قازاقتىڭ استاناسى تمد جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قوعامداستىقتىڭ ۇزدىك قالالاردى ساراپتايتىن حالىقارالىق بايقاۋىندا «تۇرعىڭ كەلەتىن قالا» اتانىپ, سايىسقا قاتىسقان ماسكەۋ, كيشينەۆ, كيەۆ سىندى تمد مەملەكەتتەرىنىڭ 35 شاھارىن باسىپ وزدى. بۇل – جايدان-جاي بەرىلە سالاتىن اتاق ەمەس. وندا قالالاردىڭ ەكولوگيالىق تازالىعى, اسەمدىگى, كولىك جۇيەسىنە, ءبىلىم سالاسىنا كەشەندى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋى,تۇرعىندارعا بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋى, جاستاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋداعى تىڭ باستامالاردىڭ ءبارى دە ەسكەرىلەدى.
جاستاردى جارىلقاعان «جاسىل ەل»
ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قاۋىمداستىق تمد قالالارى اراسىندا ءوت-كىزىلەتىن بۇل بايقاۋدى وسىمەن التىنشى رەت ۇيىمداستىرىپ وتىر. كونكۋرستىق كوميسسيا «تۇرعىڭ كەلەتىن قالا» نوميناتسياسىنا قاتىسۋشىلاردى ىرىكتەگەن كەزدە الدىمەن جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى مەن ەكولوگيالىق تازالىققا ايرىقشا ءمان بەرىپتى. وسى تۇستا استاناداعى ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان «جاسىل ەل» جالپىۇلتتىق باعدارلاماسى – جاستاردى ەڭبەكپەن قامتۋداعى جانە قورشاعان ورتانى جاسىل جەلەككە اينالدىرۋداعى ۇزدىك جوبا بولىپ تانىلعان.
ەلىمىزدەگى «جاسىل ەل» باعدارلاماسى بۇگىندە رەسپۋبليكا جاستارىن جۇمىسپەن قامتيتىن باستى جوبالاردىڭ بىرىنە اينالعانى راس. جىلدار جىلجىعان سايىن اۋقىمى كەڭەيگەن جالپىۇلتتىق باعدارلاماعا قاتىسۋشى جاستاردىڭ سانى بۇگىندە 120 مىڭعا جۋىقتادى. وسىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان «جاسىل ەل» ەڭبەك وتريادتارىنىڭ وتىرعىزعان اعاشى 43 ميلليوننان اسقان. ەڭبەك وتريادتارى جالپى كولەمى 101 329 مىڭ گەكتاردان استام اۋماقتا تەر توككەن. سونىمەن قاتار «تازا الەم», «مەنىڭ اتىمداعى اعاش», «جاسىل كۇن», «مەنىڭ جاسىل قالام», «جاسىل باق – تازا قالا», «ەل بولاشاعى – تازالىقتا» سياقتى اكتسيالارعا دا بەلسەنە قاتىسىپ ءجۇر.
جانعا جايلى جەلەك
كۇن وتكەن سايىن استانانىڭ ءىشى عانا ەمەس, اينالاسى دا جاسىل جەلەككە اينالىپ كەلەدى. ەلوردانىڭ ماڭايىنا قولدان وتىرعىزىلعان ورماننىڭ كولەمى بۇگىندە 65 مىڭ گەكتارعا جەتتى. جانعا جايلى جاسىل بەلدەۋ ادام دەنساۋلىعىنا پايدالى عانا ەمەس, ول باس شاھاردى اڭىزاق جەلدەن, كۇشتى داۋىلدان, جازعى شاڭ-توزاڭنان قورعايدى. جالپى دۇنيەجۇزىندە قولدان ورمان جاساعان ەلدەر نەكەن-ساياق. سونىڭ ءبىرى – ءبىز. كونكۋرستىق كوميسسيا وسى ماسەلەنى دە قاپەرگە السا كەرەك.
