كەز كەلگەن اتا-انا بالاسىنىڭ ۇلكەن ازامات بولىپ وسكەنىن قالايدى. ادام بولسىن دەيدى. ەندەشە «جاقسى ادام» دەگەن نە؟ بالانىڭ جاقسى ادام بولىپ وسۋىنە كىم جاۋاپتى؟ الدىمەن اتا-اناسى. كامەلەتكە جەتكەنگە دەيىن بالا الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى اتا-اناسى الادى. مەكتەپ مۇعالىمى, تاربيەشى, پسيحولوگتاردىڭ قىزمەتى وزدەرىنىڭ مىندەتى اياسىندا عانا كورىنىس تابادى. ولار بەلگىلى ءبىر دارەجەدە وقىتىپ, شىعارماشىلىعىن دامىتىپ, باعدار بەرۋگە عانا قۇزىرەتتى. ودان ارتىعىن موينىنا الا المايدى.
بالانىڭ ىزگىلىك باستاۋىن وتباسىنان ىزدەۋ كەرەك. وتباسىنداعى بەلگىلى ءبىر تاربيەلىك قۇندىلىقتار, وزىنە جانە باسقالارعا دەگەن قارىم-قاتىناسى مەن كوزقاراسى ارقاشان وتباسىندا قالىپتاسادى. بۇل – زاڭدىلىق. مۇمكىن باسقا دا جاعداي بولۋى مۇمكىن, جەتىم بولسا, تولىق ەمەس وتباسى, تاعى باسقا جاعدايلاردا ماسەلە باسقا. ولاردىڭ قوعامعا يكەمدەلۋى قيىنداۋ كەلەدى. سوندا دا ولاردىڭ جانىندا تىلەكتەس جاناشىرى, بىلىكتى تاربيەشىلەر بولسا, ونداي بالانىڭ بولاشاعى جارقىن بولماق.
اتا-انا ءبىرىنشى كەزەكتە بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. ونىڭ قاتارىنا اقپاراتتىق قورعانىس تا كىرەدى. ەگەر مۇنى ەلەمەي, بالا تاربيەسىنە نەمقۇرايدى قاراسا, «جەمىسى» دە كوپ كۇتتىرمەيدى. ينتەرنەت, ۇيالى تەلەفون اتا-انانىڭ بالانى تاربيەلەۋ بارىسىنا قاتىسپاۋىنىڭ باستى سەبەبىنە اينالىپ كەلەدى. قول تەلەفوندى ءتىلى شىقپاعان سابيگە الدانىش ەتىپ قويعاننان باستاپ وزدەرىن بالا تاربيەسىنەن «ازات» ەتەدى. «مىنەكي, تەلەفون» دەۋ ارقىلى وزدەرىن جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتتى. وسىلايشا بالا تاربيەسىنە قاتىستى بار جاۋاپكەرشىلىكتى الەۋمەتتىك جەلىگە جۇكتەي سالدى. سودان كەيىن «بالام مەنى نەگە تىڭدامايدى؟» دەپ تاڭعالادى. ونىڭ ءبىر كورىنىسى ترانسسەكسۋالدى, ترانسگەندەرلىككە قاتىستى جاسوسپىرىمدەردىڭ سۇراقتارى پايدا بولىپ, قولجەتىمدى اقپاراتقا قاراي يكەمدەلە باستاعاندا بىلىنەدى. ەلەكتە ەكشەلمەگەن, سۇزگىدەن وتپەگەن اقپاراتتىڭ سوڭى – وسى. اتا-انالار ادامنىڭ جىنىستىق جاراتىلىسىنا قاتىستى سۇراقتاردى ەلەمەۋگە تىرىسادى نە بولماسا «ۇيات بولادى» دەپ ايتادى. بۇل, ادەتتە, بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن ودان ءارى وياتىپ, سۇراقتىڭ جاۋابىن ءوزى ىزدەي باستايدى. بۇل رەتتە بالاعا شىن جانى اشىعان ادام سۇراق قانشالىقتى ىڭعايسىز بولسا دا ۇعىنىقتى ەتىپ, ءمانىن تۇسىندىرگەنى جاقسى. ەگەر جاس كۇنىنەن بالانىڭ سەنىمىنە كىرىپ, دۇرىس قارىم-قاتىناس ورناتا السا, بالا پسيحولوگياسىنداعى اۋىتقۋشىلىقتى تۇزەتىپ, دەر كەزىندە ىقپال ەتە الادى. كوبىنە «ءبىزدى سولاي تاربيەلەگەن», «كەرەك كەزىندە ءوزى ءبىلىپ الادى» دەگەن پىكىردىڭ سالدارىنان بۇل كەيىنگە قالىپ, بالا اقپاراتتى باسقا جەردەن الۋعا ءماجبۇر بولادى. جامانى سول, بالا ساناسىنا سىيمايتىن اقپارات ونىڭ تاعدىرىندا دا جاعىمسىز ءىزىن قالدىرادى.
