2023 جىلى 30 قاراشادا وتكەن استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ كەزەكتەن تىس سەسسياسىندا دەپۋتاتتار ەلوردانىڭ 2035 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ باس جوسپارىن ءبىراۋىزدان بەكىتتى. الداعى 10-12 جىل ىشىندە باس قالانىڭ حالقىنىڭ سانى شامامەن 2 ملن 275 مىڭ ادام بولادى دەپ بولجانعان. باس جوسپارعا سايكەس قالا 148 سەكتورعا ءبولىندى, وندا نەگىزىنەن, ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى, كوشەلەردى, جولداردى, سونداي-اق الەۋمەتتىك نىسانداردى دامىتۋعا نازار اۋدارىلعان. وسىعان وراي, ءماسليحات دەپۋتاتتارى استاناداعى دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورتتى دامىتۋدىڭ 3 جىلعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن ازىرلەۋگە اتسالىسادى. بۇل تۋرالى استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى ەرلان كاناليموۆ ءمالىم ەتتى.
ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى شىعارىلادى
استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەۆگەني گلوتوۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن سەسسيادا ەلوردانىڭ باس قۇجاتى بويىنشا اتقارىلعان جۇمىستار تۋرالى تولىققاندى اقپارات بەرىلدى. قالالىق ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ باسشىسى التىنبەك احمەتوۆ 2035 جىلعا دەيىنگى قالانى دامىتۋدىڭ باس جوسپارىن جوبالاۋ جۇمىسى تولىقتاي اياقتالعانىن ايتىپ, ونىڭ قۇرىلىمى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى دەرەكتەردى كەلتىردى. ول ماماندار باس جوسپاردى دايىنداۋعا ءۇش جىل ۋاقىت جۇمساعانىن جەتكىزدى.
قۇزىرلى باسقارما باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, بيىل مامىر-ماۋسىم ايلارىندا باس جوسپاردىڭ جوباسى بارلىق جەرگىلىكتى جانە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كەلىسىلگەن. «2022 جىلدىڭ قاراشا ايىندا الدىن الا قوعامدىق تالقىلاۋدان ءوتتى. بارلىق ەسكەرتۋلەر مەن ۇسىنىستار ءتيىستى حاتتاماعا ەنگىزىلىپ, سوعان سايكەس جۇمىس جاسالدى. بيىلعى 21-25 تامىز ارالىعىندا قوعامدىق تالقىلاۋلار جالعاستى. بۇل تالقىلاۋلار «استانا باس جوسپارى» مەكەمەسىنىڭ جانە قالانىڭ بەس اۋدانىنىڭ اكىمدىكتەرى الاڭىندا ۇيىمداستىرىلدى. قورىتىندى تالقىلاۋ جاستار سارايىندا ءوتتى. 23 تامىزدا قالالىق قوعامدىق كەڭەس اتالمىش قۇجاتتى تالقىلاپ, ماقۇلدادى. قۇجات قالالىق ءماسليحاتتىڭ تۇراقتى كوميسسيالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا دا جان-جاقتى تالقىلاندى. ال 15 قاراشا كۇنى قالا قۇرىلىسىنا كەشەندى ساراپتاما جۇرگىزۋ كوميسسياسى وڭ شەشىم شىعاردى. باس جوسپاردى «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر ۇلتتىق پالاتاسى دا ماقۇلدادى. قالالىق ءماسليحات بەكىتكەننەن كەيىن, ەندى اتالمىش قۇجاتقا قاتىستى ۇكىمەت قاۋلىسى شىعارىلادى» دەپ ءتۇسىندىردى ول.
تالقىلاۋعا تۇرعىندار بەلسەندى قاتىستى
اتالعان جيىندا ەۆگەني گلوتوۆ باستى قۇجاتتى تالقىلاۋعا قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن قاتار قالا تۇرعىندارى بەلسەندى قاتىسقانىن اتاپ ءوتتى. «سونىڭ ناتيجەسىندە قۇجاتقا ەلوردانىڭ الداعى جىلدارداعى دامۋىنىڭ بازالىق, ىرگەلى, ستراتەگيالىق شارتتارى ەنگىزىلدى. باس جوسپاردا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم مەن الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا قاتىستى, استانانىڭ ساۋلەت كەلبەتىنە بايلانىستى ۇلكەن جوسپارلار بار. بۇل قۇجات بەكىتىلگەننەن كەيىن باس جوسپارمەن تىعىز بايلانىسى بار باسقا دا قۇجاتتاردى رەتتەۋىمىز كەرەك بولادى. بۇل – استانا قالاسىنىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى, كوگالداندىرۋ, قالانىڭ كولىك جۇيەسىن دامىتۋ بويىنشا تۇجىرىمدامالارى, باسقا دا ماڭىزدى قۇجاتتار» دەدى ە.گلوتوۆ.
