ادام بولاشاعى – قالادا, بىراق جەر بەتىندەگى قالالار بارلىق ادامداردى قابىلداۋعا دايىن ەمەس. الداعى 20 جىلدا 2 ملرد ادام قالالارعا كوشەدى دەگەن بولجام بار. ال قالا وسۋگە ءازىر ەمەس: سەبەبى كولىك جۇيەسى كوپ جۇكتەمەگە توتەپ بەرە المايدى, شەتكى ايماقتار ايتارلىقتاي وسەدى, بۇل جاپپاي كۇيرەۋگە اكەلىپ سوعادى. جاڭا تەحنولوگيالار وسى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن قالاي تاپپاق؟ جالپى, بولاشاقتاعى قالالاردىڭ ەۆوليۋتسياسىن قالاي كوزگە ەلەستەتەمىز؟ XI استانا ەكونوميكالىق فورۋمى شەڭبەرىندە وتكەن «قالالار قالاي «اقىلدى» بولادى؟ جاڭادان سالىنعان جانە قالىپتاسقان قالالارداعى ۋربانتەحنولوگيالار» دەپ اتالاتىن دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلار وسىنداي ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەدى. ءبىز بىرقاتار سپيكەرلەردىڭ ورامدى ويلارى مەن ورنىقتى پىكىرلەرىن جازىپ الىپ, جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
اۆتوماتتاندىرۋ – «اقىلدى» قالانىڭ جۇرەگى
«نەگىزىنەن العاندا, قالا سالۋ مالىمەت جيناۋدان باستالادى. ەجەلگى ريم يمپەرياسىندا وسى ءتاسىلدى قولدانعان. جوعارىعا ساتىمەن شىعاتىن ادامدار جىلدار وتە كەلە جەدەلساتىنى ويلاپ تاپتى. سول كەزدە اۆتوماتتاندىرۋ ءداۋىرى باستالدى. 21 عاسىردا اۆتوماتتاندىرۋ دەگەنىمىز – «اقىلدى» قالانىڭ جۇرەگى. ءوزىمنىڭ كىتابىمدا تەحنولوگيالار زامانىندا جاڭاشا كەيىپكە ەنگەن قالالاردىڭ ءوزگەرۋىن سيپاتتادىم. «اقىلدى» قالا قالاي سالىنادى؟ ماسەلەن, مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرلەرىن اكىمشىلىكتەندىرۋ دە وسىعان جاتادى. ويتكەنى بۇل جەردە ساندىق تەحنولوگيا قولدانىلادى. قازىرگى تاڭدا تەحنولوگيالىق كومپانيالار قالا قۇرىلىسىنا بەلسەنە ارالاسادى. Google جوباسىنداعى تورونتونى مىسالعا الايىق. كانادالىقتار تروتۋارداعى زەرتحانانى ىسكە قوسپاق. بۇل – «اقىلدى» قالانىڭ ءبىر اۋدانى. دەمەك قالا سالۋدىڭ جاڭا ستراتەگياسى پايدا بولدى. قۇرىلىس ساندىق جوسپارمەن جۇرگىزىلەدى. انىعىرىق ايتساق, كەز كەلگەن قالا جۇمىس جوسپارىن ۇنەمى وزگەرتىپ, جەتىلدىرىپ وتىرادى. لوندون ءوزىنىڭ 2020 جىلعا دەيىن دامۋ جوسپارىن جاريالادى.
ايتا كەتەرلىگى, استاناعا العاش رەت كەلدىم. بۇل جەردەگى ادامداردىڭ وركەنيەتتى قالا سالۋعا تىرىسىپ جاتقانىن كوردىم. وتە قۋانىشتىمىن».
استاناعا جىل سايىن 50 مىڭ ادام قونىستانادى
«استانادا 1 ميلليوننان استام حالىق بار. جىل سايىن 50 مىڭ ادام قونىس اۋدارىپ, ەلوردالىققا اينالادى. حالىق سانىنىڭ كۇرت ءوسۋى ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنا اسەر ەتەدى. ماسەلە كوبەيەدى. ونى جالعىز تاس جولداعى قوزعالىستى رەتتەۋمەن, پوليتسەيلەردىڭ سانىن كوبەيتۋمەن شەشە المايتىنىمىز انىق. سول سەبەپتەن «اقىلدى» تەحنولوگيالارعا جۇگىندىك. وسىدان 5 جىل بۇرىن بىزدە قوعامدىق كولىككە قاتىستى پروبلەما كوپ ەدى. ونى شەشۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى جەتىلدىردىك. قازىر OPEN DATE اشىق اقپارات پلاتفورماسىن پايدالانىپ, قوعامدىق كولىككە قاتىستى بارلىق ساۋالدارعا جاۋاپ الاسىز. ءتىپتى كولىك بويىنشا جەكە قوسىمشاڭىزدى اشىپ, ءوز قىزمەتىڭىزدى نارىققا شىعارىپ, جارنامالاي الاسىز. ەكىنشى مىسال: جۇمىس ىزدەگەن ادام بۇرىنعىداي ەڭبەككە ورنالاستىرۋ بولىمىنە, ۇكىمەت ورگاندارىنا سابىلىپ جۇرمەيدى. ونلاين تارتىپپەن ءوتىنىش بەرىپ, مەملەكەتتىك ورگان بەرەتىن كەز كەلگەن قۇجاتىن الۋعا مۇمكىندىگى بار. تۇرعىندار