استانا توڭىرەگىن جاسىل القاپقا اينالدىرۋ ءىسى جىل وتكەن سايىن كەڭەيىپ كەلەدى. مىسالى, جاساندى ورمان جاساۋ جۇمىستارى باستالعان العاشقى جىلدارى ەلوردا اينالاسىنا جىلىنا 2500 گەكتار جەرگە اعاش وتىرعىزىلعان. كەيىن ونىڭ كولەمى جىل سايىن 5 مىڭ گەكتارعا ۇلعايدى. ياعني, جىل سايىن ورمان القابىنا ميلليونداعان ءتۇپ اعاش قوسىلىپ وتىرادى دەگەن ءسوز. وسىدان ەكى جىل بۇرىن وتكەن كوشپەلى ءماجىلىس كەزىندە ەلباسى استانا توڭىرەگىندەگى جاسىل بەلدەۋدى ەلورداعا بارىنشا جاقىنداتۋ جونىندە تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. وسىعان بايلانىستى تاعى 34 مىڭ گا جەر زەرتتەلىپ, سونىڭ 9 مىڭ گەكتارى ورمان وسىرۋگە جارامدى دەپ تانىلعان. اعاش تۇقىمدارىن جەرسىندىرىپ, وسىرۋگە ەكى جىلداي ۋاقىت كەتەتىنىن ەسكەرسەك, ەلورداعا بارىنشا جاقىن ورنالاسقان 2048,9 گا اۋماق 2015 جىلى جاسىل جەلەككە وراناتىن بولادى. ال, استانانىڭ وزىنە ورالساق, ەلوردادا تەك 2003-2009 جىلدارى ارالىعىندا 605 899 اعاش پەن بۇتا وتىرعىزىلعان. بۇگىندە باس شاھاردا جالپى اۋدانى 471,7 گا قۇرايتىن 7 ساياباق, 65 گۇلزار, 7 جەلەكجول بار. بيىل ساياباق قۇرىلىسى بويىنشا بىرنەشە جوبا قولعا الىنىپ, 13 گۇلزاردىڭ كىرپىشى قالانا باستادى.
يننوۆاتسيالىق باعىتتاعى يگى قادامدار
بايقاۋدا استانانى جەڭىسكە جەتكىزگەن تاعى ءبىر يگى قادام – ەلوردانىڭ كولىك جانە ءبىلىم جۇيەسىندە قولعا الىنعان تىڭ جوبالار بولدى.
2011 جىلدان بەرى «اقىلدى استانا» جوباسى ەنگىزىلىپ, العاشقى قادامدارى جاسالا باستاعانىن جۇرتشىلىق جاقسى بىلەدى. بۇل تۇرعىندارعا قاجەتتى ءبىلىم, دەنساۋلىق, كولىك سىندى سالالارعا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە باعىتتالعان. وسى جوبا ارقىلى استانا ناعىز تۇرعىڭ كەلەتىن شاھارعا اينالىپ كەلەدى. قازىردىڭ وزىندە استانالىقتار جوبانىڭ العاشقى يگىلىكتەرىن كورە باستادى. مىسالى, جۇرتشىلىقتى تەگىن ينتەرنەت جەلىسىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن «Open Wi-Fi» جوباسى قولدانىسقا ەندى. ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى «نۇرجول» ساياباعىندا باستاۋ العان Wi-Fi نۇكتەلەرى قالالىق تسيركتە, استانالىق ساياباقتا, «قازاقستان» ورتالىق كونتسەرت زالىندا, تاۋەلسىزدىك سارايىندا, بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم, «شابىت» سارايلارىندا, «استانا-ارەنا» ستاديونىندا, «الاۋ» مۇز ايدىنى مەن بارلىق ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىندا ورناتىلعان.
