ەرىك ءبايجۇنىسوۆ, استانا قالاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى: ەلوردا مەديتسيناسى دامۋدىڭ جاڭا دەڭگەيىنە كوتەرىلەدى

استانا قالاسى مەديتسيناسىنىڭ بۇگىنگى دامۋ قارقىنى كوڭىل كونشىتەرلىك. مۇنداعى ەمدەۋدىڭ ەرەك تاسىلدەرى مەن زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟! باس قالادا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن اق حالاتتىلاردىڭ ىشىندە بىلىكتىلىگىمەن بىرەگەي تابىسقا جەتىپ, ابىرويى اسقاندارى دا بارشىلىق. ەندەشە, ەلوردانىڭ ەمدەۋ سالاسىنىڭ قازىرگى ادىمدارى مەن بولاشاقتاعى باعىت-باعدارى جونىندە قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرىك بايجۇنىسوۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك. 

ەمدەۋ ءتاسىلى ەرەك ەلوردا
– ەرىك ابەنۇلى, ءسىزدى جانە قاراماعىڭىزداعى بارلىق مەديتسينا ماماندارىن ءتول مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىز!
– راحمەت.
– مەرەكە قارساڭىندا اڭگىمەمىزدى ەلوردا مەدي­تسي­ناسىنىڭ بۇگىنگى جەتىس­تىك­تەرىنەن باستاعانى­مىز ءجون بولار…
– استانانىڭ دامۋ قارقىنىنا بايلانىستى ەلوردا مەديتسيناسى دا وركەندەپ, كەم-كەتىگىن تۇزەپ, ءپىسىپ-جەتىلىپ, العا قادام باسىپ كەلەدى. باس شاھار وزگەلەرگە ونەگە بولۋ ءۇشىن ونىڭ قاي سالاسى دا استانالىق مارتەبەگە ساي بولۋى ءتيىس. قالا مەديتسيناسىنا دا وسىنداي ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر. جالپى مەديتسينا سالاسىنىڭ قانشالىقتى ساپالى ەكەنى كوپتەگەن ماڭىزدى ينديكاتورلار ارقىلى ولشەنەدى. ولاردىڭ قاتارىندا حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى, انا مەن بالا ءولىمىنىڭ كورسەتكىشى, ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ سەكىلدى كورسەتكىشتەر بار. وسى جاعىنان بىزدە اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق جەتىستىكتەر بارشىلىق. ايتالىق, بيىلعى العاشقى جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا, بىردە-ءبىر انا ءولىمى تىركەلگەن جوق. بويىنداعى ءارتۇرلى سىرقاتىنا بايلانىستى جۇكتىلىگى اۋىر ءوتىپ جاتقان ايەلدەردىڭ ءبارىن امان-ەسەن بوساندىرىپ الدىق. بالا دەنساۋلىعىن ساقتاۋ سالاسىندا دا وڭ وزگەرىستەر بار. بىلتىر اي-كۇنىنە جەتپەي ەرتە تۋعان, سالماعى نەبارى 500 گر نارەستەلەردىڭ ءومىرىن ساقتاپ, ىشتەن تۋا بىتكەن ءتۇرلى دەرتىنەن ساۋىقتىرۋ ءۇشىن نەوناتالدىق حيرۋرگيا ورتالىعىن اشقانبىز. وسى ورتالىق اشىلعان جىلى 600 سابيگە وپەراتسيا جاسالىپ, ءساتتى ءوتتى. ال بيىلعى التى اي ىشىندە سالماعى وتە از, ومىرلىك ماڭىزدى ورگاندارى جەتىلمەي تۋعان شاقالاقتارعا 400-گە جۋىق وپەراتسيا جاسالدى. وسىلايشا, مۇنداي ءالجۋاز بالالاردى امان ساقتاپ قالۋ كورسەتكىشىن بيىل 85 پايىزعا جەتكىزدىك. بۇل دەگەنىڭىز دۇنيەجۇزى بويىنشا جاقسى كورسەتكىش سانالادى.
قازىرگى كۇنى ەلوردالىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى ورتا ەسەپپەن – 75 جاس. بۇل – رەسپۋبليكاداعى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش.
تاعى ءبىر مىسال, بىلتىر №2 بالالار اۋرۋحاناسىندا وتە كۇردەلى وپەراتسيا جاسالدى: كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ جەتىنشى قاباتىنان ابايسىزدا قۇلاپ كەتكەن, دەنەسىنىڭ ساۋ تامتىعى قالماعان بالاعا شۇعىل مەديتسينالىق كومەك كورسەتىلىپ, ول دارىگەرلەردىڭ بىلىكتىلىگى مەن زاماناۋي تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا امان قالدى. بۇل بالا مەكتەپتى ماقتاۋ قاعازبەن ءبىتىردى. ول ءوزىنىڭ ءومىرى ءۇشىن كۇرەسكەن دارىگەرلەرىمىزگە العىس ايتىپ, حات جولداپتى.
