الەمدى توسىننان كەلىپ ابىگەرگە سالعان مىلتىقسىز مايدان – كوروناۆيرۋسپەن كۇرەستە العى شەپتە اسكەريلەر ەمەس, دارىگەرلەر ءجۇردى.
قاۋىپكە قاراماي قاتەرلى دەرتپەن كۇرەسۋ – ەلدى جاۋدان قورعاعانداي ەرلىكپەن پارا-پار ءىس. سەبەبى تويىمسىز ءتاجتاجال ارانىنان ادامداردى امان الىپ قالۋ ءۇشىن مەديتسينا وكىلدەرى بار قارۋى – ءبىلىمى مەن قاجىر-قايراتىن باستى جاۋى – ۆيرۋستىڭ كۇشىن باسەڭدەتۋگە جۇمسادى. سول جانكەشتى كۇرەستىڭ 9 ايدان بەرگى جاۋىنگەرى جانە ءالى دە «قىزىل ايماقتا» ەڭ اۋىر ناۋقاستاردىڭ جانىندا جۇرگەن دارىگەرلەردىڭ ءبىرى – جوعارى ساناتتى پۋلمونولوگ مامان مەيىرجان ابىشەۆ.
وسى ارالىقتاعى ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن ول ءبىر جىلدىڭ ىشىندە «حالىق العىسىن» دا الىپ, «قۇرمەتكە» دە بولەندى. ادام جانىن اللادان كەيىنگى امان ساقتاۋشى اق حالاتتى جاندارعا بۇلاي اسقان قۇرمەت ءبىلدىرۋ تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەستىڭ بيىلعى سالماعى قانشالىقتى اۋىر بولعانىن كورسەتسە كەرەك. جاڭا تۇردەگى ىندەت تىكەلەي وكپەنى زاقىمدايتىندىقتان, «كەۋدە مەديتسيناسى» دەگەن قوسالقى اتاۋعا يە پۋلمونولوگ ماماندارعا سۇرانىس كۇشەيىپ, كوپ كۇش سولارعا ءتۇستى. وسى قاربالاس باستالىپ جاتقاندا, ەلورداداعى №2 كوپبەيىندى قالالىق اۋرۋحانانىڭ پۋلمونولوگيا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ەڭبەك ەتەتىن پۋلمونولوگيا سالاسىندا 20 جىلدىق تاجىريبەسى بار دارىگەر مەيىرجان ابىشەۆكە ءساۋىر ايىندا اۋرۋحانانىڭ سول كەزدەگى باسشىسى, وسى دەرتتەن كوز جۇمعان يۆان لي ماڭىزدى تاپسىرما جۇكتەدى.
– باس دارىگەرىم ار جاعى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسىمەن باسىندا تەمىرجول اۋرۋحاناسىنداعى پروۆيزورعا بارىپ كومەكتەسۋ كەرەك دەدى. ارتىنان 2-3 كۇن ىشىندە شەشىم وزگەرىپ, كوكتەمدە 15 كۇندە سالىنعان جاڭا ينفەكتسيالىق اۋرۋحاناعا سۋبينتەنسيۆتى بولىمشەنىڭ جان ساقتاۋ بولىمىنە پۋلمونولوگيا سپەتسيفيكاسىن بىلەتىن ماماندار جاساقتاۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. وسى تۇستا ايتا كەتۋ كەرەك, قول استىمدا دارىگەرلەرىم – گۇلجان بايىربەكوۆا, ايدا پىشەنباەۆا, اسيا توقسارينا, سالتانات قارجاۋوۆا, ءاليا شاكىروۆا, بايان بەكتاسوۆا, ساپارگۇل ابىلداقىزى, اعا مەدبيكە مارال سۇلەيمەنوۆا, مەدبيكەلەر ساۋلە وماروۆا, ساۋلە مۇقاشەۆا, رەزيدەنتتەر جانەركە اشىربەك, ايگەرىم ءىدىرىسوۆا دەگەن قىزمەتكەرلەرمەن جاڭا اۋرۋحاناعا بارىپ, بولىمشە اشتىق, – دەيدى دارىگەر.