وتباسىلار ءارتۇرلى بولادى. كەيدە اتا-اناسىنىڭ داۋلەتى بالانىڭ تاربيەلى, سانالى ءوسۋىنىڭ كەپىلى دەپ ايتۋعا بولمايدى. بالا ەشتەڭەدەن كەمدىك كورمەي, جوقشىلىقتى سەزبەي, قالاعانىن تاۋىپ, سۇراعانىن بەرىپ, بەتىنەن قاقپاعاننىڭ وزىندە بالا اتا-اناسىنىڭ وسال جەرىن تەز تۇسىنەدى. وزىنە دەگەن بار ىقىلاس ساتىلىپ الىناتىنىن, ونىڭ استارىندا «تەك بىزدەن اۋلاق بول» دەگەندەي جاعدايدىڭ جاتقانىن ۇعىنىپ, جۇرەگىنە جاقىن الادى.
ەندىگى ءبىر وتباسىلاردىڭ تۇرمىسى ناشار, كۇندە ۇرىس-كەرىس, ىشىمدىك ءىشۋ قالىپتى جاعدايعا اينالعانىنان,
تولىق ەمەس وتباسىلاردان شىققان بالالاردىڭ بولاشاعىن بولجاپ بىلۋگە بولادى. مۇنى كورىپ وسكەن بالا ۇرلىققا جاقىن, توبەلەسكە, بۇرا تارتۋعا بەيىم بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق بەيىمدەلۋى اۋىر كەلەدى. الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق بەيىمدەلۋ دەگەنىمىز – بۇل تۇلعانىڭ الەۋمەتتىك ورتامەن ءوزارا ارەكەتتەسۋى, ۇيلەسىم تابۋى. سول قاۋىمنىڭ ءومىر ءسۇرۋ نورمالارىن, قۇندىلىقتارىن بويىنا ءسىڭىرۋى, داستۇرلەرىن قابىلداۋى, ۇستانۋى. بالا ءوزى دۇنيەگە كەلگەن ورتانى قابىلداپ, سول قوعامنىڭ قالىپتاسقان ءتارتىبى مەن ەرەجەلەرىن قابىلداۋى كەرەك.
الكوگوليزاتسيا, بالانىڭ قاراۋسىز قالۋى, ءوز بەتىمەن ءجۇرۋى قيسىق جولعا باستايدى. ءبىز وقيعا ورىن الىپ, جاعداي ۋشىققاندا كىرىسكەن جاعدايدا بىردەن احۋالدى تۇزەي المايمىز. ماسەلە مىنادا: اتا-انا وزگەرۋگە پەيىلدى مە؟ بالانىڭ ارەكەتى وتباسىندا قالىپتاسىپ قالعان ماسەلەنىڭ سيمپتومىن عانا كورسەتەدى. بۇلار ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. اتا-اناسى بالانى بىزگە جىبەرىپ «مىنانى ەمدەپ, تۇزەپ بەرىڭدەر» دەگەننەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى. بۇل جاعدايدا بالانىڭ وسكەن ورتاسى دا وزگەرۋى ءتيىس. ونىڭ تاربيەسىنە جاۋاپكەرشىلىك بولماسا, بالانىڭ بولاشاعى كۇماندى, شىعار بيىگى ءپاس كەلەدى.
كونستانتين پوپاندوپۋلو,
«پراۆو» قوعامدىق قورىنىڭ پسيحولوگ-مامانى
