ەلوردا اكىمدىگىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىن تالقىلاۋعا ارنالعان قالا اكتيۆىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. جيىندى اشىپ, جۇرگىزىپ وتىرعان نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ جولداۋدان تۋىنداپ وتىرعان ماڭىزدى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ باعىتتارىنا توقتالدى.
كاسىپكەرلەرگە اشىلعان زور مۇمكىندىك
قالا اكىمى ءوز سوزىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى باعىتى ەتىپ العان ساباقتاستىق ۇعىمىنىڭ ءمانىن تاعى ءبىر مارتە كورسەتكەنىن, بۇل جولداۋ ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ساياساتىنىڭ زاڭدى جالعاسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– قازاقستان پرەزيدەنتى نەگىزگى باسىمدىقتى الەۋمەتتىك ساياساتقا, كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا جانە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋعا ارنادى. جولداۋدا ەلىمىزبەن قاتار قالامىزدىڭ تۇراقتى دامۋى, ەكونوميكالىق ءوسىمى, حالىقتىڭ دەنساۋلىعى مەن ءبىلىمىنىڭ ساپاسى, رۋحانياتى مەن مادەنيەتىنىڭ دامۋى قامتىلعان. ەلوردا بولعان سوڭ بىزگە جۇكتەلەر مىندەت تە, ارتىلار سەنىم دە ايرىقشا. ەڭ باستى مىندەت – ەل بولىپ بىرىگە ەڭبەك ەتىپ, قارقىندى دامۋدى كۇشەيتە بەرۋ. جولداۋدىڭ ءمانى دە, ماقساتى دا وسىندا دەپ بىلەمىن, – دەدى ا.كولگىنوۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋ تۋرالى بىرقاتار تاپسىرمالارىنا توقتالعان قالا اكىمى نۇر-سۇلتان قالاسى قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ لوكوموتيۆى بولىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. ەلوردانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى بايقالىپ وتىرعانىن ايتىپ, سونىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنە توقتالدى.
– مەملەكەت باسشىسى «جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ساناعا سىڭگەن پاتەرناليستىك پيعىل مەن ماسىلدىقتان ارىلۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەپ اتاپ ءوتتى. العاشقى ءۇش جىلدا ميكرو جانە شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەرى سالىقتان بوساتىلاتىنىن ەسەپكە الساق, سونداي-اق كاسىپكەرلەردى, ولاردىڭ قاتارىنداعى كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى ءۇش جىلدىق مەرزىم بويى تەكسەرۋگە تىيىم سالىناتىنىن ەسكەرسەك, بيزنەستى باستاۋعا جانە كەڭەيتۋگە جاقسى مۇمكىندىكتەر بار. كاسىبىن اشامىن دەگەن ازاماتتارعا وسى جولداۋ زور مۇمكىندىك اشادى. سەبەبى, مەملەكەت بيزنەسكە قولداۋ كورسەتىپ, ۇلتتىق قوردان 100 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجى بولەتىن بولدى. 3 جىلعا دەيىن سالىقتان بوساتۋ تۋرالى ايتىلدى. بۇل – ماسىلدىقتان ارىلۋدىڭ كىلتى ءارى كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا بارىنشا جاسالعان جاعداي. جۇمىس ىستەيمىن دەيتىن ازاماتتارعا قولداۋ كورسەتەمىز. جاڭادان اشىلعان «جانۇيا» ورتالىعى از قامتىلعان وتباسىلاردى, مۇقتاج ازاماتتاردى وقىتۋعا, ترەنينگتەردى وتكىزۋگە جانە جۇمىسپەن قامتۋعا مۇمكىندىكتەر بەرەدى. بۇعان قوسا, «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ بازاسىندا نەمەسە «دامۋ» سياقتى باسقا دا بيزنەستى قولداۋ ورتالىقتارى ارقىلى قولداۋ كورسەتەمىز. نۇر-سۇلتان قالاسىندا 124 مىڭنان استام ورتا جانە شاعىن بيزنەس وكىلدەرى قىزمەت ەتەدى. بۇل كورسەتكىشتى مەملەكەتتىڭ قولداۋى ارقىلى ودان ءارى ارتتىرۋىمىز قاجەت, – دەدى التاي كولگىنوۆ.
اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى كىمدەر الۋ كەرەك؟
ەلوردادا 6820 وتباسىعا اتاۋلى الەۋمەتتىك تولەم تاعايىندالدى. ءتيىستى تولەم 5801 وتباسىعا, سونىڭ ىشىندە 3274 كوپبالالى وتباسىعا تولەندى. بۇعان جالپى العاندا 2 ملرد تەڭگەگە جۋىق قارجى ءبولىندى. سونداي-اق, «جاپپاي وقىتۋ» قورىنان مەكتەپ فورماسىن ساتىپ الۋعا ارقايسىسى 30 مىڭ تەڭگەنى قۇرايتىن 11 مىڭنان استام سەرتيفيكات بەرىلدى. وسىنى اتاپ وتكەن قالا باسشىسى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى تاعايىنداۋعا مونيتورينگ جۇرگىزۋ بويىنشا جەرگىلىكتى كوميسسيا قۇرىلعانىن ايتتى.
– مونيتورينگ قورىتىندىسى بويىنشا تابىستارىن جاسىرعانى ءۇشىن 339 وتباسىعا تولەم توقتاتىلدى. 968 وتباسىعا تولەم مولشەرى قايتا قارالدى. جالپى العاندا 1314 وتباسىنىڭ وتىنىشتەرى قابىلدانبادى. سەبەبى ولار ونىڭ شارتتارىنا سايكەس كەلگەن جوق. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك مۇقتاج ازاماتتار قاتارىنا جاتاتىن وتباسىلارعا تولەنەدى. مۇلىكتەرىن جاسىراتىن, ادەيى اجىراساتىندارعا ەمەس. ءبىز ادامداردى جۇمىسپەن قامتۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايلاردى جاساپ جاتىرمىز. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىندار كەيىننەن جۇمىسقا تۇرۋلارى كەرەك. بۇل كومەكتى الۋدىڭ ءبىر شارتى وسى. وسى ىستە بارىنشا جاردەمدەسەمىز, – دەدى
ا.كولگىنوۆ.
وڭتايلاندىرۋ نە بەرەدى؟
قالا اكىمى جولداۋداعى كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ قايتارىمىن ارتتىرۋ, سونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ سانىن قىسقارتۋ تۋرالى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى ەلوردادا قالاي جۇرەتىنىنە جانە قالاعا نە بەرەتىنىنە توقتالدى.
– كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردى وڭتايلاندىرۋ اياسىندا «Astana» اكك» اق جەلىسى بويىنشا كاسىپورىندار سانى 24-تەن 14-كە نەمەسە 42 پايىزعا قىسقارادى. وسى ارقىلى جىلىنا 2 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇنەمدەيمىز. ياعني باسقا كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسىن قايتالاپ ورىندايتىن ءبىر عانا «استاناەنەرگوسەرۆيس» اكتسيونەرلىك قوعامىن جويعاندا 1 ملرد تەڭگە ۇنەمدەلەدى. بۇل قارجى قىس ماۋسىمىنا كەرەك تەحنيكانى ساتىپ الۋعا باعىتتالادى. سەبەبى ەلوردا قىسىنىڭ قانداي قاتال ەكەنىن بىلەسىزدەر. قازىرگى قولدا بار تەحنيكامەن تانىسقانىمىزدا, ولاردىڭ ەسكىرگەنىنە كوز جەتكىزدىك. سوندىقتان ىشكى رەزەرۆتى, كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردان ۇنەمدەلگەن قارجىنى پايدالى ىستەرگە باعىتتايمىز, – دەدى قالا باسشىسى.
قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسى ءۇش ەسەگە ارتادى
التاي كولگىنوۆ پرەزيدەنتتىڭ تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعان از قامتىلعان جانە كوپبالالى وتباسىلاردى باسپانامەن قامتۋ تاپسىرماسى ەلوردادا قالاي جۇرەتىنىن تارقاتىپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, كەلەسى جىلى باس قالادا قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسى ءۇش ەسەگە ارتادى.
