سارىارقا اۋداندىق اكىمدىگىندە وتكەن جيىندا جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ التى ايدا اتقارعان جۇمىسى قورىتىندىلانىپ, توتەنشە جاعدايلار باسقارماسىنىڭ كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردە ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ الدىن الۋ, تۇرعىندار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بايلانىستى ماسەلەلەر جان-جاقتى قارالدى.
قىلمىستىق وقيعالار قىسقاردى
سارىارقا اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ريزا اكچۋرين توراعالىق ەتكەن جيىنعا پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ وكىلدەرى تۇگەل قاتىستى. الدىمەن ءسوز كەزەگىن العان سارىارقا اۋداندىق جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى ازامات سادىقوۆ جارتى جىلدا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن تىزبەلەپ شىقتى. ودان سوڭ ورىن الىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە دە جەكە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا, جىل باسىنان بەرى 752 ۇساق بۇزاقىلىق ەسەپكە الىنسا, قوعامدىق ورىنداردا ماس كۇيىندە جۇرگەن نەمەسە ءسپيرتتى ىشىمدىكتەر ىشۋگە بايلانىستى 2931 ادامعا ايىپپۇل سالىنىپتى. قالا تۇرعىندارىنىڭ تۇنگى تىنىشتىعىن بۇزۋعا بايلانىستى 1269 وقيعا تىركەلگەن. اۋدان كولەمىندە قۇقىقتىق ءتارتىپتى قاداعالاۋعا قوعامدىق ۇيىمدار دا كومەكتەسەدى ەكەن. ماسەلەن, جاستاردان قۇرىلعان ارنايى جاساق وقۋ ورىندارىندا, جاتاقحانالاردا, ستۋدەنتتەر اراسىنداعى ءتارتىپتى عانا قاداعالاپ قويماي, قىلمىستىڭ الدىن الۋ باعىتىندا ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە دە قول ۇشىن بەرەدى. ال مەكتەپتەگى جاس ينسپەكتورلار ۇيىمى وقۋشىلار اراسىندا قۇقىقتىق-تانىمدىق, پاتريوتتىق باعىتتاعى جۇمىستاردى ورگە باستىرۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى. وسىنداي قوعامدىق كومەكشى قۇرىلىمدار ارقاسىندا دەر كەزىندە انىقتالىپ جاتقان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار دا از ەمەس ەكەن. «ءوز ۋچاسكەلىك ينسپەكتورىڭدى تانيسىڭ با؟» دەگەن شارالار دا ءجيى ۇيىمداستىرىلىپ, ارنايى اقپاراتتىق پاراقشالار تاراتىلعان. ۋچاسكەلىك ينسپەكتوردىڭ اتى-ءجونى, بايلانىس تەلەفوندارى جانە باسقا اقپاراتتار جازىلعان پاراقشالار كوپتەگەن ۇيلەردىڭ بۇرىشىنا ىلىنەدى. بۇعان قوسا, تۇرعىندارمەن تىعىز بايلانىس ورناتۋ ماقساتىندا بىرنەشە رەت كەزدەسۋلەر وتكىزىلگەن, ونداي جيىندارعا پيك-ءنىڭ وكىلدەرى دە تارتىلعان. «قاۋىپسىز اۋلا» شاراسى اياسىندا كوپتەگەن ورىندارعا بەينەباقىلاۋ قوندىرعىلارى ورناتىلعان, سونىڭ ناتيجەسىندە قىلمىستىق وقيعالاردىڭ اشىلۋى جاقسارا تۇسكەن.
ويىن الاڭى – قاۋىپ الاڭى
بايانداما سوڭىندا پيك وكىلدەرى ناقتى سۇراقتار قويىپ, كوكەيتەستى ماسەلەلەردى كولدەنەڭ تارتتى.
– ءبىز 187-ءشى كوشەدە تۇرامىز. سول جاققا ەكى ءۇيدىڭ اراسىنا بالالاردىڭ ويىن الاڭىن سالىپ ەدى. سول قازىر ۇلكەن قاۋىپتىڭ كوزىنە اينالدى. ويىنعا قاتتى بەرىلگەن بالالار جولعا شىعىپ كەتىپ, اۆتوكولىكتىڭ استىنا تۇسەتىن جاعدايلار دا ورىن الدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن سونداي ەكى وقيعا تىركەلگەن. ونى كەزىندە وزدەرىڭىزگە مالىمدەگەنبىز. بۇل 24/2 مەن /4 ءۇيدىڭ اراسىنداعى ويىن الاڭىن ەكى اۋلاعا ءبولىپ ورنالاستىرۋعا بولار ەدى. سوعان قاتىستى ارنايى شارا قولدانساڭىزدار ەكەن. بولماسا, بالالار كوپ جينالاتىن اۋماقتاعى جولعا «بايقاڭىز, بالالار!» دەگەن جول بەلگىسىن ورناتۋ كەرەك. كەشكى ۋاقىتتا وزدەرىڭىز كەلىپ قاراساڭىزدار, ول الاڭعا بالالاردىڭ وتە كوپ جينالاتىنىن ءوز كوزدەرىڭىزبەن كورەر ەدىڭىزدەر. ەكىنشى ماسەلە, سول اۋدانداعى ۇيلەردىڭ اينالاسىنا اۆتوكولىكتەر بەي-بەرەكەت قويىلاتىنى سونداي, كەيدە وڭعا دا, سولعا دا بۇرىلاتىن جەر تابا الماي قالامىز. وسى جاعدايدى دا ارنايى تالاپ قويىپ, رەتكە كەلتىرسەڭىزدەر, – دەگەن ءوتىنىش ءبىلدىردى «دوستىق» پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆىنىڭ وكىلدەرى.