باستاپقىدا دەرت جۇقتىرعانداردى ەمدەۋ حاتتاماسى دا بولەك بولدى, اۋرۋلار كوپ ءتۇسىپ جاتتى, ناۋقاستاردىڭ كوپتىگىنەن 200 كەرەۋەتتىڭ ءبارى ۇنەمى تولىق بولىپتى. ولاردى حاتتاما بويىنشا ۇزاق ەمدەگەن, 15-20 كۇن, 1-4 اي جاتقاندار دا بولعان. «ۆيرۋس جۇقتىرعانداردى ەمدەۋگە وتە كوپ قارجى كەتتى. ماۋسىمنىڭ ورتاسىندا اۋرۋلار سانى ودان سايىن كوبەيدى. ناۋقاسقا دا, دارىگەرگە دە اسقان شىدامدىلىق كەرەك بولدى. پاتسيەنتتەر تەز جازىلىپ شىققىسى كەلەتىن, كەيبىر كىسىلەر ءبارىن مۇلدەم باسقاشا تۇسىنەتىن. وتتەگى بەرسە بولدى, جازىلام نەمەسە ۆيرۋسقا قارسى پرەپاراتتى بەرسە شاۋىپ كەتەم دەپ ويلادى» دەپ ەسكە الادى ول.
جاڭا بولىمشەدە 20 توسەك-ورىنعا 35 شتات ءبولىندى. سەبەبى ەڭ قيىن كەزدەردە بولىمشە ىشىندە 4 پوستقا دەيىن قويىلدى. مۇنداعى ناۋقاستار – وزدىگىنەن دارەتحاناعا, جۋىنۋعا بارا المايتىن اۋىر حالدەگى پاتسيەنتتەر. ولاردىڭ بارلىق كۇتىمىن سول پوستتارداعى مەديتسينا ماماندارى جاسايدى. وسىنداي مۇشكىل كۇيدەگى ادامداردىڭ جاعدايىن ءاربىر ساعات, ءار ءسات سايىن باقىلاپ, بابىن جاساعان دارىگەرلەردىڭ ەڭبەگى شىنىندا دا ۇشان-تەڭىز.
– پۋلمونولوگ بولماسا دا, وسى جۇمىستى جاساۋعا كونىپ كەلگەن جاس ماماندار راسىندا وتە قابىلەتتى بولىپ شىقتى. ولار ءبىز بەرگەن ەستافەتانى ءىلىپ اكەتىپ, ۇيرەتكەنىمىزدى بىردەن قاعىپ الدى. ناۋقاستاردىڭ جاعدايىنا وتە جوعارى جاۋاپكەرشىلىكپەن قارادى. ولاردىڭ تالداۋىن الۋ, قۇجاتتارىن جۇرگىزۋ, تەكسەرۋ, ءسات سايىن بويىندا باسقا قانداي اۋرۋلار اسقىنۋى مۇمكىن ەكەنىن ۇدايى باقىلاپ وتىرۋ كەرەك. بۇل جەردە ءاربىر ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىن ءوز الدىنا بولەك قاراستىرا وتىرىپ ەمدەۋ قاجەت. سوندىقتان دەرتپەن كۇرەستە تەك مەنىڭ جەكە ۇلەسىمدى عانا ەمەس, بارلىق ارىپتەستەردى بىردەي اتاپ وتكەن ءجون, – دەيدى م.تىلەۋبايۇلى.
ونىڭ ايتۋىنشا, ەلوردادا يرينا مۋكاتوۆا, بايان اينابەكوۆا, ناتاليا لاتىپوۆا سىندى مىقتى پروفەسسورلار كوروناۆيرۋسپەن كۇرەستە جاقسى باعىت-باعدار كورسەتكەن. ولار بەرگەن رەسپيراتورلىق ءبىلىمنىڭ ارقاسىندا جۇمىس الدەقايدا جەڭىل جۇرگەن.
