2018 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «مەملەكەتتىك اۋديت جانە قارجىلىق باقىلاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ كۇشىنە ەندى. بۇل زاڭ اۋديتورلىق قىزمەتكە قاتىستى جاڭا ينستيتۋتتار مەن ۇعىمداردى ەنگىزۋدى, سونداي-اق قولدانىستاعى نورمالاردى تولىقتىرۋدى قاراستىرادى.
حالىقارالىق اۋديت ستاندارتتارىنا (حاس, 330, 1006) سايكەس جانە حالىقارالىق تاجىريبەگە جۇگىنەتىن بولساق, مەملەكەتتىك اۋديتورلاردىڭ وزدەرىنەن بولەك, مەملەكەتتىك ءاۋديتتى وتكىزۋگە اسسيستەنتتەر دە قاتىسادى. بىراق ولارعا اۋديتورلىق قورىتىندى جاساۋعا وكىلەتتىك بەرىلمەگەن.
بۇگىنگى تاڭدا مەرزىمى جەتكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى – مەملەكەتتىك اۋديت پەن قارجىلىق باقىلاۋ ورگاندارىن تولىقتىرۋ. وسى ورايدا اتالعان زاڭدا «اۋديتوردىڭ اسسيستەنتى» دەگەن جاڭا ۇعىم ەنگىزىلىپ وتىر. مۇنداي وزگەرىستەر مەملەكەتتىك اۋديتورلار پۋلىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى.
ماسەلەن, مەملەكەتتىك اۋديتوردىڭ اسسيستەنتىنە مەملەكەتتىك اۋديت جۇرگىزۋگە, تاۋارلىق-ماتەريالدىق قورلاردى جانە باسقا دا اكتيۆتەردى تۇگەندەۋگە قۇقىق بەرىلەدى. سول قۇقىققا سايكەس, ءتيىستى جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى. جاڭا زاڭدا «داۋ-دامايلاردى اپەللياتسيالىق جولمەن رەتتەۋ» ينستيتۋتىن ەنگىزۋ قاراستىرىلعان. مۇنداي ينستيتۋتتىڭ ەنگىزىلۋى قارسىلىق بىلدىرىلگەن اۋديت نىساندارىنا قاتىستى شاعىمداردى جان-جاقتى جانە وبەكتيۆتى قاراۋعا, اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتۋگە جول اشادى.
ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت بويىنشا ءۋاكىلەتتى ورگاننىڭ قۇزىرەتىنە قاتىستى مىناداي تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى: ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ جانە ونىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ ارەكەتسىزدىگىنە شاعىم جاسالعان جاعدايدا, داۋ-دامايلاردى اپەللياتسيالىق جولمەن رەتتەۋ ءتارتىبى جاسالىپ, زاڭمەن بەكىتىلدى. بۇعان قوسا, زاڭدا تومەندەگىدەي جاڭا باپتار پايدا بولدى: بىرىنشىدەن, ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ كامەرالدىق باقىلاۋىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا انىقتالعان زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ جونىندەگى حابارلامالار مەن مەملەكەتتىك اۋديت ناتيجەلەرى بويىنشا قابىلداناتىن قۇجاتتارعا شاعىم ءتۇسىرۋ جاعدايىندا داۋ-دامايلاردى اپەللياتسيالىق جولمەن رەتتەۋدىڭ ءتارتىبى مەن مەرزىمى بەلگىلەنەدى. ەكىنشىدەن, اۋديت نىسانى شاعىمىنىڭ فورماسى مەن مازمۇنى رەتتەلەتىن باپ قوسىلادى. ۇشىنشىدەن, شاعىمدى قاراستىرۋدان باس تارتۋ ءتارتىبى ەنگىزىلەدى. تورتىنشىدەن, ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگانعا جىبەرىلگەن شاعىمدى قاراۋ ءتارتىبى جەڭىلدەتىلەدى. سونداي-اق, شاعىمدى قاراۋ ناتيجەسىندە شەشىم شىعارىلادى. شاعىمدى قاراۋدى توقتاتۋ جانە ونىڭ مەرزىمىن ۇزارتۋ ەرەجەسى بەكىتىلەدى.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت كوميتەتى ىشكى اۋديت قىزمەتتەرىنىڭ جۇمىسىن ۇيلەستىرىپ, ادىستەمەلىك جانە كونسۋلتاتسيالىق كومەك كورسەتەدى. وسىعان وراي, جاڭا زاڭدا ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگانعا مەملەكەتتىك اۋديت جانە قارجىلىق باقىلاۋ بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ جۇمىسىن ۇيلەستىرۋدە قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلداۋعا قۇزىرەت بەرىلەدى.
مەملەكەتتىك اۋديتوردىڭ ەرەكشە مارتەبەسى مەن وعان قويىلاتىن تالاپتاردى ەسكەرە وتىرىپ, جاڭا زاڭ مەملەكەتتىك اۋديتوردىڭ سەرتيفيكاتىن قايتارىپ الۋدى قاراستىراتىن نورمامەن تولىقتىرىلدى. مۇنداي قادام مەملەكەتتىك اۋديتورلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋگە جانە كاسىبي مامانداردىڭ ساپالى قۇرامىن قامتاماسىز ەتۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
ءادىل قونىسبەكوۆ