ەكىنشى, «اقىلدى استانا» بويىنشا «ە-جەدەل جاردەم» جوباسى جۇزەگە اسىرىلدى. بۇل – ەلوردانىڭ جەدەل مەديتسينالىق جاردەم قىزمەتىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى كوزدەيدى. بۇگىندە جەدەل جاردەم بريگادالارى تۇگەل ەلەكتروندى پلانشەتپەن,GPS-ناۆيگاتور جانە IP-تەلەفونيامەن جاراقتاندىرىلعان. ونىڭ پايداسى سول, جەدەل جاردەم بريگاداسى قالا كوشەلەرىندەگى كەپتەلىستەن اينالىپ ءوتىپ, ناۋقاستارعا جەتۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال IP-تەلەفونيا ارقىلى جەدەل جاردەمگە مۇقتاج جاندار ولارمەن تىكەلەي بايلانىسقا شىعا الادى.
«اقىلدى استانا» جوباسى ەلوردانىڭ ءبىلىم سالاسىنا دا تىڭ جوبالاردى سىيلادى. سونىڭ ءبىرى – «بولاشاقتىڭ مەكتەبى» جوباسى. استانا مەكتەپتەرىنە قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن ەنگىزۋدى باستى نىساناسىنا العان جۇيە بويىنشا اتا-انالار بالالارىنىڭ قاشان مەكتەپكە كەلگەنىن, قاي كەزدە ودان شىققانىن ءبىلىپ وتىرادى. كەلەشەكتە بۇل ءبىلىم جوباسى جەتىلدىرىلىپ, مەكتەپتەگى تاماقتانۋ مەن قوعامدىق كولىكتە ءجۇرۋ اقىسىن تولەۋ قىزمەتتەرىن دە اتقارا الاتىن بولادى. بۇگىندە اتالمىش جوبانىڭ قاناتقاقتى نۇسقاسى №54 مەكتەپ-ليتسەيىنە تاجىريبە رەتىندە ىسكە قوسىلدى.
ەندى قالا بيلىگى «اقىلدى استانا» جوباسى بويىنشا ينتەللەكتۋالدىق كولىكتىك جۇيەنى قولدانىسقا ەنگىزبەكشى. تمد قالالارىنداعى يننوۆاتسيالىق جوبالاردى ساراپقا سالعان كونكۋرستىق كوميسسيانىڭ كوڭىلىن اۋدارعانى دا وسى جوبا. ويتكەنى, قازىر كولىك كەپتەلىسى – كەز كەلگەن ءىرى مەگاپوليستى تولعاندىرىپ وتىرعان كۇردەلى ماسەلە. ودان كونكۋرس وتكىزگەن ماسكەۋ دە ادا ەمەس. سوندىقتان كولىك كەپتەلىسىن شەشۋ, مارشرۋتتىق جەلىلەردى دامىتۋ ماسەلەسىن تمد قالالارى قالاي شەشىپ جاتقانى ولارعا دا قىزىق. استانا يننوۆاتسيالىق جوبا شەڭبەرىندە 500-گە جۋىق مەكەمەنىڭ ماڭايىندا بارلىعى 30 مىڭعا تارتا بەينەباقىلاۋ كامەراسىن ورناتادى. جوبا جۇزەگە اسىرىلعان كەزدە جۇرتشىلىق اۆتوبۋسپەن قالانىڭ ارعى شەتى مەن بەرگى شەتىنە بار بولعانى 20 مينۋتتا جەتەتىن بولادى. جوبانىڭ ءبىر بولىگى كەلەسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىنان باستاپ جۇزەگە اسىرىلا باستايدى. ال قولدانىسقا تولىققاندى 2017 جىلى ەنەتىن بولادى.
مىنە, وسىنداي تىڭ تەحنولوگيالاردى تاجىريبەسىنە ەنگىزگەن استانانىڭ جان-جاقتى دامۋىنا بايقاۋ كوميسسياسى جوعارى باعا بەرىپ, «ءومىر سۇرگىڭ كەلەتىن قالا» اتاندىردى. ەلوردا رەسەي مۋنيتسيپالدى اكادەمياسى جانە استانالار مەن ءىرى قالالار حالىقارالىق اسسامبلەياسىنىڭ ديپلومدارىمەن ماراپاتتالدى.
…استانا – شىنىمەن دە تۇرعىڭ كەلەتىن شاھار.
قىمبات نۇرعالي