– قازىر اۋرۋلار سانى ازايدى. بىراق كۇنىنە 10 ناۋقاس تۇسسە, سونىڭ بەسەۋى اۋىر جاعدايدا كەلەدى. جاستارى ۇلعايعان, قوسالقى اۋرۋلارى بارلار كوپ. ورتا جاستا بولسا دا, بويلارىندا سەمىزدىك, جۇرەك-قان تامىرى, قانت ديابەتى سياقتى قوسىمشا اۋرۋلارى كەزدەسەدى. ءبىر باسىندا 2-3 اۋرۋى بار. ءبىز ولاردىڭ اعزالارىنىڭ بارلىق قىزمەتىن باقىلاپ وتىرامىز. كەيبىرىن جاساندى وتتەگىگە قوسىپ قويامىز. كۇندەلىكتى اناليزدەرىن قاراپ, وزگەرىستەرىنە كوڭىل بولەمىز. اياق استى اۋرۋى اسقىنسا, بىرەۋىندە بۇيرەك, ەكىنشىسىندە باۋىر جەتىسپەۋشىلىگى تۋىنداۋى مۇمكىن. قان قىسىمىن كۇنىنە بىرنەشە رەت, ءزارىن كۇن سايىن جانە قان قۇرامىنداعى وتتەگىنى ءبىرىنشى كەزەكتە باقىلاپ وتىرامىز. مەن دە وزگە ارىپتەستەرىم سەكىلدى ءوز قىزمەتىمە ورالعىم كەلەدى. بىراق مىندا كوبىرەك كەرەك ەكەنىمدى بىلەمىن, – دەيدى دارىگەر.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن بەرىلگەن «قۇرمەت» وردەنى جانە «حالىق العىسى» مەدالىن وعان وسى ايدا قالا اكىمى التاي كولگىنوۆ تابىستادى. ەڭبەگىنە قاراي ماراپاتى زور مەيىرجان دارىگەردىڭ جارى دا – پۋلمونولوگ مامان. ول ەكىنشى قىزىن بيىل ساۋىردە دۇنيەگە اكەلگەندە, قاستارىندا ءبىر جۇما عانا بولعان اكەسى كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە جۇمىلدىرىلدى.
– شىلدەنىڭ باسىندا قاتتى اۋىردىق. سول كەزدە اۋرۋحانادا 60 پايىز دارىگەر ەڭبەككە جارامسىزدىعى بويىنشا دەمالىسقا شىعىپ, ستاتسيونارعا جاتتى. سوندا ىشتە تەك 2-3 دارىگەر قالدىق. شارشاساق تا ىستەي بەردىك, ويتكەنى باسقا ادام جوق. السىرەپ جۇرسەك تە وبحود جاسايمىز. مۇلدەم دارىگەر تاپشى كەز ەدى. سوندىقتان جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ ەمدەلدىك. قازىر بويىمدا ۆيرۋسقا قارسى انتيدەنە بار. قانىمدى اي سايىن «وليمپكە» بارىپ تەكسەرتىپ, انتيدەنە مولشەرىن قاراپ وتىرامىن. ول تومەندەپ كەتسە وتە قاۋىپتى, – دەيدى مەيىرجان ابىشەۆ.
سەمەيدەگى ءۇرجار اۋدانىنىڭ تاسبۇلاق اۋىلىندا 1974 جىلى دۇنيەگە كەلگەن ول – اكەسى تىلەۋبايدىڭ سەگىز بالاسىنىڭ كەنجەسى. دارىگەرلىك ءبىلىمى بولماسا دا, اكەسى ەمدىك شوپتەردىڭ شيپاسى مەن قاسيەتىن وتە جاقسى بىلەتىن. بالالارىنىڭ اق حالاتتى مامانعا اينالۋىن ارمانداپ, ۇل-قىزدارىنىڭ بويىندا مارتەبەلى كاسىپكە دەگەن قۇشتارلىقتى بالا كەزدەن وياتتى.