مىنە, مۇنىڭ ءبارى استانالىق مامانداردىڭ قانداي كۇردەلى وپەراتسيالاردى دا ءساتتى جاساۋعا قاۋقارلى ەكەندىگىن, الەمدىك وزىق تەحنولوگيالاردى تولىق يگەرگەنىن اڭعارتادى. شىنى كەرەك, قازىرگى تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن قيىندىقتار ارتتا قالدى. بۇرىن ارمانداي دا المايتىن تابىستارعا قول جەتكىزدىك. وسى قارقىنىمىزدان جاڭىلماساق, ەندى ەكى-ءۇش جىلدا استانا مەديتسيناسى الەمدىك ستاندارتتارعا ساي بولۋعا تولىق مۇمكىندىگى بولادى جانە دامۋدىڭ جاڭا دەڭگەيىنە كوتەرىلەدى.

شاعىن ەمحانالار سالىنادى
– استانا قالاسى تۇرعىن­دارىنىڭ سانى كۇننەن كۇنگە ارتىپ كەلەدى. مۇنداي ميگراتسيالىق قۇبىلىس ەلور­دانىڭ ەمدەۋ ۇيىمدارىنا دا سالماق ءتۇسىرىپ وتىرعانى بەلگىلى. وسى جۇكتەمەنى قالاي ەڭسەرىپ وتىرسىزدار؟
– رەسمي دەرەك بويىنشا, استانا قالاسىندا تىركەلگەندەردىڭ سانى – 850 مىڭ. ۋچاسكەلىك دارىگەرلەر جىل سايىن ءوزى قارايتىن تەرريتورياداعى ادامداردىڭ ەسەبىن جۇرگىزەدى. سول ءتىزىم بويىنشا, ەلوردادا بۇگىندە 923 مىڭ ادام تۇرادى. دەمەك, قالا ەمحانالارى ميلليونعا جۋىق تۇرعىنعا قىزمەت كورسەتەدى. استانا بولعاننان كەيىن وعان اعىلاتىن ادامنىڭ قاراسى كوپ. جىل سايىن باس شاھار تۇرعىنى 40 مىڭ ادامعا كوبەيەدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەمحانالار الدەقايدا ارتىق جۇكتەمەمەن جۇمىس ىستەپ تۇر. نەگىزى, 30 مىڭ ادامعا ءبىر ەمحانا بولۋعا ءتيىس. ەلورداعا ءالى ءتورت ەمحانا جەتىسپەيدى, ياعني, 120 مىڭعا جۋىق ادام مەديتسينا قىزمەتىمەن قامتىلماعان. كەلەشەكتە ءبىز 250-300 ادامعا قىزمەت كورسەتەتىن شاعىن ەمحانالار اشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل باستامانى استانا قالاسىنىڭ اكىمى دە قولدادى.
شاعىن ەمحانانىڭ العاشقى قۇرىلىسى بيىل باستالادى دەپ كۇتىلۋدە. ءبىرىنشى شاعىن ەمحانا ەكسپو قالاشىعىندا سا­لىن­باق. كەيىن «جاعالاۋ» تۇر­عىن الابىندا بوي كوتەرەدى. جالپى كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ ءبى­رىنشى قاباتىن شاعىن ەمحاناعا بەيىمدەسە, جۇرتشىلىققا دا قولايلى بولار ەدى. بۇل جوبا كەلەشەكتە جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. ەگەر استانانىڭ دامۋ قارقىنىنا ىلەسە الساق, ەمحانا جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسى تۇگەل شەشىلەدى دەپ ويلايمىن.

