ەلىمىزدىڭ «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنا ەنگەندەردىڭ ءبىرى – رەسپۋبليكالىق, حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ لاۋرەاتى, قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, «استانا وپەرا» وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ جەتەكشى ءسوليسى مەدەت شوتاباەۆ. مۋزىكا مايتالمانىمەن رەتىن تاۋىپ سۇحبات قۇرعان بولاتىنبىز.
جەتىستىككە جەتەلەگەن جىگەر
«قىز جىبەك» وپەراسىندا تولەگەن بولىپ ءان شىرقاسا, «مادام باتتەرفلياي» وپەراسىندا پينكەرتوننىڭ, ال «تراۆياتا» وپەراسىندا الفرەدتىڭ پارتياسىن ورىندايتىن مەدەت شوتاباەۆتىڭ ءان قورجىنىندا باسقا دا كلاسسيكالىق اندەردىڭ قاتارى از ەمەس. كەڭ دياپازوندى داۋسىمەن كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن ونەر يەسى سۇحبات بارىسىندا اڭگىمەنى ارىدەن باستادى.
– بالا كەزىمدە ەسترادا جانرىن جاقسى كورەتىنمىن. شىنىمدى ايتسام, وپەرانى تىڭداي بەرمەيتىنمىن. 9-سىنىپتى بىتىرگەن سوڭ 15 جاسىمدا سەمەيدەگى م.تولەباەۆ اتىنداعى مۋزىكالىق كوللەدجگە ءتۇستىم. وندا وقۋعا ءتۇسۋىمنىڭ ءوزى قىزىق بولدى. نەگىزى, مۋزىكانت بولۋىما اكەم قارسى ەدى. «بالام, ول ەر ادامنىڭ جۇمىسى ەمەس قوي, ودان دا باسقا ماماندىقتى تاڭداساڭشى» دەدى اكەم. بىراق انام ونەر ادامى بولعانىمدى قالادى. سودان «تاپسىرىپ كورەيىن, وتپەسەم 11-سىنىپتى ءبىتىرىپ, باسقا ماماندىق تاڭدارمىن» دەپ ويلادىم. ءبىر كۇنى قاپەرىمدە ەشتەڭە جوق, باعدات دەگەن اعامنىڭ ۇيىندە جۇرگەنمىن. انام حابارلاسىپ: «بالام, تەز كەل. كوللەدجدە ىرىكتەۋ بولىپ جاتىر» دەدى. مەن جۋىنىپ-شايىنۋ, شاشىمدى تاراۋ بىلاي تۇرسىن, تىزەسى شىعىپ كەتكەن شالبارىمدى, سوزىلىپ كەتكەن جەيدەمدى اۋىستىرىپ ۇلگەرمەستەن, اياعىمداعى تاپىشكەمەن جەتىپ باردىم, – دەيدى م.شوتاباەۆ. – بارسام, تالاپكەرلەر كوپ ەكەن. مەن ەڭ اقىرعى بولىپ كىردىم. سىناق بارىسىندا مۇعالىمدەر حالىق اندەرىن سۇرادى. بىراق مەن بىلمەيتىنىمدى, تەك ەسترادا اندەرىن ورىندايتىنىمدى ايتتىم. انامنىڭ: «بالام, ۇيالما, بيلەپ, داۋسىڭدى قاتتى شىعارىپ ايت» دەگەنى ەسىمە ءتۇسىپ, بيلەي ءجۇرىپ ءان ايتىپ شىقتىم. ءبىر قاراسام, بالالاردىڭ ءبارىن كۇلكى قىسىپ وتىر ەكەن. ءبىر نارسە دۇرىس ەمەس پە دەپ ويلاپ قالدىم. تاپسىرمالار بەرىپ, داۋسىمدى تەكسەرگەن سوڭ مۇعالىمدەر «شىعا تۇر» دەدى. ىلە سوڭىمنان ەرە شىققان ءبىر كىسى مەنى كورسەتىپ: «مىنا بالامەن كىم كەلدى؟» دەدى ايعاي سالىپ. سويتسەم, انام اناداي جەردە ۇيالعاننان كوپشىلىكتىڭ قالقاسىنا تىعىلىپ تۇر ەكەن. «ەرتەڭگى ەمتيحانعا اق كويلەك پەن قارا شالبار كيىپ كەلسىن!» دەپ تاپسىردى. وسىلايشا, وقۋعا ءتۇستىم.
