قازگيدرومەتتىڭ سوڭعى مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك, استانا ەلىمىزدەگى اۋاسى جوعارى دەڭگەيدە لاستانعان قالالار تىزىمىنە ەندى. قالاداعى اتموسفەرالىق اۋانىڭ لاستانۋ يندەكسى 4,78 بىرلىكتى قۇرادى. سول سەبەپتى قالا اكىمدىگى الداعى ءۇش جىلدا اۋاداعى زياندى زاتتاردى 10 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋدى قولعا الىپ وتىر. بۇل شاھار باسشىسى اسەت يسەكەشەۆتىڭ «20 ناقتى باستاما» باعدارلاماسىنىڭ 11-قادامىندا اتاپ كورسەتىلگەن.
باعدارلاما اياسىندا قوعامدىق جانە جەكە كولىكتەردى گازعا كوشىرۋ ەسەبىنەن سۇيىتىلعان تابيعي گاز بازاسىندا ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرىن دامىتۋ كوزدەلىپ وتىر. سونداي-اق, جىلۋ ەلەكتر ورتالىعىنىڭ سۇزگى جۇيەسىن جاڭعىرتۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى.
قالا اكىمدىگىنىڭ جوباسىنا سايكەس, قالانىڭ ەكولوگيالىق ينفراقۇرىلىمى, ياعني, تۇرعىندارعا جايلى جاعداي قالىپتاستىرۋ جانە ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىكتىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ قورشاعان ورتانىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتىنە اينالۋى ءتيىس.
زياندى زاتتاردىڭ 10 پايىزى – جەكە سەكتوردان
ەلوردا ەكولوگياسىنىڭ احۋالىن جاقسارتۋعا بايلانىستى قانداي جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ءبىلۋ ءۇشىن سالا ماماندارىن سوزگە تارتتىق. استانا قالاسى تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعاتتى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى ءابدىماناپ جۇمادىلداەۆتىڭ ايتۋىنشا, استانا قالاسىنىڭ اتموسفەرالىق اۋاسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا 2015-2016 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپار جاسالعان. ونى ورىنداۋ ءتارتىبى بىرنەشە كەزەڭگە بولىنگەن. ءبىرىنشى كەزەڭدە زاۋىت, فابريكا سىندى ستاتسيونارلى نىسانداردان بولىنەتىن زياندى زاتتاردىڭ شىعارىندىلارىن تومەندەتۋگە ارنالعان. ەكىنشى كەزەڭدە اۆتونومدى جىلىتۋ جۇيەسى مەن قازاندىق ورناتىلعان بارلىق مەكەمەلەردىڭ اۋاعا شىعاراتىن زياندى زاتتارىن ازايتۋ ماسەلەسى تۇر. بۇل تۇرعىدا, جىلىتۋ ماۋسىمىندا جەكە سەكتورداعى ۇيلەر جاعاتىن كومىر اۋا ساپاسىنا اسەر ەتەتىن نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ءبىرى ەكەندىگىن ەسكەرۋ قاجەت. اتاپ ايتقاندا, اتموسفەراعا زياندى زاتتاردىڭ 10 پايىزى وسى جەكە سەكتوردىڭ ۇلەسىنە تيەدى. «جەلسىز كۇنى جاعىلعان وتىننىڭ ءتۇتىنى قالا اۋماعىنا تارالىپ, ادام اعزاسىنا كەرى اسەر ەتەدى» دەيدى استانا قالاسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ابزال ەگەمبەرديەۆ. ءۇشىنشى كەزەڭىندە قالالىق كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق جانە قوعامدىق كولىكتەردى گاز جابدىقتارىنا وتكىزۋ ماسەلەسى قاراستىرىلادى.
ەكولوگيالىق احۋالدى قۇرىلعىلار قاداعالايدى
قالاداعى ەكولوگيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ماقساتىندا تۇرعىنداردىڭ جەكە كولىكتەن گورى قوعامدىق كولىكپەن قاتىناۋىن كوبەيتۋ, اۆتوبۋستاردىڭ ءجۇرۋ ۋاقىتىن جەدەلدەتۋ ماسەلەسى العا قويىلدى. ول ءۇشىن ارنايى «Bus Lane» جولاقتارى بولىنگەن بولاتىن. بۇرىن 1 ساعاتتا باراتىن جەرگە قازىر 20 مينۋتتا جەتۋگە بولادى. سول سەبەپتى حالىقتىڭ اۆتوبۋستارعا دەگەن سۇرانىسى ارتقان. ودان بولەك, اسپالى كولىك ءتۇرى, ياعني جەڭىل رەلستى LRT جوباسى قولعا الىندى. جەڭىل رەلستى كولىك جۇيەسى اۋەجايدان باستاپ «ابۋ-دابي پلازا» كەشەنى مەن جاڭادان سالىنىپ جاتقان تەمىرجول ۆوكزالىنىڭ ارالىعىندا بولادى.