جونىندە مول اقپارات جيناۋعا دا كۇش سالامىز. حالىق سانى وسكەن سايىن, جەكە ادامعا قاتىستى مالىمەتتەردى رەتتەۋ ماسەلەسى تۋدى. بۇرىن ءبىز جيناعان مالىمەتتەر كوشى-قون جۇيەسىندەگى دەرەكتەرگە كىرىكتىرىلمەگەن ەدى. ادامداردى ىزدەۋ قيىنعا سوعاتىن-دى. ال BIG DATE جۇيەسىنىڭ كومەگىمەن مۇنى شەشتىك. مىسالى, قالادا جالعا بەرىلگەن, بىراق سالىق تولەمەيتىن پاتەرلەر بار. ول پاتەرلەردى تابۋ ءۇشىن بىرنەشە دەرەككوزدەردەن (جارنامالىق حابارلاندىرۋ, عالامتورداعى سايتتار جانە ت.ب) اقپارات جينايمىز. تۇپتەپ كەلگەندە, وسى اقپارات بەلگىلى ءبىر شەشىم شىعارۋعا كومەكتەسەدى. قالا كوشەلەرىندەگى بىرنەشە بەينەكامەرانى قاۋىپسىزدىك جۇيەسىنە بىرىكتىردىك. ءسويتىپ ينتەللەكتۋالدى كولىك قىزمەتى باعىتىنداعى جوبامىزدى ىسكە اسىرىپ كەلەمىز. سالىستىرىپ قاراساق, ەلورداداعى قىلمىس دەڭگەيى 2017 جىلعىدان 37 پايىزعا, جول-كولىك وقيعالارى 40 پايىزعا تومەندەگەنىن كورەمىز. ەگەر ءسىز قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىندا بولساڭىز, كوشەدەگى قوزعالىستىڭ استانادان بولەك ەكەنىن ۇعىناسىز. بۇل ادامنىڭ ازدىعىنان نەمەسە كولىك سانىنىڭ كەمدىگىنەن ەمەس. ءبىز قاۋىپسىزدىك جۇيەسىندەگى بارلىق اقپاراتتى قايتا وڭدەپ, سالىستىرىپ وتىرامىز. بۇگىنگە دەيىنگى ىستەگەن ءىسىمىز ءۇمىتىمىزدى اقتاپ, سەنىمدىلىگىمىزدى ارتتىردى. ەندەشە, وسى جۇمىستى ودان ءارى جالعاستىرامىز».
باستىسى – تەحنولوگيانى پايدالانۋ
«اقىلدى» قالا سالۋ وڭاي. ەڭ باستىسى, قالانىڭ قۇرىلىسى ەمەس. بۇل جەردە قالا تۇرعىزعاننان كەيىن «اقىلدى» تەحنولوگيالاردى ادامدار قالاي پايدالاناتىنىن دەگەندى جاقسىلاپ ويلاستىرۋ قاجەت. كەز كەلگەن تەحنولوگيا سول قالانىڭ ءاربىر تۇرعىنىنا قىزمەت ەتسە, ول دامىعان قالا دەگەن ءسوز. مەنىڭ تۇسىنىگىمدەگى «اقىلدى» قالا – نولدەن باستالعان تەحنولوگيامەن بىرگە بوي كوتەرگەن قالا. ءبىرىن بۇرىن, ەكىنشىسىن كەيىن اكەلمەۋ كەرەك. ەكەۋىنىڭ اراسىندا تىعىز بايلانىس بولۋى ءتيىس. جاسىراتىنى جوق, كوپ قالالار اۋەلى سالىنىپ, ارتىنان ول جەرگە تەحنولوگيا اكەلدى. سول تەحنولوگيانى تولىق پايدالانىپ, بارلىق تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ وتىرعان قالالار دا جوق ەمەس. امستەردام مەن بارسەلونا وسىعان مىسال. «اقىلدى» قالا دەگەندە ءبىر-ەكى «اقىلدى» عيمارات سالۋمەن شەكتەلىپ قالاتىن ەلدەر دە بار. ەۋروپاداعى قوس اۋە قاقپاسى اتانعان قالالار – امستەردام مەن ماينداعى فرانكفۋرتتا بولعاندارىڭىز بار ما؟ قانشاما ملن حالقى بولعانىنان قاراماستان, قانداي تىپ-تىنىش, جانعا جايلى, اسەم مەكەن. ءتىپتى ميلليونداعان ادامدار تۇراتىنى دا سەزىلمەيدى. «اقىلدى» تەحنولوگيالاردىڭ بارىن دا كورمەيسىز. تاريحي عيماراتتىڭ ىشىنە كىرسەڭىز, بارلىق جاعداي ويلاستىرىلعان. قالا بيلىگى دە وركەنيەتتى جولدى ۇستانعان. مەنىڭ ويىمشا, «اقىلدى» قالانىڭ ءبىر كريتەريى – بيلىگىنىڭ اشىق, ءادىل, وركەنيەتتى بولۋى. تۇرعىنداردىڭ تاراپىنان ايتىلعان سىنعا قۇرمەتپەن قارايتىن بيلىك كوپ نارسەدەن العا وزادى. تاعى ءبىر ماسەلەنى ايتايىن, «اقىلدى» قالانى تۇرعىزۋعا جەرگىلىكتى بيلىك نەمەسە ۇكىمەتتەر عانا باس قاتىرماۋى كەرەك. سول قالادا قانشا ۋنيۆەرسيتەت بولسا, ءبارىن وسى ىسكە جۇمىلدىرعان ءجون. ءاربىر ۋنيۆەرسيتەت ءوزىنىڭ عىلىمي جوباسىن دايىنداپ, قالا باسشىلىعىنا ۇسىنىپ, سىناقتان وتكىزسە, قۇبا-قۇپ. «اقىلدى» قالانىڭ قاتىپ قالعان ءبىر تۇجىرىمداماسى جوق. ءار قالا بيلىگى وزىنە ىڭعايلى, جايلى, ساپالى قالا سالادى».