– اكەم كىشكەنتاي كەزىمنەن مەنى اۋىل سىرتىنا جەتەكتەپ اپارىپ, ءتۇرلى ەمدىك شوپتەرمەن تانىستىراتىن. ءوزى بىلىمگە, وقۋعا قۇشتار جان ەدى. جەر-انانى قادىرلەپ, تابيعاتقا وتە جاقىن بولدى. ءاربىر ءشوپتىڭ دارىلىك قاسيەتىن جاقسى ايىرا بىلەتىن. ولاردىڭ ەمدىك كۇشى ساباعىندا, تامىرىندا, جيدەگىندە مە, الدە جاپىراعىندا ما – سونى تالداپ, جىكتەي بىلگەن. سانامىزعا دارىگەر بولۋ تۋرالى ويدى ابدەن قۇيىپ تاستاعاننان بولار, ءبىرىنشى سىنىپقا بارعاندا, العاشقى ۇستازىم بيكامال اپايدىڭ «كىم بولعىڭ كەلەدى؟» دەگەن سۇراعىنا سەنىمدى تۇردە «دارىگەر بولامىن!» دەپ جاۋاپ بەرگەنىم ءالى ەسىمدە. مىنە, سودان بەرى بالا ارمانىم مەنى ەشقاشان اداستىرعان ەمەس, – دەيدى دارىگەر بالا كەزىن ەسكە الىپ.
وسى ارماننىڭ جەتەگىندە مەكتەپ بىتىرە سالىسىمەن ول كەيىننەن اكادەمياعا اينالعان سەمەيدەگى مەديتسينالىق ينستيتۋتقا وقۋعا ءتۇسىپ, ونى 7 جىل باكالاۆر جانە ينتەرناتۋرالىق دەڭگەيدە 1999 جىلى ءتامامداپ شىعادى. ەڭبەك جولىن كۋرچاتوۆ جابىق اسكەري قالاشىعىندا تەراپەۆت دارىگەر بولىپ باستايدى. 2-3 جىلدان كەيىن قوسىمشا پۋلمونولوگيا ماماندىعى بويىنشا وقىپ, جاڭا باعىتتا جۇمىس ىستەۋگە كوشەدى. 2006 جىلى استانادا پۋلمونولوگ مامانداردىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى ەلورداعا كەلىپ, تەمىرجول اۋرۋحاناسىندا پۋلمونولوگيا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولادى. بۇل ەلوردادا قۇرىلىس ءدۇمپۋ العان كەز ەدى.
– سول كەزدە 50 كەرەۋەتتىك بولىمشەدە 70-80 ناۋقاس جاتاتىن. ناۋقاستار قىستا دا, جازدا دا تولاستامادى. ءبىز قالا بويىنشا جالعىز پۋلمونولوگيا بولىمشەسى بولدىق. سوندىقتان جۇكتەمەنىڭ كوپتىگىنەن جىلدىڭ 24/7 رەجيمىندە جۇمىس ىستەدىك. قۇرىلىسشىلار جاس بالالار عوي, شارشاعان كەزدە سۋىق جەرگە جاتا قالىپ ۇيىقتايدى, سودان ءجيى اۋىرىپ قالادى, – دەيدى ول.
بولىمشە مەڭگەرۋشىسى بولا ءجۇرىپ, ول ءوزىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن دالەلدەدى, ارتىنان ەرگەن جاستارعا تالىمگەر بولدى. پاتسيەنتتەر مەن ۇجىم تاراپىنان ول تۋرالى تەك ماقتاۋ ءسوز عانا ەستۋگە بولادى. استانا رەسپيراتورلى مەديتسينا اسسوتسياتسياسىنىڭ مۇشەسى, دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى جيىرما جىلدىق تاجىريبەسىندە برونح-وكپە پاتولوگياسىن دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدىڭ بارلىق ادىستەرىن مەڭگەرگەن.
