جازدا ءبارىمىز دەمالىسقا شىعىپ, جانۇشىرىپ دەمالاتىن جەر ىزدەيمىز. سەبەبى, 2-2,5 ايعا سوزىلاتىن ماۋسىمدا دەمالىس ايماقتارىنداعى باعا بىردەن بىرنەشە ەسەگە «سەكىرىپ» كەتەدى. ونىڭ ۇستىنە ورىن تاپپايسىز. ءيا, ءيا, سەنبەسەڭىز, بالقاشقا بارىپ, ءبارىن ءوز كوزىڭىزبەن كورىڭىز. ءبىر عانا بالقاشتىڭ مىسالىندا وسى ماسەلەنى بارىنشا اشىق تالداپ كورەيىك.
بالقاشقا قالاي بارۋعا بولادى؟
قازاقستانداعى ەڭ ۇزدىك, ەڭ تارتىمدى 10 تۋريستىك ايماققا كىرەتىن بالقاش كولىنىڭ تابيعاتى تاماشا-اق. جازدا بالقاشقا سۋعا شومىلۋعا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن, ءتىپتى شەتەلدەردەن مىڭداعان تۋريستەر اعىلادى. جازعى ماۋسىمدا شامامەن 80-90 مىڭ ادام بالقاشتا دەمالادى دەگەن رەسمي دەرەك تە بار. الايدا بالقاشقا جەتۋ – ازاپتىڭ ازابى. استانادان بالقاشقا دەيىن شامامەن 600 شاقىرىم جەر, اۆتوكولىكپەن بارساڭىز 7-8 ساعاتتا ازەر جەتەسىز. استانا-قاراعاندى باعىتىنا اۆتوبانمەن لەزدە جول ءجۇرىپ, 2-2,5 ساعاتتا قاراعاندىعا ىلىگەسىز. ال قاراعاندى-بالقاش-الماتى باعىتىنداعى اۆتوباننىڭ قۇرىلىسى 2019 جىلى باستالعانىمەن, 60 پايىزى عانا سالىنىپ بىتكەن. ءجيى-ءجيى كەزدەسەتىن اينالما جولدار دىڭكەلەتىپ-اق جىبەرەدى. استانادان اۆتوبۋسپەن شىقساڭ, 9 ساعات ءجۇرىپ, جولسوقتى بولىپ, بالقاشتان تۇسەسىڭ. ايتپاقشى, جىلدام جۇرەتىن موتوتسيكلمەن دە ەكى ارالىققا 9 ساعاتتا جەتۋگە بولادى. «استانا-بالقاش» باعىتىنداعى پويىزعا مىنسەڭىز, 1 تاۋلىكتە قالاعا جەتەسىز. پويىزدىڭ پلاتسكارت ۆاگونىندا 1 بيلەتتىڭ قۇنى – 3500 تەڭگە, كۋپەدە – 5000-5500 تەڭگە, ارنايى ۆاگوندا – 10 000 تەڭگە. بۇل ەندى باراتىن جولىڭىز تۋرالى اقپارات.