– ەلوردا ءۇشىن جالعا بەرىلەتىن باسپانا كەزەگى مەن «باقىتتى وتباسى» باعدارلاماسى بويىنشا جەڭىلدىكپەن تۇرعىن ءۇي قارىزىن الۋ كەزەگىندە تۇرعانداردى ەسەپكە الۋدىڭ ۇلتتىق بىرىڭعاي جۇيەسىن ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى زور بولىپ وتىر. بۇل جۇيە اشىقتىققا نەگىزدەلەدى. جىل سايىن كەزەكتە تۇرعان ادامداردىڭ سانى ءوسىپ جاتىر. مىسالى, جازدىڭ باسىندا 46 مىڭداي بولسا, كۇز باستالعاندا 47,5 مىڭعا جەتتى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن كەلەسى جىلى قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسى ءۇش ەسەگە ارتادى. قازىر ءتيىستى دايىندىق جۇمىستارى باستالدى, – دەدى قالا اكىمى.
اكىمدىك قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسىن جەكە ينۆەستيتسيالار ەسەبىنەن ارتتىرۋدى كوزدەپ وتىرعانىن ايتقان ا.كولگىنوۆ بيۋدجەت قارجىسىنا عانا سۇيەنبەيتىندەرىن جەتكىزدى.
– كۇنى كەشە عانا قالادا ەكىنشى ءۇي قۇرىلىسى كومبيناتى ىسكە قوسىلدى. وندا تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن ءمودۋلدى قۇرىلىستىڭ زاماناۋي ادىستەرى قولدانىلادى. بۇل كومبينات قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسادى, – دەدى قالا باسشىسى.
ونىڭ ايتۋىنشا, وسى جىلى قالا بيۋدجەتىندە 1500 تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن بەرۋگە 1,5 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. 500 سەرتيفيكات جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتارعا, 1000 سەرتيفيكات كوپبالالى, تولىق ەمەس جانە مۇگەدەك بالا تاربيەلەپ وتىرعان وتباسىلارعا ارنالادى. بۇل كومەك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى ارقىلى جەڭىلدىكپەن نەسيەلەۋ اياسىندا بەرىلەدى.
جاڭا نىساندار بوي كوتەرەدى
ەلوردادا ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدار ءۇشىن ەكى بەيىمدەۋ ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار تۇرعىن الاپتاردا ءتورت دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى سالىنادى. ا.كولگىنوۆ وسى ماڭىزدى جۇمىستىڭ ءمان-جايىن دا تارقاتتى.
– پرەزيدەنت ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدارعا تەڭ جاعدايلار جاساۋ مىندەتتەرىن بەلگىلەپ, بالالارعا ارنالعان شاعىن جانە ورتا بەيىمدەۋ ورتالىقتارىن كەڭەيتىپ, ولاردى جاقىن جەردەن اشۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. بۇل ماقساتتارعا ۇكىمەتكە ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 58 ميللياردتان كەم ەمەس مولشەردە قارجى ءبولۋ تاپسىرىلدى.
قازىرگى كەزدە ءبىز ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرگە ەكى بەيىمدەۋ ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا جۇمىستاردى قولعا الدىق. ونىڭ ءبىرىنشىسى جەكە ينۆەستيتسيالار ەسەبىنەن, ەكىنشىسى بيۋدجەت قارجىسىنا سالىنادى. ولاردىڭ تەرريتورياسى انىقتالىپ, ءتيىستى جەر تەلىمدەرى بەرىلدى.
بۇقارالىق سپورتقا جاعداي جاساۋ ءۇشىن قالا ورتالىعىنان شالعاي ورنالاسقان تۇرعىن الاپتاردا ءتورت دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرى قۇرىلىسىن جوسپارلاپ قويدىق. بۇعان قوسا, تۇرعىن الاپتاردا سپورت الاڭدارىن سالۋ جۇمىسى جالعاسادى, – دەدى التاي كولگىنوۆ بۇل تۋرالى.