«اشىق نقا» پورتالىندا 8 جەلتوقسانعا دەيىن استانا قالاسىنىڭ 2035 جىلعا دەيىنگى باس جوسپارىنىڭ جوباسىن ونلاين-تالقىلاۋ جالعاسقانى ءمالىم. قۇجاتتا كورسەتىلگەندەي, ول پەرسپەكتيۆالىق كەشەندى دامۋ, اۋماقتى جوسپارلاۋ ۇيىمى, قالانىڭ الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك-كولىك ينفراقۇرىلىمى جۇيەسىنىڭ باعىتتارىن انىقتايدى. ەلوردانىڭ جاڭا باس جوسپارىندا مىناداي جوبالىق كەزەڭدەر ناقتىلاندى: 2021 جىل, قۇرىلىستىڭ ءبىرىنشى كەزەگى – 2025 جىل, ەسەپتىك مەرزىمى – 2035 جىل.
دەموگرافيا
ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى حالىق ەسەپتىك مەرزىمنىڭ سوڭىنا قاراي قالا حالقىنىڭ 66 پايىزىن قۇرايدى. قالا اۋماعىنىڭ اكىمشىلىك شەكارالارى شەگىندەگى حالىق سانى باستاپقى 2021 جىلى 1184,4 مىڭ ادامدى قۇرادى. بولجام بويىنشا, 2025 جىلى ەلوردادا 1 ميلليون 480 مىڭ ادام تۇرادى. ەسەپتى مەرزىمگە قالا حالقىنىڭ سانى 2 ميلليون 275 مىڭ ادامدى قۇرايدى. قۇجاتتا استانا قالاسى حالقىنىڭ كەلەشەكتەگى سانىنىڭ بولجامى كوررەلياتسيالىق-رەگرەسسيالىق تالداۋ, جاس قوزعالىسىنىڭ ادىستەرى, ستاتيستيكالىق ەكستراپولياتسيا جانە ەڭبەك بالانسى نەگىزىندە ەكونوميكالىق-ماتەماتيكالىق ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ ادىستەمەسى بويىنشا حالىقتىڭ تابيعي جانە كوشى-قون قوزعالىسىندا وبەكتيۆتى بولىپ جاتقان وزگەرىستەردى ەسكەرە وتىرىپ ورىندالعانى ايتىلعان.
كولىك ينفراقۇرىلىمى
قۇجاتقا سايكەس, كولىك ينفراقۇرىلىمى دەموگرافيالىق جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ بولجامدى ءوسۋى, حالىقتىڭ ۇتقىرلىعى, جولاۋشىلار جانە جۇك تاسىمالى كولەمىنىڭ وزگەرۋى, كولىكتىڭ جاڭا بالامالى تۇرلەرىن جانجالسىز قوسۋ, ەكولوگيالىق تالاپتاردى قاتاڭداتۋ جاعدايىندا قالا اۋماقتارىنىڭ جايلى قولجەتىمدىلىگىن, قالا ىشىندەگى, قالا ماڭىنداعى جانە سىرتقى كولىك بايلانىستارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن سەنىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس.
«بۇل مىندەتتەر قوزعالىستىڭ موتورلانباعان تاسىلدەرىنىڭ (جاياۋ جانە ۆەلوسيپەد قوزعالىسى), قوعامدىق جانە جەكە كولىكتىڭ, قالالىق, قالا ماڭىنداعى جانە سىرتقى كولىك جۇيەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلى مەن تولىقتىرىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن قالانىڭ بىرىڭعاي كولىك جۇيەسىن دامىتۋدى, سونداي-اق تۇتىنۋشىلارعا كولىكتىك قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرىن بالامالى تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرۋدى تالاپ ەتەدى» دەلىنگەن باس جوسپاردا.
قالالىق كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ الەۋەتىن ۇلعايتۋ قوعامدىق جولاۋشىلار كولىگىن دامىتۋدىڭ باسىمدىعىن بەلگىلەۋ جانە ونىڭ جولاۋشىلار تاسىمالدارىنىڭ جالپى كولەمىندەگى ۇلەسىن ارتتىرۋ كەزىندە حالىقتىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋىنا كەتەتىن ۋاقىتتى بارىنشا ازايتۋ قاجەتتىگى ەسكەرىلە وتىرىپ ورىندالاتىن بولادى. بۇل رەتتە مىناداي ءىس-شارالار جالعاسادى:
– استانا قالاسىنىڭ باس جوسپارىندا بەلگىلەنگەن باعىتتاردا ەلوردانىڭ كوشە-جول جەلىسىنىڭ قاڭقاسىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن قالىپتاستىرۋ;
– كولىك-ترانسپلانتاتسيالاۋ توراپتارى جۇيەسىن دامىتۋ;
– قالالىق قوعامدىق جولاۋشىلار كولىگىن دامىتۋ;
– جەكە كولىكتى يەلەنۋ جانە پايدالانۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋدى قامتاماسىز ەتەتىن جەڭىل كولىكتى جانە جەكە ۇتقىرلىق قۇرالدارىن جالعا بەرۋ جونىندەگى قىزمەتتەر سالاسىن دامىتۋ;
– حالىقتىڭ از قوزعالاتىن توپتارى مەن مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى ادامدار ءۇشىن تۇتاس جانە قاۋىپسىز قوزعالىس جەلىسىن قۇرۋ, سونداي-اق جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ جايلى جانە قاۋىپسىز قوزعالىسى ءۇشىن كوشە كەڭىستىكتەرى مەن اۋلا اۋماقتارىن اباتتاندىرۋ.