قازاقستانداعى ەڭ ۇزدىك, ەڭ تارتىمدى 10 تۋريستىك ايماققا كىرەتىن بالقاش كولىنىڭ تابيعاتى تاماشا-اق. جازدا بالقاشقا سۋعا شومىلۋعا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن مىڭداعان تۋريستەر اعىلادى. جازعى ماۋسىمدا شامامەن 80-90 مىڭ ادام بالقاشتا دەمالادى دەگەن رەسمي دەرەك تە بار
قوناقۇيلەر قۇنى قانشا؟
ارينە, ۆوكزالدا پويىزدان تۇسكەن سوڭ, توقتايتىن قوناقۇي يا بولماسا دەمالىس ورىندارىن ىزدەيسىز. قالاعا ءبىرىنشى رەت بارعان ادام تۋريزم اسا دامىماعان شاعىن قالادا ەڭ الدىمەن سمارتفونىنىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. گۋگلدەن «دوما وتدىحا بالحاشا» دەپ جازساڭىز, دەمالاتىن جەرلەر قاپتاپ شىعا كەلەدى. ولاردىڭ دەنى كولدىڭ وڭتۇستىك-شىعىس بولىگىندەگى شۇبارتۇبەك كەنتى مەن توراڭعىلىق اۋىلىندا ورنالاسقان. بۇل – دەمالۋعا وتە ىڭعايلى, كولدىڭ جاعاسىندا جۇمساق قۇمى بار, شاعىن ينفراقۇرىلىمى دامىعان ايماق. ءبىر عانا توراڭعىلىق اۋىلىنا جاقىن جەردە 15-كە جۋىق دەمالىس ورىندارى بار. ودان كەيىن, شۇبارتۇبەكتە 10 قوناقۇي مەن دەمالىس بازاسى جۇمىس ىستەيدى. قوناقۇيلەردەگى ءبىر ورىننىڭ قۇنى 2500 تەڭگەدەن باستالىپ, 45 000 تەڭگەگە دەيىن بارادى. دەمەك, سەرۆيس تە سول باعاسىنا قاراي, ءارتۇرلى دەگەن ءسوز. مىسالى, شۇبارتۇبەك شيپاجاي كەنتىندەگى «دوسجان» اتتى دەمالىس ۇيىنە ءبىر كۇن تۇرۋدىڭ قۇنى ەرلى-زايىپتىلارعا ءبىر بالاسىمەن بىرگە 40-45 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە بولادى. «نەگە سونشالىقتى قىمبات؟» دەپ تاڭ قالاسىز. سەبەبى, بالقاشتىڭ جانىنداعى كولدىڭ اينالاسىندا جوق ۇساق قۇمدى جاعاجاي, جايلى دا تىنىش بولمەلەر, تەننيس كورتى, ترەناجەر زالى, جاعاجايداعى فۋتبول مەن ۆولەيبول, فين جانە ورىس مونشاسى, جازعى كينوتەاتر, بي بيلەيتىن الاڭ, جاعاجايداعى مەيرامحانا وسى دەمالىس ۇيىندە عانا بار. ارينە, باعا قىمبات دەسەڭىز, ودان ارزانداۋ, 7000-10000 تەڭگەنىڭ قوناقۇيلەرىن دە تەز تاباسىز. بالقاشقا جاقىن جەردە باركوۆسكي اۋدانىندا دا 1 تاۋلىككە 15 000 تەڭگەگە وتە جايلى قوناقۇيلەردى تابۋعا بولادى. ياعني, دەمالىس ورنىنىڭ جاعالاۋدان الىس-جاقىندىعى, دەمالۋشىلارعا جاسالاتىن جاعداي, سەرۆيستىڭ دەڭگەيى دە باعاعا اسەر ەتەدى.
«بالقاشتىڭ جانىنداعى كولگە بارساڭ, ول جەردىڭ سۋى تازا ەمەس, ءارى جاعاسىندا قۇم جوق. دۇرىستاپ, الاڭسىز, دەمالامىن دەسەڭ, توراڭعىلىقتاعى يا بولماسا شۇبارتۇبەكتەگى دەمالىس ۇيلەرى بار. ءاي, بىراق ول جاقتا ورىن جوق. سۋعا شومىلاتىن ماۋسىمنىڭ ناعىز قىزاتىن كەزى – شىلدە, تامىز ايلارى. وتكەندە 10 شىلدەدە الماتىدان دوستارىم كەلىپ, توراڭعىلىقتان دەمالاتىن جەر ىزدەدىك. تەلەفوندارىن تاۋىپ الىپ, ورىن سۇراپ ەدىك, 20 ماۋسىمعا دەيىن سەرۆيسى مىقتى دەمالىس ۇيلەرىنىڭ بىردە-بىرىندە ورىن جوق ەكەنىن ايتتى. بۇل جاققا كوبىنەسە اقشاسى كوپ ادامدار, شەنەۋنىكتەر مامىر, ماۋسىم ايلارىندا تاپسىرىس بەرىپ, بارلىق ورىندى ساتىپ الادى» دەپ بالقاشتا تۇراتىن سىنىپتاسىم المات قازىرگى كەزدە ورىن تابۋدىڭ قيىندىعىن ءتۇسىندىرىپ بەردى.