جالىندى جىگىت باعىنا وراي سەمەي وڭىرىنە بەلگىلى, وزىندىك ورنى بار ءانشى, بىلىكتى وقىتۋشى نۇرلان كوشەروۆتىڭ سىنىبىندا وقىپتى.
– كوللەدجدە ەسترادا جانرى بويىنشا وقيمىن دەپ ويلاعانمىن, نەگىزى. باسىندا قيىن بولدى. ساباقتىڭ ءمانىسىن تۇسىنبەدىم. «ي-ي-ي-ي» دەگەن دىبىستاردى قايتالاتاتىن. ماعان بۇل اسا قاجەت ەمەس سياقتى بولىپ كورىنەتىن. بىراق اكەم قارسى بولىپ, ارەڭ تۇسكەن وقۋىم عوي, نە دە بولسا شىداپ, وقي بەرەيىن دەپ بەكىندىم. ءبارى مۇعالىمگە دە بايلانىستى ەكەن. نۇرلان اعا مەنى ۇنەمى جىگەرلەندىرىپ ءجۇردى. ءسويتىپ, داۋسىما ءبىراز جان ءبىتىپ, وپەراعا ۇقساي باستادى. سودان الماتىداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋعا قاتىسىپ, 2-ورىنعا يە بولدىم. وسى جۇلدەنىڭ ارقاسىندا قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتورياعا ەمحتيحانسىز وقۋعا تۇسۋگە جولداما الدىم, – دەيدى ونەر يەسى.
جۇزدەن جۇيرىك, مىڭنان تۇلپار
2003 جىلى كوللەدجدى ويداعىداي تامامداعان سوڭ مەدەت ارمان قۋىپ, الماتىعا بارىپ, قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتوريادا ۇوس ارداگەرى, كسرو حالىق ءارتىسى, پروفەسسور بەكەن جىلىسباەۆتىڭ سىنىبىندا وقىپ, جۇزدەن جۇيرىك, مىڭنان تۇلپار بولىپ شىعادى.
– كونسەرۆاتورياعا ءتۇسۋ دە وڭاي بولمادى. قۇجات تاپسىرۋعا ءبىر كۇن كەشىگىپ قالىپپىن. ونداعىلار ماعان ەندى كەلەسى جىلى كەلۋىم كەرەكتىگىن ايتتى. سان سوعىپ قالدىم. ءبىر جىل بويى ءان ايتپاساڭ, داۋىسىڭنان ايىرىلاسىڭ. جىلدار بويعى ەڭبەك ەش كەتەدى عوي. نە ىستەرىمدى بىلمەي, نۇرلان اعاعا حابارلاستىم. ونىڭ نۇسقاۋى بويىنشا بەكەن اعا جىلىسباەۆقا بارىپ, جاعدايدى ءتۇسىندىردىم. ول رەكتورعا ەرتىپ اپاردى. بىراق وقۋ ورنىنىڭ باسشىلىعى: «بۇل بالا بۇگىن-اق ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن كورسەتتى. ەگەر ءبىز ونى قابىلداساق, ەرتەڭ ول ساباققا كەلمەي قويادى» دەدى. سودان مەن دەر كەزىندە جولعا شىعۋعا اقشامنىڭ بولماعانىن ايتتىم. حوش, بەكەن اعا ەگەر مەنىڭ ءتارتىبىم ناشار بولعان جاعدايدا ءوزى دە جۇمىستان شىعاتىنى تۋرالى ءوتىنىش جازىپ, اقىرى كونسەرۆاتورياعا قابىلداندىم, – دەيدى شوتاباەۆ.
