ەلەكترواۆتوبۋستىڭ تيىمدىلىگى نەدە؟
ەۋروپاداعى وندىرۋشىلەر مۇنداي اۆتوبۋستاردى قۋاتتاۋدىڭ ءتيىمدى جولىن تاپتى. ەلەكتروبۋستارعا اسا قۋاتتى كوندەنساتور ورناتىلادى. مۇنداي جاعدايدا ەلەكترواۆتوبۋستىڭ اككۋمۋلياتورى 20 شاقىرىمعا دەيىن جول جۇرۋگە جارايدى. الايدا ءبىر كەمشىلىگى – قىزمەت كورسەتۋ قۇنى قىمباتقا تۇسەدى, قوسىمشا جابدىق ساتىپ الۋ قاجەتتىلىگى تاعى بار.
قىتاي وندىرۋشىلەرى ەلەكتروبۋستارعا ليتي قۇيىلعان اككۋمۋلياتور ورناتىپ, كولىكتىڭ قۋاتتاۋسىز جۇرەتىن ۋاقىتىن ۇزارتتى. وندايدا اۆتوبۋستاردى تاۋلىگىنە ءبىر رەت – تۇنگى مەزگىلدە قۋاتتاۋ قاجەت. مۇنداي شەشىم ينفراقۇرىلىمعا سالىناتىن ينۆەستيتسيالاردى بارىنشا قىسقارتىپ, ەلەكتر توعىن تۇنگى ارزان تاريفپەن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانعان قىتاي ەكى جىل بۇرىن 385 مىڭعا جۋىق ەلەكترواۆتوبۋستاردى سىناقتان وتكىزدى. قازىر قىتايلىق بۇل ونىمدەردى نيدەرلاندى ۇكىمەتى ساتىپ الۋدا.
ۋكرايناداعى ەلەكتروموبيلدەر نارىعىنا قاتىسۋشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ جەتەكشىسى ارسەني ابدۋرايموۆتىڭ ايتۋىنشا, جاي اۆتوبۋس پەن ەلەكتروبۋستىڭ شىعىندارىندا ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق بار. «ءبىز قالالىق باعدارداعى ەلەكترواۆتوبۋستىڭ, تروللەيبۋستىڭ جانە اۆتوبۋستىڭ پايدالانۋ كورسەتكىشتەرىن سالىستىردىق. كولىكتىڭ ءۇش ءتۇرى دە كۇنىنە بىردەي دەڭگەيدە تابىس اكەلەدى. الايدا اۆتوبۋس پەن ەلەتروبۋستىڭ شىعىندارىن قاراساق, ەلەكتروبۋستىڭ تيىمدىلىگى جوعارى. وتىننان كوپ ۇنەمدەلەدى. مىسالى, كولىكتى ەلەكتروبۋستارعا اۋىستىرساق, جىلىنا 1,6 ميلليون گريۆەن ۇنەمدەيمىز» دەپ تۇسىندىرەدى ا. ابدۋرايموۆ.
ۋكراينالىق مامانداردىڭ پىكىرىنشە, ەلەكترواۆتوبۋستاردى ىسكە قوسۋعا قوسىمشا ينفراقۇرىلىم قاجەت ەمەس. قالاداعى قوعامدىق كولىك دەپوسىنىڭ ءبىرىن قۋاتتايتىن ستانتسيا ەتىپ جابدىقتاۋ جەتكىلىكتى. جۇرتتىڭ كوپشىلىگى ەلەكترواۆتوبۋس پەن تروللەيبۋستىڭ ايىرماشىلىعىن بىلگىسى كەلەدى. بۇل جەردە نەگىزگى ارتىقشىلىق – ەلەكترواۆتوبۋسقا ينفراقۇرىلىم كەرەك ەمەس.
ەكولوگيالىق كولىكپەن ءجۇرۋ – ارزان
اۋاعا تارالاتىن زياندى زاتتاردىڭ كولەمىن ازايتۋ ءۇشىن قىتاي بيلىگى شەنچجەن قالاسىندا عاجايىپ جوبانى ىسكە اسىردى. بۇل جانار-جاعارمايمەن جۇرەتىن اۆتوبۋستاردان تولىقتاي باس تارتقان الەمدەگى جالعىز قالا. رەسمي دەرەك بويىنشا, 2017 جىلى شەنچجەننىڭ بارلىق اۋداندارىنا قاتىنايتىن 16 400 ەلەكتروبۋس جولعا شىقتى. قالا بيلىگى 2020 جىلى بارلىق تاكسي قىزمەتىن ەلەكتر قۋاتىنا كوشىرۋدى جوسپارلاپ وتىر.
