لايلى قۇنداقباەۆا,
اقىن, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
بالا تۋعان سايىن باسپانانى كەڭەيتۋ قاجەت بولادى
«استانا اقشامى» گازەتىنىڭ 11 تامىز كۇنگى نومىرىندە جارىق كورگەن «قازاق دەموگرافياسى قازاق ايەلدەرىنىڭ جانكەشتىلىگى ارقاسىندا عانا ءوسىپ وتىر» («استانا اقشامى» №95, 11.08.2018. ءنازيرا بايىربەك) اتتى ماقالا كوبىمىزدى ەلەڭ ەتكىزەنى راس. وندا اۆتور كوپبالالى وتباسىلارعا مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ وتىرعان قامقورلىقتىڭ ازدىعىن, جاردەماقىنىڭ تومەندىگىن ناقتى مىسالدارمەن كەلتىرىپتى. ايتىلعان ويدى قولداي وتىرىپ, زامانداستارىمدى كوبىرەك بالا سۇيۋگە ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ناتيجە بەرەتىن ناقتى جەڭىلدىكتەر ەنگىزىلۋى كەرەك دەگەن ءوز ۇسىنىسىمدى ءبىلدىرۋدى ءجون كوردىم.
ەلباسىمىزدىڭ تاپسىرماسىمەن ىسكە قوسىلعان «7-20-25» باعدارلاماسى رەسپۋبليكامىزدىڭ رەسمي كىرىسى بار ءاربىر جۇمىس ىستەيتىن ازاماتىنا 20 پايىزدان اسپايتىن مولشەردە باستاپقى جارنامەن 25 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە, 7 پايىز ۇستەمەمەن يپوتەكا راسىمدەۋگە مۇمكىندىك ۇسىنىپ وتىر. البەتتە, بۇل باسپاناسىز جۇرگەن كوپتەگەن جاس وتباسىلار ءۇشىن, اسىرەسە, ءىرى قالالاردا قانشاما جىلدار بويى پاتەر جالداپ جۇرگەن باسپاناسىز ازاماتتار ءۇشىن – ۇلكەن مۇمكىندىك. ءار بانكتىڭ باعدارلامامەن ءۇي الۋعا ۇمىتكەر جانداردىڭ جالاقى سوماسىن وتباسىنداعى ءاربىر جان باسىنا ەسەپتەيتىنى جانە الىنعان يپوتەكالىق قارىزدى قانشا جىلعا الاتىنىنا وراي پايىزدىق ۇستەمەسىن دە ەسەپتەپ بەرەتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. دەگەنمەن, قۇجاتتارى بانك كوميسسياسىنان ءوتىپ, ءۇيلى بولعان وتباسىلاردىڭ ۇزاق مەرزىمگە (25 جىلعا دەيىن) قارىز العاندىعىنان, وتباسىنداعى بالا سانىن ارتتىرۋعا دەگەن ىنتا-نيەتىنىڭ دە شورت «قىسقارىپ» قالارى ايدان انىق. وسى ورايدا, باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋشى بانكتەر ءوز قاعيدا-ەرەجەلەرىن تۇزۋدە حالىققا ىڭعايلى بولاتىن, سونىڭ ىشىندە, حالىق سانىنىڭ وسىمىنە كەدەرگى كەلتىرمەيتىندەي شارتتاردى ەنگىزسە دەگەن تىلەگىمىز دە جوق ەمەس. مىسالى, 25 جىلعا بەرىلگەن نەسيەنىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسىن سول نەسيەنى العان وتباسىندا بالا دۇنيەگە كەلگەن جاعدايدا بەلگىلى ءبىر مولشەردە قىسقارتىپ وتىرسا قۇبا-قۇپ. سونداي-اق, وسى نەسيە تولەۋ ۋاقىتىنىڭ ارالىعىندا ءبىر عانا بالا ەمەس, بىرنەشە بالا دۇنيەگە كەلەتىن وتباسىلار دا بولادى, سونداي جاعدايلاردا ءار بالا دۇنيەگە كەلگەن سايىن, سول وتباسىنىڭ نەسيەلىك شارتى قايتا قارالىپ, پايىزدىق ۇستەمە مولشەرى دە قىسقارىپ وتىرسا, قانەكەي! مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز, وسى باعدارلاماعا دەيىن دە قانشاما مەملەكەتتىك بولسىن, بانكتەردىڭ وزدەرى ۇسىناتىن يپوتەكالىق باعدارلامالار بولسىن, نەسيە الۋشىلارعا ەشقاشان جاسالعان ەمەس. قانشا بالا سۇيسە دە, جىلدار بويى الىنعان نەسيەسىنىڭ پايىزدىق مولشەرى وزگەرىسسىز, ادەپكى كورسەتىلگەن سومامەن (ەش جەڭىلدىكتەر ۇسىنباستان) «تاپجىلماستان», «قاتىپ» تۇرادى. سونىڭ سالدارىنان, قازىر مەملەكەتتىك باعادارلامامەن العان ءبىر بولمەلى ۇيدە ءتورت-بەس بالامەن قىسىلىپ تۇرىپ جاتقان وتباسىلار بار. ال بانك الدىنداعى قارىزىن ون بەس جىلدان بەرى تولەپ كەلەدى.
ءسوزدىڭ ءتۇيىنى, وتباسىندا بالا تۋعان سايىن باسپانانى كەڭەيتۋ قاجەت بولادى. ال ءبىز بالا تۋدى ىنتالاندىرعىمىز كەلسە, تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنا حالقىمىزدىڭ دەموگرافيالىق كورسەتكىشىنىڭ تومەندەپ كەتپەۋىنە ىقپال ەتەتىندەي, حالىق سانىن كوبەيتۋگە ايەل-انالاردىڭ ىنتا-ىقىلاسىن ارتتىراتىنداي پۋنكتتەر ەنگىزىلۋى قاجەت دەپ ويلايمىز. بۇل جانكەشتى تىرلىكپەن ءجۇرىپ قازاق دەموگرافياسىن ءوسىرىپ جاتقان قازاق ايەلدەرى ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك بولار ەدى.