جاقسى مەنەدجمەنت جاعدايدى جاقسارتادى
– كەيىنگى كەزدە استانا قالا­سىنىڭ ەمحانالارى جەكە­مەنشىككە بەرىلەدى ەكەن دەگەن ءسوز شىقتى. دەنساۋلىق سالاسىنداعى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىك ءجو­نىن­دە كەڭىرەك ايتىپ بەرسەڭىز؟
– مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك دەگەندى كوپشىلىك بىرەۋ ءبارىن جەكەمەنشىككە ساتاتىنداي قابىلدايدى. شىنتۋايتىندا, ولاي ەمەس. بۇگىندە ەلوردادا اۋرۋحانا مەن ەمحاناسى بار بارلىعى 37 مەديتسينا نىسانى جۇمىس ىستەيدى. بۇل ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا تەرەڭ ۇڭىلسەك, ولاردىڭ ءبارى بىردەي جاقسى جۇمىس ىستەيدى دەۋگە بولمايدى. كەزەكتىڭ كوپتىگى سەكىلدى جىلدار بويى قور­دالانعان ماسەلەلەردىڭ كوبى – باس­قارۋ رەسۋرستارىنىڭ اقساپ جاتقانىنان, مەنەدجمەنتتىڭ جەتىسپەگەندىگىنەن. جىل سايىن جۇرگىزىلەتىن رەيتينگتە جۇ­مىسىن ۇيلەستىرىپ, قار­جىنى ءتيىمدى پايدالانىپ, جوعارى كورسەتكىشتەرگە جەتىپ وتىر­عاندار دا بار. مىسالى, №10 ەمحانا, №5 ەمحانا, №4 ەمحانا, №7 ەمحانانىڭ جۇ­مىسى جولعا قويىلعان. بۇلار – ءبىز­دىڭ كوش­باسشىلارىمىز. ولاردىڭ باسشىلارى, ءتىپتى, رەسپۋب­­لي­كالىق سايىستاردا دا ال­دىڭعى ورىنداردى يەلەنىپ ءجۇر. وسى ەمحانالاردىڭ بازاسىندا قۇرىلعان وقۋ ورتا­لىق­تارىندا تەك ەلوردانىڭ عانا ەمەس, ەلىمىزدىڭ وزگە ءوڭىر­لەرىندەگى ارىپتەستەرىمىز دە بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرىپ ءجۇر. بىلتىر №10 ەمحانا بازاسىندا جان-جاقتاعى ايماقتاردان جينالعان 200-گە جۋىق باس دارىگەر تاعىلىمدامادان ءوتتى. وكىنىشكە قاراي, مەنەدجمەنت سالاسى دۇرىس جولعا قويىلماعان ۇيىمدار دا بار. كەيبىر باس دارىگەرلەر ءوزى باسقارىپ وتىرعان مەكەمەدە قالىپتاسقان كۇرمەۋلى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن شەشەيىن دەپ تە تالپىنبايدى. قىل اياعى, ۋچاسكەلىك دارىگەرلەردىڭ الاڭسىز جۇمىس ىستەۋىنە كوڭىل ءبولىپ, جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىنە قاراي جالاقى تولەۋ دە قاراس­تىرىلماعان. وسىدان كەلىپ, دارىگەرلەردىڭ تاپشىلىعى, بەلگىلى ءبىر سالاعا بەيىمدەلگەن مامانداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋىندايدى. سوندىقتان جۇمىسىن جونگە كەلتىرە الماي وتىرعان مۇنداي دەنساۋلىق ۇيىمداردى جاقسى جۇمىس ىستەيتىن باسقا ارىپتەسىنىڭ قاراۋىنا, ياعني, جاقسى مەنەدجمەنت قالىپتاسقان ۇيىمعا بەرمەكپىز.
ەلىمىزدە بۇگىندە اجەپتاۋىر بەدەلى بار, ەمدەۋ ءىسىن قاي جاعىنان دا مەڭگەرگەن جە­كەمەنشىك كلينيكالاردىڭ شوعىرى قالىپتاسىپ ۇلگەردى. ولاردىڭ ىشىندە ەمحانالاردى باسقارۋعا ىقىلاس تانىتىپ وتىرعاندار دا بارشىلىق. ءبىز ەمحانالاردى سولاردىڭ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ ءۇشىن جاقسى باسقارۋشىلاردىڭ قولىنا تاپسىرامىز. ونىڭ ەكى جولى بار: ءبىرى – ساتىپ الۋ قۇقىمەن بەرىلەتىن نىساندار, ەكىنشىسى – ساتىپ الۋ قۇقىسىز بەرىلەتىن نىساندار. ەمحانالار سەنىمدى تۇلعالارعا 3-10 جىلعا بەرىلەدى. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ولاردىڭ جۇمىسىن باعالاي الامىز. جۇمىس جاقسى جۇرسە, وندا سەنىپ تاپسىرىلعان ۋاقىت قايتا ۇزارتىلادى.
مۇنداي ءتاسىل باسەكەلەستىك ورتانىڭ قالىپتاسۋىنا سەبەپكەر بولادى. ءارى دارىگەرلەرگە جوعارى جالاقى تاعايىندالىپ, مەديتسينا ءوزىنىڭ الدىنا قويىلعان تالاپقا ساي بولۋعا ۇمتىلادى.
ءبىزدىڭ كەلىسىمشارتتاردا ءبىرجولا قولدارىنا بەرۋ دەگەن ءسوز جوق. كەز كەلگەن ۋاقىتتا بۇل نىسانداردى كەرى قايتارىپ الا الامىز.