جول سالۋشىلاردىڭ شالاعايلىعى
توراڭعىلىق دەمەكشى, وسى جازدا قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتقان قاراعاندى-بالقاش-
الماتى تاس جولىندا شۋ شىققانىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. الا جازداي تابىسىنان قاعىلاتىنىن ويلاعان كاسىپكەرلەر توراڭعىلىقتىڭ تۇسىندا اۆتوباننىڭ بۇرىلىسىن سالۋدى تالاپ ەتتى. راسىندا دا, اۆتوبان قۇرىلىسىن جوبالاعاندار توراڭعىلىققا بۇرىلاتىن جولدى سالماي, دەمالۋشىلار تۋريستىك مەكەنگە 15 شاقىرىم جەرمەن اينالىپ كەلۋگە ءماجبۇر بولعان. مۇنداي جاعدايدا كۇننىڭ ىستىعىندا شارشاپ كەلە جاتقان دەمالۋشىلار توراڭعىلىقتى ىزدەمەي, جولداعى باسقا دەمالاتىن جەرلەرگە ءوتىپ كەتەتىنى انىق. الايدا, كاسىپكەرلەر مەن ساياحاتتاۋشىلار قانشا ايقايلاعانىمەن, اۆتوباندى سالۋشىلار «بۇرىلىس سالۋ جولدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە اسەر ەتەدى» دەپ ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرماعان. ول ول ما, بالقاش پەن توراڭعىلىق اۋىلىنىڭ اراسىن جالعايتىن 7 شاقىرىم جولعا دا اسفالت توسەلمەگەنى جانىنا باتادى. جولدىڭ كەسىرىنەن دەمالۋشىلاردان قاعىلعان جۇرت باعانى 2-3 ەسەگە دەيىن كوتەرىپتى دەسەدى.
باعا قىزمەت كورسەتۋگە ساي كەلە مە؟
بالقاشتاعى سۋعا شومىلۋ كەزەڭى ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا باستالىپ, قىركۇيەككە دەيىن سوزىلادى. قازىرگى كەزدە كولدىڭ جاعالاۋىندا ۇزىن-سانى 50-گە جۋىق دەمالىس ورىندارى بار. سونىڭ ىشىندە 10 شاقتىسى عانا بالقاش قالاسىندا ورنالاسقان. بىردەن بايقالاتىنى, بۇل جەردەگى شاعىن قوناقۇيلەردە, دەمالىس نۇكتەلەرىندە باسەكەلەستىك جوق. باعا «ۇشىپ» تۇر. ءبىر شاعىن قوناقۇيدىڭ بولمەسىن 7000-10000 تەڭگەگە جالعا الاسىڭ. اس-سۋى دا قىمبات. مىسالى, جاي عانا شاي ىشۋگە ءتاتتى ءبالىش ساتىپ الساڭ, 1500-2000 تەڭگەڭدى شىتىرلاتىپ ساناپ بەرەسىڭ. باعا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنا ساي كەلمەيتىنىن ايتىپ, كەلۋشىلەر جي-ءجيى شاعىمدانىپ جاتادى. ارينە, ءبىزدىڭ ايتقانىمىز بەن جازعانىمىز ءبىر باسقا, ءسىزدىڭ كورگەنىڭىز ءبىر باسقا بولىپ تا شىعۋى مۇمكىن. سول ءۇشىن, مىڭ رەت ەستىگەنشە, ءبىر رەت كورگەن ارتىق دەگەندەي, ءوز كوزىڭىزبەن كورىپ قايتىڭىز.