شەنچجەننىڭ قوعامدىق كولىگىن ەلەكترلەندىرۋگە جۇمسالعان شىعىنداردى قىتاي ۇكىمەتى جاريا ەتپەدى. ءبىر انىعى, قالانىڭ ينفراقۇرىلىمىنا اۋقىمدى وزگەرىستەر جاسالدى, كولىكتەردى قۋاتتايتىن كوپتەگەن ستانسالار بوي كوتەردى. قىتايلار الداعى ۋاقىتتا بۇل جوبانى ەلدەگى بىرقاتار ءىرى قالالاردا جۇزەگە اسىرماقشى. اتاپ ايتارلىعى, شەنچجەن تۇرعىندارى قالاداعى اۋانىڭ كەرەمەت تازارعانىن سەزىنۋدە.
2019 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ نورۆەگيانىڭ استاناسى – وسلودا جولاۋشىلاردى «جاسىل» كولىكتەرمەن تاسىمالداۋعا كوشتى. وزگەلەردەن ءبىر ەرەكشەلىگى, وسلوداعى ەلەكترواۆتوبۋستاردىڭ جۇرگىزۋشىسى جوق. تاڭ قالارلىعى, جۇرگىزۋشىسى جوق كولىككە 12 جولاۋشى سىيادى, ول جىلدامدىعىن ساعاتىنا 20 كم/ساعاتقا دەيىن جەتكىزە الادى. ودان دا عاجابى, كەز كەلگەن جولاۋشى ارنايى قوسىمشانىڭ كومەگىمەن اۆتوبۋستى شاقىرۋعا بولادى. نورۆەگيانىڭ كولىك مينيسترى مەملەكەت 2025 جىلعا دەيىن ەلدەگى جانار-جاعارمايمەن جۇرەتىن بارلىق اۆتوبۋستارعا تىيىم سالىناتىنىن مالىمدەدى.
نۇر-سۇلتاندا ەلەكترواۆتوبۋس سىناقتان ءوتتى
وسىدان ەكى جىل بۇرىن, ەكسپو-2017 كورمەسى كەزىندە ەلوردادا ەلەكترواۆتوبۋستاردىڭ جۇرگەنىن كوزىمىزبەن كورىپ ەدىك. بيىل اقپان ايىنان باستاپ, قاناتقاقتى جوبا ىسكە قوسىلدى. وتاندىق ماماندار كەلەشەكتىڭ كولىگىنىڭ قاتتى ايازدارعا توزىمدىلىگىن سىناپ, ونىڭ تيىمدىلىگىنە كوز جەتكىزدى. ايتپاقشى, سىناق اقپان ايىنداعى -45 گرادۋستىق ايازدا جاسالدى. ەلەكترواۆتوبۋستى اشىق اسپان استىنا 24 ساعاتقا قالدىرىپ, ەرتەڭىنە جولعا شىعاردى. تاڭ قالارلىعى, كولىك ەشقانداي اقاۋسىز وتتالىپ, 240 شاقىرىم جول ءجۇردى. تومەنگى تەمپەراتۋرا ەلەكترلى قوزعالتقىشتىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىنە ەشقانداي جاعىمسىز اسەر ەتپەيتىنى انىقتالدى.
«سارىارقااۆتو ونەركاسىپ» جشس-ءنىڭ «ەلەكتروكولىك» جوباسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى رومان كريۆوپالەنكونىڭ پايىمداۋىنشا, قازىرگى كەزدە ەلەكترواۆتوبۋس جولاۋشىلار تاسىمالداۋشىنىڭ بارلىق تالاپتارىنا سايكەس كەلەدى. «نەگىزىنەن, ەلەكترواۆتوبۋستار -50دەن +50 گرادۋسقا دەيىنگى تەمپەراتۋرادا جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى. سىناق وسىنى دالەلدەدى. ءبىز اۆتوبۋستى ەلەكتر جەتەگىمەن سىناقتان وتكىزىپ جاتىرمىز. جىلۋ جۇيەسى دە تەستىلەۋدەن ءساتتى ءوتتى. ءبىز دالادا -40 گرادۋس بولعاندا, قاتتى جەل سوققاندا جولاۋشىلاردىڭ توڭبايتىنىنا كوز جەتكىزدىك. اۆتوبۋستى سىناقتان وتكىزۋ مەرزىمى 30 كۇنگە سوزىلدى» دەيدى ر. كروۆوپالەنكو.
