جۇمىستارى بار. دەگەنمەن بۇل كينو تۋرا ءبىر جىلدان كەيىن, ياعني وسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا دايىن بولدى.
– مامىر ايىندا, ياعني جەڭىس كۇنى قارساڭىندا وسى كينونىڭ تۇساۋى كەسىلەدى دەپ حابارلانعان ەدى. بىراق كورەرمەنگە كۇزگە دەيىن كۇتۋگە تۋرا كەلدى…
– نەگىزىندە, بۇل كينو «قازاقفيلم» اق قولداۋىمەن, «نوۆىي مير پروداكشن» پروديۋسەرلىك كومپانياسىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن ءتۇسىرىلدى عوي. ال كينونىڭ كورسەتىلىمى, پروكاتقا شىعارىلۋى ماسەلەسىن پروديۋسەرلىك كومپانيالار وزدەرى شەشەدى. مەنىڭ بىلگەنىمدەي, بۇل كينونىڭ كوكتەمدە كورسەتىلمەي قالۋىنا سەبەپ بولعان جاعدايلار بار. ول – كينونىڭ كەڭ تارالۋىنا العىشارت جاساۋ, ونى جارنامالاۋ جۇمىستارى. ءوز باسىم بۇل كينونىڭ جەڭىس كۇنى قارساڭىندا كورسەتىلۋى مىندەتتى ەدى دەپ ويلامايمىن.
– نەگىزىندە, سوعىس جايلى فيلمدەر از ەمەس قوي. سوندا دا «اناعا اپارار جولدى» جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالدى دەپ, سوعىس تاقىرىبىنا تەلىپ قويعىسى كەلەتىندەر بار.
– الدىمەن, بۇل ءفيلمنىڭ يدەياسى قالاي تۋعانىن ايتايىن. مەن ءوزىم ونەرلى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەنمىن. اكە-شەشەم دە ونەر ادامدارى. سوندىقتان بولار, ەرەكشە تاعدىرلاردى اسەرلەنىپ ايتىپ وتىرۋشى ەدى. ءبىر جولى ءبىزدىڭ بۇرىنعى اۋىلىمىزدا ۇلى سوعىسقا كەتكەن سوڭ وتىز جىل بويى جولىن توسقان انا تۋرالى ەستىپ قالدىم. شاماسى, ۇلى مايداندا قازا تاپسا كەرەك. بىراق اناسىنىڭ بالاسىنىڭ اجالىنا مويىن ۇسىنعىسى كەلمەيدى. ءسويتىپ كۇن سايىن اۋىل سىرتىنا شىعىپ, ءبىر اعاشتىڭ ساياسىنا وتىرىپ, الىسقا قاراپ, ۇلىن توسۋمەن بولادى. سولاي وتىز جىل ءجۇرىپتى… وسى اڭگىمە مەنىڭ ويىمدا وشپەستەي بوپ قالىپ قويدى. «اناعا اپارار جول» ءفيلمىن تۇسىرۋگە سول ەستەلىك تۇرتكى بولدى دەپ ايتا الامىن. دەگەنمەن بۇل فيلمگە كوپ ادامنىڭ ۇلەسى ءتيدى. ستسەناري اۆتورى تيمۋر جاقسىلىقوۆ كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى. سول سەكىلدى مەملەكەت قايراتكەرى مۇحتار قۇلمۇحامەد اعامىز دا ءوز يدەياسىن قوسىپ, بايىتقانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءفيلمنىڭ باس پروديۋسەرى – ءاليا نازارباەۆا.
جالپى, مەن بۇل كينونىڭ وزەگى سوعىس تاقىرىبى عانا دەي المايمىن. ويتكەنى مۇنداعى كينو سيۋجەتتەردە قازاقستان اۋماعىنداعى بىرنەشە تاريحي وقيعا قامتىلعان: ۇجىمداستىرۋ كەزەڭى, بارشا حالقىمىزدىڭ تراگەدياسى – اشارشىلىق, ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جانە سوعىستان كەيىنگى جىلدار… وسىنىڭ ءبارىن ءبىر تاعدىر ارقىلى بەينەلەپ وتتىك. بىراق مۇندا ادامدى تەك قانا ماحاببات, ءۇمىت ساقتايتىنى مەڭزەلگەندەي بولادى.
– فيلم قاي تىلدە ءتۇسىرىلدى؟
– كينو كارتينالار نەگىزىندە قازاق تىلىندە ءتۇسىرىلدى. بىراق ونداعى كەيىپكەرلەردى رەتىنە قاراي ورىسشا دا, تۇرىكشە دە سويلەتۋگە تۋرا كەلدى.