«تالاپتىعا نۇر جاۋار» دەگەندەي, بەكەن جىلىسباەۆتاي نار تۇلعالى ۇستازىنىڭ اتىنا كىر كەلتىرمەس ءۇشىن جالىندى جىگىت تىنباي ەڭبەكتەنىپ, قامشى سالدىرماي ساباعىن وقيدى. سونىڭ ناتيجەسىندە 3-كۋرستىڭ باسىندا «دەگدار» گۋمانيتارلىق قورىنىڭ قولداۋىمەن يتالياعا وقۋعا جىبەرىلەدى. تەڭىز جاعاسىنان ورىن تەپكەن پەزارو قالاسىنداعى رەناتا تەبالدي جانە ماريو دەل موناكو اكادەمياسىندا ماريو ميلاني سىنىبىندا ەكى جىل وقىعان مەدەت ەلگە ورالىپ, كونسەرۆاتوريانىڭ 5-كۋرسىن شاحماردان ءابىلوۆتىڭ سىنىبىندا ءبىتىرىپ شىعادى. اباي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا سوليست بولىپ ەڭبەك جولىن باستاعان ول 2013 جىلدان بەرى ەلورداداعى «استانا وپەرا» وپەرا جانە بالەت تەاترىندا قىزمەت ەتەدى.
– بىردە ماسكەۋدە وتەتىن گلينكا اتىنداعى حالىقارالىق ۆوكالشىلار بايقاۋىنا جولداما العانمىن. بىراق تۋرا اتتاناردىڭ الدىندا جول شىعىنىمدى وتەۋگە كومەكتەسپەك بولعان كىسىلەر قول ۇشىن بەرۋدەن باس تارتتى. سودان نە ىستەرىمدى بىلمەي, بەكەن اعاعا بارىپ, مۇڭىمدى شاقتىم. ارينە, اقشا سۇراعان جوقپىن, تەك رۋحاني قولداۋ كۇتتىم. مەنى مۇقيات تىڭداپ وتىرعان بەكەن اعا قىزىن شاقىردى دا, ءاميانىن الدىردى. جيناپ جۇرگەن زەينەتاقىسىن ماعان تۇتاستاي قولىما ۇستاتىپ: «ءما, مەيلى, ورىن ال-الما, باستىسى, قاتىسىپ كەل. ايتپەسە, كەيىن وكىنىپ جۇرەرسىڭ» دەدى. شىنىمدى ايتسام, وندايدى كۇتپەگەن ەدىم. ءسويتىپ, ۇستازىمنىڭ باتاسىن الىپ, ماسكەۋگە اتتاندىم, – دەيدى مەدەت. – بايقاۋعا الەمنىڭ كىل مىقتىلارى قاتىستى. مەن دە ەلىمنىڭ نامىسىن قولدان بەرمەۋگە تىرىسىپ, ءى-ءىى كەزەڭدەردەن ءوتىپ, فينالعا جەتتىم. ءىىى كەزەڭدە ءان ايتىپ بولعان سوڭ كورەرمەن قاتتى قوشەمەت كورسەتىپ, «براۆو» دەپ ايقايلاپ, مەنى ساحنادان جىبەرگىسى كەلمەدى. بىراق بۇل كونتسەرت ەمەس, سايىس قوي. سوندىقتان باسىمدى ءيىپ, قۇرمەت كورسەتتىم دە, ساحنا سىرتىنا شىعىپ كەتتىم. الايدا سول كەزدەگى ورىنداعانىما اسا كوڭىلىم تولماعان بولاتىن. دەگەنمەن «ءۇمىتسىز شايتان» دەيدى. ەرتەڭىندەگى ماراپاتتاۋدا ءى ورىنعا يە بولعاندا, توبەم كوككە ەكى ەلى عانا جەتپەي قالدى. بىردەن سۇيىنشىلەپ, تىلەۋىمدى تىلەپ وتىرعان بەكەن اعاعا حابارلاستىم. ول كىسى قاتتى قۋانعاننان جىلاپ جىبەردى.