مامانداردىڭ انىقتاعانىنداي, ەلەكتروبۋستىڭ ديزەلمەن جۇرەتىن اۆتوبۋسقا قاراعاندا كوپتەگەن ارتىقشىلىعى بار. بىرىنشىدەن, قورشاعان ورتاعا زياندى زاتتار تاراتپايدى. ەكىنشىدەن, عاجايىپ اۆتوبۋسقا تەحنيكالىق جاعىنان قىزمەت كورسەتۋ وتە ارزانعا تۇسەدى: ماي, فيلتر, رەمەندەرى اۋىستىرىلمايدى. جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ دا شىعىنى از. كولىك قوزعالماعان جاعدايدا ەلەكتر قۋاتى جۇمسالمايدى. دەمەك, جانار-جاعارمايمەن جۇرەتىن كولىكپەن سالىستىرعاندا 3-4 ەسەگە ارزان.
تەست-درايۆ كەزىندە ەلەكترمەن قۋاتتايتىن ستانسا №1 اۆتوبۋس پاركىنىڭ اۋماعىندا ورناتىلدى. ايتا كەتەرلىگى, اۆتوبۋس باتارەياسىنىڭ كولەمىنە قاراماستان قۋاتتاۋعا 1,5 ساعات ۋاقىت جۇمسالادى. بۇل قۋات اۋا باپتاعىشتار قوسىلىپ تۇرعان ۋاقىتتى قوسا ەسەپتەگەندە 240 شاقىرىمعا دەيىن جەتەدى. ەلوردادا باعدارلاردىڭ ورتاشا قاشىقتىعى 25-40 شاقىرىمدى قۇرايدى. ياعني, ءبىر رەت قۋاتتالعان ەلەكتروبۋس تولىق ءبىر اۋىسىمعا قىزمەت ەتە الادى.
سىناقتان وتكىزۋشى ماماندار ەلەكتروبۋستىڭ ەلەكتر قۋاتىن ءتيىمدى پايدالانۋىنا تالداۋ جاسادى. №1 اۆتوبۋس پاركىنىڭ ەلەكتروبۋستاردى پايدالانۋعا بەرۋ جونىندەگى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جومارت بايبەكوۆ مۇنداي ەلەكترواۆتوبۋستاردىڭ ۇنەمدىلىگى كادىمگى ديزەلدىك اۆتوبۋستان 6 ەسەگە دەيىن جوعارى ەكەنىن ايتادى. «مۇنى ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن: ەلەكترواۆتوبۋس ورتاشا ەسەپپەن 1كۆت/شاقىرىم ەلەكتر قۋاتىن جۇمسايدى. بىزدە 1 كيلوۆاتت 18 تەڭگە تۇرادى. ەگەر ديزەلدىك وتىنمەن سالىستىرساق, وعان 1 شاقىرىمعا شامامەن 650 گرامم جانار-جاعارماي جۇمسالادى. ونىڭ باعاسىنا شاقساق, 196-208 تەڭگەگە ءار ليترىنە 126 تەڭگە كەتەدى» دەپ ءتۇسىندىردى ج. بايبەكوۆ.
كوپ ۇزاماي, باس قالا «جاسىل» ەكونوميكاعا, سونىڭ ىشىندە, ءتيىمدى ەلەكترواۆتوبۋستارعا كوشەدى. ەلوردا اۆتوپاركىن جاڭالاۋ ءۇشىن قالا اكىمدىگى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 100 ەلەكترواۆتوبۋس ساتىپ الاتىن بولدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ كولىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسىندە وسىنداي جاڭالىقتى جاريا ەتتى. «جىل سايىن قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى ءوسىپ كەلەدى. حالىق كوبەيگەن سايىن, اۆتوكولىكتەردىڭ سانى دا ۇلعايۋدا. قورشاعان ورتاعا تارالاتىن قالدىقتاردى قىسقارتۋعا ۇمتىلىپ جاتىرمىز. وسىعان وراي, جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 100 ەلەكترواۆتوبۋس ساتىپ الامىز جانە ونىمەن شەكتەلىپ قالمايمىز» دەپ مالىمدەدى ا. كولگىنوۆ.
