«قازگيدرومەت» بيىلعى قىستى سوڭعى جەتى جىل ىشىندەگى ەڭ ىزعارلى دەپ تانىپتى. ارقانىڭ ارقىراعان ايازى اقپاندا اشۋعا مىنگەن سەكىلدى. ەكى اي بويى جىلداعىدان جىلىراق مىنەز تانىتىپ كەلگەن «كارى قۇدا» كەنەتتەن سوڭعى بىرنەشە كۇندە استانالىقتاردى ابدەن ابىگەرگە سالدى. ءۇستى-ۇستىنە جاۋعان كۇرتىك قاردى تازالاۋعا ەلوردانىڭ كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق قىزمەتتەرى كۇن-ءتۇن دەمەي بەلسەنە كىرىسىپ كەتكەن.
توتەنشە جاعدايداعى جاناشىرلىق
وسىناۋ توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى قالا اكىمى باقىت سۇلتانوۆ تۇرعىندارعا ۇندەۋ تاستادى. «كولىگى بارلار جاياۋ جۇرگىنشىلەردى مۇمكىندىگىنشە ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالىپ, ءبىر-بىرلەرىڭىزگە جاناشىرلىق تانىتىڭىزدار» دەدى ول. سونداي-اق شاھار باسشىسى مەملەكەتتىك ورگاندار, ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى جانە كاسىپكەرلىك نىساندارىنىڭ جەتەكشىلەرىنە قىزمەتكەرلەر ءۇشىن قىسقا جۇمىس رەجيمىن ەنگىزۋدى, عيمارات ءىشىنىڭ جىلى بولۋىن باقىلاۋدى ۇسىندى. مۇنىمەن قوسا, اۋدان اكىمدەرىنە پيك وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى جۇمىس ىستەۋ تاپسىرىلدى.
قازىرگى تاڭدا استانانىڭ بارلىق 4 اۋدانىندا جىلىنۋ پۋنكتەرى ۇيىمداستىرىلدى. كۇننىڭ كۇرت سۋىپ كەتۋىنە بايلانىستى اۋەجاي مەن ەسكى تەمىرجول ۆوكزالى جانىنداعى اقىلى تۇراق حالىققا تەگىن قىزمەت كورسەتۋدە. بۇدان بولەك, تەلمان, قوسشى, پريگورودنىي سەكىلدى شاھاردان شالعاي جەرلەرگە قاتىنايتىن تۇرعىندار ءۇشىن توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ كەزەكشى كولىكتەرى ءجۇرىپ تۇر.
قالانى قىستا كىم تازالايدى؟
بۇگىندە 2 مىڭنان اسا جۇمىسشى مەن 1 مىڭعا تارتا تەحنيكا تاۋلىك بويى قالاداعى قاردى كۇرەپ جاتىر. تەحنيكانىڭ كوبىسى – سىپىرعىش ماشينالار. جازدا ولار كوشەلەرگە سۋ شاشسا, قىستىگۇنى شاھاردى قاردان تازالايدى.
– ءبىر لەكتە, ادەتتە, 7-8 سىپىرعىش ماشينا جۇرەدى. ولار كولىك جۇرەتىن جولداردى ارشىپ, قاردىڭ نىعىزدالىپ قالماۋىن قاداعالايدى. ال تروتۋارلاردى ميني-تراكتورلار تازالايدى. بۇلارمەن قوسا, قۇم شاشاتىن, وزدىگىنەن جۇك تۇسىرەتىن كولىكتەر مەن اۆتوگرەيدەرلەر بار, – دەيدى «استانا تازالىق» مەكەمەسى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى مارات سۇلەيمەنوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, قاتتى اياز بولعان كەزدە جول بويىن تازالايتىن جۇمىسشىلار سانى الدەقايدا قىسقارادى. تەك كەزەكشى بريگادالار عانا جۇمىسقا شىعادى. ولاردىڭ جىلىنىپ, تاماقتانۋىنا ارنالعان ورىندار بار ەكەن. ءبىر مينۋت تىستا تۇرعاننىڭ وزىندە بەتى-كوزىڭە ەكپىنمەن سوققان قاردان ەڭسە كوتەرە المايتىن مىناداي سۋىقتا بۇل جۇمىسشىلاردىڭ تىرلىگى ەرلىكپەن پارا-پار ما دەرسىڭ! ايتپاقشى, ادام تۇرماق, مۇنداي ايازدا تەحنيكانىڭ ءوزى شىداس بەرمەيتىن كورىنەدى. اۋا تەمپەراتۋراسى -30 گرادۋستارعا دەيىن تومەندەگەندە, ديزەلمەن جۇرەتىن قار كۇرەگىش ماشينالار جۇمىسىن توقتاتادى.
ماشينا دەمەكشى, ولاردىڭ رولىندە وتىراتىن كىسىلەر ءبىر تاۋلىك جۇمىس ىستەپ, ءۇش تاۋلىك دەمالادى. جۇمىسشىلار تاڭعى 6-دا اۋىسىمعا شىقسا, گرافيك بويىنشا ساعات 9-دا تاڭعى استارىن ىشەدى. بۇل ۋاقىتتا قالادا كولىك كەپتەلىسى بولاتىندىقتان, جۇمىسشىلار دا ءسال-ءپال بوي جىلىتىپ ۇلگەرەدى دە, ساعات 10-دا ىسكە قايتا كىرىسەدى. اۋىسىم سوڭىندا ولاردى ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالاتىن اۆتوبۋستار ۇيىمداستىرىلعان. قىس باستالعاننان بەرى استانادان 1 جارىم ملن تەكشە مەتر قار شىعارىلىپتى.