پيك-تەر پوليتسيادان نەگە قاشادى؟
جيىنعا استانا قالالىق ءىىد جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى باقىتجان مالىباەۆ تا قاتىسقان بولاتىن. ول جوعارىدا ايتىلعان ماسەلەنى وڭتايلى شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋعا ۋادە بەردى. سونداي-اق, ول وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ, پيك وكىلدەرىن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىمەن تىعىز بايلانىستا بولۋعا شاقىردى. ونىڭ ايتۋىنشا, كوپتەگەن پيك اۋلاداعى وزدەرىنە بەلگىلى جايلاردى پوليتسياعا مالىمدەي بەرمەيدى ەكەن. ماسەلەن, ءبىر اۋلاداعى تۇرعىن ۇزاق ۋاقىت بويى ەسىرتكى ساۋداسىمەن اينالىسىپ كەلگەن. ونى سول اۋماقتاعىلاردىڭ ءبارى بىلگەن, سونىڭ ىشىندە پيك قىزمەتكەرلەرىنە دە بەلگىلى بولعان. بىراق ەشقايسى پوليتسياعا الدىن الا حابارلاماعان. ەسىرتكى ساتۋشىنى ءبىر ناشاقور ءولتىرىپ كەتكەننەن كەيىن عانا بۇل جايدىڭ ءبارى پوليتسياعا بەلگىلى بولسا كەرەك.
– مىسالعا ءبىر كورشىلەر مازاسىز بولادى, ەرلى-زايىپتىلار ۇنەمى ۇرىس-كەرىس شىعارادى. بىراق سونى بىردە-ءبىر پيك بىزگە مالىمدەمەيدى. سىزدەر بىلەسىزدەر مە, وسى التى ايدا وتباسىنداعى جانجالدىڭ سالدارىنان 15 كىسى ءولىمى تىركەلدى. مۇنىڭ ءبارى جانە قىلمىستىق وقيعا. سونداي-اق, الكوگولدى ىشىمدىككە ءۇيىر ادامدى اۋلاداعى تۇرعىندار, پيك وكىلدەرى دە تانيدى. ايتسە دە, سونى پوليتسياعا ايتىپ جاتپايدى. ماس كۇيىندە كىسى ءولتىرۋ وقيعاسى دا از تىركەلىپ جاتقان جوق. مەن پيك وكىلدەرىنە ايتار ءوتىنىشىم, وزدەرىڭىز قىزمەت كورسەتەتىن اۋماقتا قوعامدىق ءتارتىپ جوعارى دەڭگەيدە ساقتالۋ ءۇشىن بىزبەن بايلانىستا بولۋدان قاشپاڭىزدار, – دەدى ب.مالىباەۆ.
بۇدان كەيىن سارىارقا اۋداندىق توتەنشە جاعدايلار باسقارماسىنىڭ باستىعى قۋانىش توقسارين كوپ قاباتتى ۇيلەردەگى ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ ساقتالۋ ماسەلەلەرىن ءسوز ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, اۋدان كولەمىندەگى بىرقاتار كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيدە ءورت دابىلقاققىشى, ورتكە قارسى سۋمەن جابدىقتاۋ قۇرالدارى ورناتىلماعان. تەكسەرۋ كەزىندە بىرەر پيك-نە اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىنعانىمەن, ولار تولەۋگە اسىعاتىن ەمەس. ەگەر پيك-تەر ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرى بۇزىلۋىنا بايلانىستى سالىنعان ايىپپۇلداردى وتەمەسە, وندا قۇزىرلى ورگاندار ولاردىڭ ەسەپشوتتارىن جابۋ سياقتى قاتاڭ شارالاردى قولدانادى. مۇنى باسقارما باسشىسى قاتاڭ ەسكەرتتى.
مەڭدوللا شامۇراتوۆ