– بۇلاي سۇراپ وتىرعانىم, كينونىڭ قازاق ءتىلىندەگى نۇسقاسى پرايم-تايمعا شىعارىلماعانىنا كوپشىلىك نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ جاتقان. سىزدىڭشە, كورەرمەننىڭ بۇل رەنىشى ورىنسىز با؟
– كورەرمەن رەنىشى ورىندى. بۇل شىنىمەن وكىنىشتى جاعداي بولدى. نەگىزىندە ءفيلمدى پروكاتقا الىپ, كورەرمەنگە ۇسىناتىن كينوتەاترلار حالىقتىڭ سۇرانىسى مەن ىقىلاسىن وزدەرى قاداعالاۋى كەرەك ەدى. وسى جاعدايدى بايقاعاننان كەيىن پروديۋسەرلىك كومپانيامەن بىرگە ءتيىستى ورىندارعا حات جازىپ, ۇسىنىس جاسادىق. ءوز تاراپىمنان دا ەكى رەت حات جولداپ, كورەرمەن تالابىن ەسكەرۋ قاجەتتىگىن ايتىپ ءوتىندىم. قازىرگى كۇنى بۇل قاتەلىك رەتتەلگەن شىعار, كينونىڭ قازاق تىلىندە كورسەتىلىمى كوبەيتىلگەن بولار دەپ ويلايمىن. جالپى, بۇقارا حالىقتىڭ دەر كەزىندە وسىنداي تالاپ قويىپ, مەملەكەتتىك تىلدەگى كورسەتىلىمدەرگە قولداۋ ءبىلدىرىپ جاتقانى مەنى دە قۋانتادى.
– «اناعا اپارار جول» فيلمىندەگى كينو كارتينالاردىڭ ءوز ەلىمىزدە عانا ەمەس, بەلارۋس جانە ءازىربايجاندا تۇسىرىلگەنى بەلگىلى. باكۋ مەن مينسكتە نەگىزگى ۇرىس ەپيزودتارى, سونىڭ ىشىندە «دنەپردى الۋ» كورىنىسى ءتۇسىرىلىپتى. جاپپاي ەپيزودتارعا 500-دەن اسا جىگىت قاتىسسا, ولاردىڭ اراسىندا ارنايى كاسكادەرلەر مەن توتەنشە جاعداي قىزمەتكەرلەرى دە بولىپتى… مۇنداي تۋىندىعا از قاراجات كەتپەگەن بولار؟
– راسىندا دا, كينو كارتينالار بىرنەشە ەلدە ءتۇسىرىلدى. مىسالى, مينسكىدە 30 ۇرىس قويىلىمى ءتۇسىرىلدى. ءبىز «دنەپردى الۋ» كورىنىسىنىڭ ءوزىن 10 كۇن تۇسىردىك. جاڭا ءوزىڭىز ايتقانداي, كينودا جالپى 500-گە جۋىق جىگىت قاتىسسا, 300 جاۋىنگەرلىك قارۋ-جاراق پايدالانىلدى. مۇنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن تەحنيكالىق جاعىنان ۇلكەن سىن بولعانى راس. ءبىزدىڭ سىنالعان, شيراتىلعان تۇسىمىز دا وسى دەۋگە بولادى. مۇندايعا, ارينە, از شىعىن كەتپەيتىنى بەلگىلى. بىراق ءبىز سوعان ساي ەڭبەك ەتە الدىق دەپ ويلايمىن. وتە سالماقتى, ءىرى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ قولىمىزدان كەلدى دەپ ەسەپتەيمىن.
– ناقتى قانشا قاراجات كەتتى, ايتا المايسىز با؟
– كينونىڭ شىعىنىن پروديۋسەرلىك كومپانيا موينىنا العان. سوندىقتان مەن ايتا المايمىن. ءبىز بۇل جەردە جوبانى جۇزەگە اسىرۋشى عانامىز.
– كينو كارتينانىڭ «ەۋرازيالىق كوپىر» حالىقارالىق كينوفەستيۆالىندە گران-ءپريدى يەمدەنۋى, كينودا باستى رولدەردىڭ ءبىرىن سومداعان اكتريسامىز التىناي ءنوگەربەكتىڭ «ەڭ ۇزدىك ايەل بەنەسى» جۇلدەسىن الۋى قازاق كينوسىنىڭ جەتىستىگى ەكەنى راس. الدا بۇل ءفيلمنىڭ تاعى قانداي يگىلىگى بولادى دەپ ويلايسىز؟
– بۇل ءفيلمدى ءبىز ماتەريالدىق پايدا تابۋ ءۇشىن تۇسىرگەن جوقپىز. مۇندا ەڭ باستىسى, ءىزگىلىك, پاتريوتتىق سەزىم, اناعا, ادامزاتقا, تۋعان وتانعا, وتانداستارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك دارىپتەلگەن. كينو بۇگىنگى تاڭدا قوعامداعى ەڭ ۇلكەن تاربيە, يدەولوگيا قۇرالى ەكەنى راس بولسا, بۇل كارتينا تالاي جۇرەككە جىلۋ بەرەدى عوي دەپ ويلايمىن.
اڭگىمەلەسكەن:
ءنازيرا سايلاۋقىزى