اقش پەن كانادا: تۇرعىندار دا قار كۇرەۋگە جاۋاپتى
بىزدەگى وسى ماسەلەمەن بەتپە-بەت كەلەتىن باسقا دا ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە كوز سالىپ كورەلىك.
امەريكالىق كولىك جۇرگىزۋشىلەرى «3 ساعات» ەرەجەسىن وتە جاقسى بىلەدى. بۇل ەرەجە بويىنشا كوشەلەر قار توقتاعاننان كەيىن 3 ساعاتتىڭ ىشىندە تولىقتاي تازالانۋى ءتيىس. ول ءۇشىن سولتۇستىك شتاتتاردا TowPlow دەپ اتالاتىن كولىك پايدالانىلادى. تۇمسىعىندا قار كۇرەگىش اسپابى مەن ارتىندا تىركەمەسى بار الگى كولىك جىلدامدىعىن ارتتىرعاندا, تىركەمە جانىنا قاراي بۇرىلادى دا, ناتيجەسىندە ءبىر ۋاقىتتا ەكى قاتار جول قاردان ارشىلادى.
ۇيەڭكى ەلىنىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن دە قالىڭ قار تاڭسىق ەمەس. سوندىقتان قىستىڭگۇنى كانادالىق كوشەلەرگە قار ەرىتەتىن حيميالىق رەاگەنتتەر اياماي توسەلەدى. ولار قارمەن ارالاسقان سوڭ پايدا بولعان «بوتقانى» ارنايى كولىكتەر دەرەۋ قار ەرىتكىش قوندىرعىلارعا اپارادى. وندا تازارتىلعان ءارى ەرىتىلگەن قار سۋى كارىز سۋلارىمەن بىرگە قوسىلىپ, اعىزىلادى. ايتپاقشى, كانادا – قار ەرىتۋ تەحنولوگياسىن الەمدە ءبىرىنشى بولىپ قولدانعان مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. 1970 جىلدارى ءموبيلدى قار ەرىتكىش قوندىرعىلاردى تۇڭعىش رەت تورونتودا پايدالانا باستاعان. كەي كىسىلەر «قاردى ەرىتۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ قالا سىرتىنا اپارىپ نەمەسە وزەنگە تاستاپ جىبەرۋگە دە بولادى عوي» دەپ ويلاۋى مۇمكىن. الايدا كولىكتەردىڭ گازى مەن حيميالىق رەاگەنتتەردىڭ ەرىتىندىسى سىڭگەن قاردى تازالاماسا, مۇنىڭ سوڭى كوكتەمدە ناعىز ەكولوگيالىق كاتاكليزمگە اپارىپ سوقتىرادى.
قالانى قاردان تازالاۋعا تەك وسى سالاداعى رەسمي ورگان وكىلدەرى عانا ەمەس, جەرگىلىكتى تۇرعىندار دا جاۋاپتى. ماسەلەن, اقش پەن كاناداداعى جەكەمەنشىك ۇيلەردىڭ يەلەرى ءوز اۋلالارىنىڭ الدىنداعى تروتۋاردى قار مەن مۇزدان ارشىپ وتىرۋعا مىندەتتى. ال 24 ساعات ىشىندە اتالمىش تالاپتى ورىنداماعاندار 100 دوللارعا دەيىن ايىپپۇل تولەيدى. ەگەر ءۇيىڭىزدىڭ ماڭىنان ءوتىپ بارا جاتقان بىرەۋ مۇزعا تايىپ جىعىلىپ, جاراقاتتاناتىن بولسا, بۇل ۋاقيعا ءسىزدىڭ كىناڭىزدەن دەپ ەسەپتەلىپ, تاعى دا اقشالاي شىعىنعا ۇشىرايسىز.
جاپونيا مەن فينليانديا: جول استىندا جىلىتقىش بار
فينلياندياعا قىستا بارعان تۋريستەر وندا قاردىڭ قانشا كوپ جاۋعانمەن, جەردە كوپ تۇراقتامايتىنىن بايقاعان بولار. ءويتكەنى مۇنداعى Tiehallinto (جەرگىلىكتى جول باسقارماسى) جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەيدى. مىسالى, ەلدەگى جولداردى قاردان ارشۋدىڭ وزىندىك ستاندارتى ەنگىزىلگەن. وندا جەردىڭ تايعاقتىعى, قاردىڭ قالىڭدىعى جانە قاتقان مۇزدىڭ تەگىستىگى ەسەپكە الىنىپ, سوعان سايكەس شارالار قابىلدانادى. جۇمىس كۇنى باستالعاندا كوشەدەگى قاردىڭ قالىڭدىعى 2 سانتيمەتردەن اسپاۋى كەرەك.
فين شاھارلارىندا قالىڭ قاردىڭ ۇزاق جاتپاۋىنىڭ تاعى ءبىر سىرى بار: قار جەرگە قونىسىمەن جىلى تەمپەراتۋراعا توزبەي, ءاپ-ساتتە ەرىپ كەتەدى. ءويتكەنى حەلسينكي سياقتى ءىرى قالالارداعى ورتالىق كوشەلەردىڭ استىنا جىلىتقىش تۇربالار جۇرگىزىلگەن. ۇيلەرگە باراتىن ىستىق سۋ قۇبىرلارى دا تروتۋاردىڭ استىمەن وتەدى. بۇعان ۇقساس تاجىريبە جاپونداردا دا بار ەكەن. جاپونياداعى مەكەمەلەردىڭ اۋلاسىنا كىرەبەرىس جەردىڭ استىندا جىلىتقىش قوندىرعىلار بولاتىندىقتان, وندا مۇز دا قاتپايدى, قار دا جاتپايدى.