وپەرا وتانىندا ونەر كورسەتۋ وڭاي ەمەس
ءتۇرلى بايقاۋلاردا باق سىناپ, فرانتسيا, يتاليا, گەرمانيا, شۆەيتساريا, اقش, برازيليا, جاپونيا سياقتى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنىڭ ۇلكەن ساحنالارىندا ونەر كورسەتىپ جۇرگەن سوليست 2009 جىلى فينليانديادا وتكەن «ءححى عاسىر ونەرى» حالىقارالىق بايقاۋى مەن 2012 جىلى رۋمىنيادا وتكەن ح.داركلە اتىنداعى حالىقارالىق ۆوكالشىلار بايقاۋىندا گران-ءپريدى جەڭىپ العان. بۇدان باسقا دا تالاي حالىقارالىق ءان بايگەلەرىندە ات وزدىرىپ, جۇلدەلى ورىنداردى ولجالاعان كەيىپكەرىمىز:
– اسىرەسە, يتاليا ساحناسىندا ءان ايتۋ قيىنداۋ. ويتكەنى يتاليا وپەرانىڭ وتانى بولعاندىقتان, وندا وپەرا اندەرى حالىق ءانى ىسپەتتى. كەز كەلگەن يتاليالىق ءاننىڭ ءماتىنىن جاتقا بىلەدى. سوندىقتان ول جاقتا سوزدەن نەمەسە دىبىستان ءمۇلت كەتسەڭ, سەنى ءانشى دەپ قابىلدامايدى. ال تەنور داۋىستىلار يتاليادا جوعارى باعالانادى. اۋەجايدان تۇسكەن ۋاقىتتا باقىلاۋدان وتكىزەتىن قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى قانداي سەبەپپەن بارىپ تۇرعانىڭدى سۇراعاندا, كونتسەرتكە قاتىساتىنىڭدى, وپەرا ءانشىسى ەكەنىڭدى ايتقاندا ەرەكشە قۇرمەتپەن قاراي باستايدى. ال تەنور داۋىستى ەكەنىڭدى ايتساڭ, ولارمەن ءتىپتى ارقا-جارقا بولىسىپ قالاسىڭ, – دەيدى ءسوز اراسىندا.
قازاق, ورىس, يتاليان, نەمىس, فرانتسۋز, اعىلشىن, يسپان تىلدەرىندەگى وپەرالىق اندەردى ورىندايتىن 37 جاستاعى ءانشى بۇگىندە الەمنىڭ ساقا سوليستەرىمەن دە بىرگە ونەر كورسەتىپ ءجۇر ەكەن.
– «استانا وپەرا» وپەرا جانە بالەت تەاترى – ەلورداداعى عاجايىپ عيماراتتاردىڭ ءبىرى. ءتىپتى شەتەلدىك ونەر جۇلدىزدارىنىڭ ءوزى مۇندا كەلگەندە تاڭداي قاعادى. مىسالى, جاقىندا ءبىزدىڭ تەاترعا الەمگە ايگىلى پلاسيدو دومينگو كەلىپ, جوعارى دەڭگەيدەگى حالىقارالىق بايقاۋ ۇيىمداستىردى. بايقاۋ وتكەن سوڭ «تراۆياتا» سپەكتاكلى قويىلىپ, سول كەزدە ماعان پلاسيدو دومينگومەن بىرگە ءان ايتۋ باقىتى بۇيىردى. ارماندارىمنىڭ ءبىرى ورىندالدى. ەندى ول مەنى كەلەسى جىلى لوس-اندجەلەسكە شاقىرىپ وتىر. وتە قۋانىشتىمىن, – دەگەن ءانشى ونەر تۇلعالارى الىبەك دىنىشەۆ پەن ەرمەك سەركەباەۆتى جانە لۋچانو ءپاۆاروتتيدى ءپىر تۇتاتىنىن ايتادى. – ءان ايتۋ – مەن ءۇشىن تەك جۇمىس قانا ەمەس, بار ءومىرىمنىڭ ءمانى. سوعان وراي جارىم دا وپەرا ءانشىسى. ونىمەن ۇيدەگى تاقىرىبىمىز دا ورتاق, ول – مۋزىكا. بويىمدا تەك ءبىر اتتەگەن-اي بار, اكەم مۇحامەتسادىق قۇرماشۇلىنىڭ ونەردەگى جەتىستىكتەرىمدى كورە الماي كەتكەنى وكىنىشتى. ول مەن كوللەدجگە تۇسكەن سوڭ ءبىر جىلدان كەيىن ومىردەن ءوتتى. بىراق ونىڭ ارۋاعى رازى شىعار…
سۇحبات سوڭىندا مەدەتتىڭ كۇندەلىكتى داۋىس قويۋ دايىندىعىنا كۋا بولدىق. الدىمەن كۇيساندىقتىڭ اۋەنى كۇمبىرلەي ەستىلدى. سودان سوڭ «م-م-م-م», «م-م-م-م». وسىلاي تومەن نوتادان ارى قاراي جوعارىلاي بەرەدى. تىڭداساڭ, قۇلاقتىڭ قۇرىشى قانادى ەكەن. بەۋ, شىركىن!
نۇرداۋلەت كاكىشەۆ