تۇرعىن ءۇي-ازاماتتىق قۇرىلىس
باس جوسپارداعى نەگىزگى ماقساتتاردىڭ ءبىرى, اتاپ ايتقاندا, تۇرعىن ءۇي قورىمەن قامتاماسىز ەتۋ كورسەتكىشى بويىنشا تۇرۋدىڭ ىڭعايلىلىعىنداعى ديسپروپورتسيانى جويۋ بولىپ تابىلادى. بۇل رەتتە ەسەپتى كەزەڭگە ارنالعان قۇجاتتا قالادا تۇرۋدىڭ جايلىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تۇرعىن ءۇي قورىمەن قامتاماسىز ەتۋ كورسەتكىشى ءبىر ادامعا 30 ش.م. قابىلداندى. وسىنداي جايلىلىق دەڭگەيىنە جەتۋ ءۇشىن تۇرعىن ءۇي قورىن 68250 مىڭ شارشى مەترگە دەيىن ۇلعايتۋ قاجەت. ءبىرىنشى كەزەڭدە, 2025 جىلى تۇرعىن ءۇي قورىمەن قامتۋدى ۇلعايتۋ جوسپارلانعان ءبىر ادامعا 26 شارشى مەترگە دەيىن تۇرعىن ءۇي قورى 37200 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايدى.
باس جوسپاردا سونداي-اق مەملەكەتتىك ەمەس قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىن دامىتۋمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ, حالىقتى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار وبەكتىلەردىڭ تەگىن قىزمەتتەرىمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ نورماتيۆتىك كورسەتكىشتەرىنە قول جەتكىزۋ باعىتىندا جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە قالا قۇرىلىسى جاعدايلارىن ەسكەرە وتىرىپ, الەۋمەتتىك سالانى دامىتۋ كوزدەلەدى.
مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەر جەلىسىن دامىتۋ ءۇشىن ەسەپتىك مەرزىمگە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردەگى ورىندار سانىن 82,7 مىڭ ورىنعا ۇلعايتۋ كوزدەلگەن, ونىڭ ىشىندە جەكە تۇرعان مەملەكەتتىك جانە جەكە ۇلگىدەگى بالاباقشالاردا 64,8 مىڭ. ەسەپتى مەرزىمگە باس جوسپاردا ورىندار سانىن ۇلعايتۋ كوزدەلگەن جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكەمەلەردە 257,4 مىڭ وقۋشى ورنىنا نەمەسە 164 مەكتەپكە, بۇرىننان بار 94341 ورىنعا نەمەسە 100 مەكتەپ, باستاپقى جىلعا.
«ەسەپتىك مەرزىمگە جايلى تۇرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جالپى قۋاتى ءبىر اۋىسىمدا 21,8 مىڭ ادام بولاتىن امبۋلاتوريالىق مەكەمەلەردى ەنگىزۋ, سونداي-اق حالىقتىڭ بولجامدى سانىن ەسكەرە وتىرىپ, توسەك-ورىننىڭ اۋرۋحانالىق قورىن 4265 بىرلىككە ۇلعايتۋ قاجەت» دەلىنگەن قۇجاتتا.
ءبىرىنشى كەزەڭدە مىناداي قۇرىلىس نىساندارى قاراستىرىلعان:
دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسىنىڭ 27 نىسانى: 8 اۋرۋحانا, 13 امبۋلاتورلىق ەمحانا, 3 وڭالتۋ ورتالىعى (سىيىمدىلىعى 904 ورىن) جانە 3 وزگە دە دەنساۋلىق ساقتاۋ وبەكتىسى.
ەسەپتى مەرزىمگە 62 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانىن سالۋ جوسپارلانعان: 3 اۋرۋحانا, 53 ەمحانا جانە 5 وڭالتۋ ورتالىعى جانە دارىلىك زاتتاردى ساراپتاۋ ورتالىعى جانە زەرتحانالارى بار مەديتسينالىق ۇيىمدار.
ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم
2025 جىلعا دەيىن استانادا سۋ قويماسىنان سورعى-سۇزگى ستانتسيالارىنا دەيىن ديامەترى 1200 مم سۋ قۇبىرىنىڭ ەكىنشى جەلىسىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ, ال تەحنيكالىق سۋمەن جابدىقتاۋ ءۇشىن «تەلمان» ۇق-نى 100 مىڭنان (قولدانىستاعى قۋاتى) تاۋلىگىنە 160 مىڭ تەكشە مەترگە دەيىن ەكىنشى جەلىنى سالۋمەن يندۋستريالىق پارككە دەيىن كەڭەيتۋ جوسپارلانۋدا. 2035 جىلعا قاراي ەسەپتىك ەڭ جوعارى تاۋلىكتىك شىعىن تاۋلىگىنە 613 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرايدى, ول ءۇشىن ەرتىس-قاراعاندى كانالىنان سۋ قۇبىرىمەن تاۋلىگىنە 210 مىڭ تەكشە مەترگە ءتورتىنشى
سسس-ىڭ سالۋ كوزدەلگەن.
قالادا نوسەر كارىزىن تازارتۋ قۇرىلىستارىنىڭ 17 كەشەنى, 113 نوسەر سورعى ستانتسيالارى جۇمىس ىستەيدى. نوسەرلى كارىز جەلىلەرىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 610,2 شاقىرىمدى قۇرايدى. 2025 جىلعا دەيىن 7 تازارتۋ قوندىرعىسىنىڭ قۇرىلىسى قاراستىرىلعان, 2035 جىلعا دەيىن تاعى قوسىمشا 7 قوندىرعى سالىنادى.
باس جوسپارعا سايكەس, استانانىڭ قولدانىستاعى جىلۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى ەكى نەگىزگى باعىت بويىنشا ۇسىنىلعان: №1 جەو بازاسىنداعى ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى (تست), التى اۋداندىق قازاندىعى بار №2 جەو, جيىنتىق قولدا بار جىلۋ قۋاتى ~2709 گكال/ساع جانە ورتالىقتاندىرىلماعان جىلۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى (دتست). 2025 جىلعا قاراي جىلۋ جۇكتەمەلەرىنە قاجەتتىلىك 3863 گكال/ساع قۇرايدى, ول ءۇشىن №3 جەو ەكەۋىنىڭ ءبىرىنشى كەزەگىنىڭ قۇرىلىسى كوزدەلگەن.
گتس – «وڭتۇستىك-شىعىس» جانە «تۇران». 2035 جىلعا قاراي جىلۋ جۇكتەمەلەرىنىڭ قاجەتتىلىگى 5820 گكال/ساع دەيىن ارتادى, ول ءۇشىن №2 جەو كەڭەيتۋ, №3 جەو-نىڭ ەكىنشى كەزەگىن جانە ەكى گتس- «تەلمان» جانە «وڭتۇستىك-باتىس» قۇرىلىسىن سالۋ كوزدەلگەن.
2025 جىلعا قاراي ونىمدىلىگى ساعاتىنا 350 تەكشە مەتر بولاتىن نۇرا-ەسىل اينالما اۆتوجولى مەن كانالىنىڭ قيىلىسىنان وڭتۇستىككە قاراي اگتس-3 (گاز تاراتۋ جەلىسى) سالۋ جانە ۇزىندىعى 71,707 شاقىرىم «سارىارقادان» اگتس-3-كە دەيىنگى گاز بۇرۋ قۇبىرىن سالۋ كوزدەلگەن. 2035 جىلعا قاراي اگتس-1 «استانا» جانە اگتس-2 «استانا» قايتا جاڭارتۋ كوزدەلگەن» ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ونىمدىلىگى ساعاتىنا 230 مىڭنان 350 مىڭ تەكشە مەترگە دەيىن ۇلعايادى. گازداندىرۋ «سارىارقا» مگ پايدالانۋعا بەرۋدەن باستالدى. «استانا» اگتس-1 جانە «استانا» اگتس-2 جيىنتىق ونىمدىلىگى ساعاتىنا 460 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرايدى.
سونىمەن قاتار, 2035 جىلعا ارنالعان ەلەكتر ەنەرگياسى كوزدەرىنىڭ ەسەپتىك قۋاتى 1800 مۆت قۇرايدى. «2025 جىلعا دەيىن سەنىمدى ەلەكترمەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 110/10 كۆ بەس قوسالقى ستانتسيا («يۋجنايا-2», «باتىعاي», «قابانباي باتىر», «اراي», «قارلىعاش» كس) سالۋ قاجەت. ەلەكترمەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2035 جىلعا دەيىن ءتورت قوسالقى ستانتسيا («ناۋرىز», «مايبالىق», «اڭساعان», «باعىستان» كس) سالۋ قاجەت» دەلىنگەن قۇجاتتا.