ول دا تابيعاتتىڭ لاستانباۋىنا ءوز ۇلەسىن قوساتىنى ءسوزسىز. حالىقتى ۆەلوسيپەدكە وتىرعىزۋ ءۇشىن دە ارنايى ۆەلوجولاقتار جەلىسى سالىندى. بايقاپ قاراساڭىز, ەسىل وزەنىنىڭ بويىندا, ساياباقتاردىڭ ماڭىندا بولەك جولاق پايدا بولدى.
ۆەلوسيپەدشىلەر مەن ادامداردىڭ قاقتىعىسىپ قالماۋىن دا ەسكەرە وتىرىپ, ارنايى جولاقتار ءبولىنىپ وتىر. وسىنىڭ بارلىعى قالانىڭ باس جوسپارىندا بەلگىلەنىپ, كەزەڭ-كەزەڭىمەن اتقارىلىپ كەلەدى.
جاقىندا قالا اكىمى اسەت يسەكەشەۆ ەلوردانىڭ بارلىق اۋداندارىندا اتموسفەرالىق اۋانىڭ جاعدايىن تەكسەرەتىن قۇرىلعىلار ورناتۋدى تاپسىردى. «ەكولوگيا مەن اتموسفەرالىق اۋانىڭ جاڭا ساپالىق ينديكاتورلارىن بەكىتىپ, قورشاعان ورتانىڭ جاعدايىنا مونيتورينگ جاسالۋى كەرەك. سونداي-اق, جاڭا ستاندارتتى كەشەندى عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ وتىرۋى ءتيىس» دەدى ول.
قورىتا ايتقاندا, ەلوردانىڭ ەكولوگياسىنا انتروپوگەندىك كەلەڭسىز اسەردى تومەندەتۋ ماقساتىندا اكىمدىكتىڭ قىزمەتكەرلەرى قورشاعان ورتانىڭ جاي-كۇيىنە كەشەندى مونيتورينگ جۇرگىزىپ, قوعامدىق جانە جەكە كولىكتەردى گازموتورلى وتىنعا كوشىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر.
كولىكتەن كەلەتىن كەسەل كوپ
اۋاداعى زياندى زاتتار مونيتورينگىنە كوز جۇگىرتسەك, قالاداعى كولىك سانىنىڭ كوپتىگى اتموسفەراعا كەرى اسەر تيگىزەتىن باستى فاكتور بولىپ ەسەپتەلەدى. قازىرگى ۋاقىتتا ەلوردادا 310 مىڭ اۆتوكولىك بار. سالىستىرمالى تۇردە قاراساق, بۇرناعى جىلدارى 260 مىڭ ماشينا بولعان. اسىرەسە, جۇك تاسىمالدايتىن, توزىعى جەتكەن كولىكتەردىڭ سانى وتە كوپ. استانا قالاسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس, جالپى العاندا, بۇل كولىكتەر ەلوردادا اتموسفەراعا لاس زاتتاردىڭ 53-55 پايىزىن شىعارادى ەكەن.
«كەشەندى جوسپار بويىنشا, كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنداعى 1200 كولىكتى گاز جانارمايىنا وتكىزۋگە ءتيىس بولاتىنبىز. الايدا بيۋدجەتتىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى ونىڭ بارلىعى تولىقتاي جۇزەگە اسىرىلمادى» دەيدى ءابدىماناپ جۇمادىلداەۆ. ناقتى سانمەن سويلەسەك, 2016 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنداعى احۋال بويىنشا گازموتورلىق جانار-جاعارمايعا 840 اۆتوكولىك اۋىستىرىلدى. وعان گازموتورلىق وتىننىڭ باعاسى ەكى ەسەگە تومەندەپ, بەنزين قۇنىنىڭ قىمباتتاپ كەتكەنى دە اسەر ەتتى. دەمەك, كولىك يەلەرىنىڭ كوپشىلىگى ءوز ەركىمەن گازموتورلىق نۇسقاعا اۋىسىپ جاتىر دەۋگە نەگىز بار. 2015 جىلى – 2639 اۆتوكولىك, كەلەسى جىلى جەكە تۇلعالاردىڭ 6095 اۆتوكولىگى گازموتورلىق وتىنعا اۋىستىرىلدى. ونىمەن قوسا, گاز تولتىراتىن بەكەتتەردىڭ سانى دا كوبەيىپ جاتىر. ماسەلەن, 2012 جىلى قالا بويىنشا تەك 26 بولىمشە بولسا, ءۇش جىلدىڭ ىشىندە ونىڭ سانى 47-گە دەيىن ءوستى. ال بىلتىر تاعى دا 15 بەكەت ىسكە قوسىلدى. وسىلايشا, قالا اۋماعىندا گازبەن جۇرەتىن اۆتوكولىكتەردى گازبەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 62 بەكەت جۇمىس ىستەيدى.
گۇلدانا تالعاتقىزى,
«استانا اقشامى»