– بۇل جوباعا شەتەلدىكتەر دە قاتىسادى دەپ ەستىدىك…
– ءيا, مەملەكەتتىك-جەكە­مەنشىك ارىپتەستىكتىڭ تاعى ءبىر باعىتى – شەتەلدىك ماماندارمەن جۇمىس ىستەۋ. مىسالى, كورەيلەر, كانادالىقتار بىزگە كەلىپ, فرانچايزينگ جۇيەسىمەن جۇمىس ىستەمەكشى. ولار وزدەرىمەن بىرگە ۇزاق جىلعى تاجىريبەسى مەن اۋرۋدى ەمدەۋ تاسىلدەرىن الا كەلەدى. بىزدە تەحنولوگيا زامانعا ساي, دارىگەرلەرىمىز بىلىكتى بولعانىمەن, كەلۋشىلەرگە قىزمەت كورسەتۋ جاعى ءالى دە كوڭىل كونشىتپەيدى. ال شەت مەملەكەتتەردە بۇل جاقسى جولعا قويىلعان. سوندىقتان ولاردىڭ تاجىريبەسى بىزگە ارتىق بولمايدى. بۇلار – دەلدالدار ەمەس, بيزنەسمەندەر دە ەمەس, مەديتسينامەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن, بىتە-قايناسىپ كەتكەن ماماندار. ايتالىق, وڭتۇستىك كورەياداعى ايگىلى چاۋم ساۋىقتىرۋ كلينيكاسىنىڭ ورتالىعى ءبىزدىڭ №2 قالالىق اۋرۋحانامىزدا ءوزىنىڭ ءبىر بولىمشەسىن اشپاقشى. وندا اسقىنىپ كەتكەن اۋرۋلاردى ەمدەۋ, قارتايۋدىڭ الدىن الۋ, ادامدى جاسارتۋ سەكىلدى ماڭىزدى سالالارعا دەن قويىلماق.
– سوندا بۇل جۇيەنىڭ قارا­پايىم ەمدەلۋشىگە بەرەر پايداسى قانداي؟
– ءبىزدىڭ ەمحانالاردىڭ باس­تى كەمشىلىگى, پاتسيەنتتەردىڭ قاجەتتىلىگىنە, قولايلىلىعىنا قاراي بەيىمدەلمەگەن. ءبىر عانا مىسال, ادام جاي قان تاپسىرۋ ءۇشىن تاڭ اتپاي تۇرىپ كەلۋى كەرەك. نەگە اناليزدەردى اسىقپاي تاپسىرۋعا بولمايدى؟ كەش تاپسىرىلدى ەكەن دەپ قان, نەسەپ بۇزىلىپ كەتپەيدى عوي؟! كەڭەس زامانىنان كەلە جاتقان مۇنداي تۇسىنىكتەردەن ءالى ارىلا الماي كەلەمىز. سوندا زيان شەگەتىنى – ەمدەلۋشىلەر. قىسقاسى, بۇل جۇيە جۇزەگە اسىرىلعان كەزدە ەمحاناداعى جۇرتشىلىقتىڭ جۇيكەسىنە تيەتىن, اشۋلاندىراتىن جاعدايلاردىڭ ءبارى رەتتەلىپ, قالىپقا تۇسەدى.
– مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك اياسىندا الدىمەن قانداي ەمحانالاردى دايىنداپ جاتىرسىزدار؟
– جوبا اياسىنا ءتورت بىردەي نىساندى دايىنداپ وتىرمىز. بۇل – باستاپقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق قىزمەت كورسەتەتىن دارىگەرلىك امبۋلاتوريا, ءبىر ەمحانا جانە ەكى اۋرۋحانا. ءبىر اۋرۋحانادا جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي, شەتەلدىك مەديتسينا ورتالىعى اشىلسا, №1 قالالىق اۋرۋحانا شە­تەلدىكتەردىڭ مەنەدجەرلىك باسقارۋىندا بولادى دەپ جوبالاپ وتىرمىز.
– ناقتى قاشان جۇزەگە اسادى؟
– ءبىز الدىمەن تىزىمدەرىن انىقتاپ الدىق. ەندى ءبىر ەمدەۋ مەكەمەسىندە قانشا ادام
جۇمىس ىستەيدى, قوندىرعىلارى قانداي سىندى قۇجاتتىق جۇ­مىستاردى جۇرگىزىپ جاتىرمىز. وسىنداي جۇمىستار تۇگەندەلىپ بولعاننان كەيىن جوبا جۇزەگە اسىرىلا باستايدى.

الەۋمەتتىك احۋال ءاردايىم نازاردا
– مەديتسينا قىزمەت­كەر­لەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاع­دايىن قامتاماسىز ەتۋگە بايلانىس­تى قانداي يگى شارالار قولعا الىنعان؟
– استانادا كادر جەتىسپەۋ­شىلىگى ماسەلەسى بار. جەتىس­پەي­تىن مامانداردى قامتاماسىز ەتتىك-اۋ دەگەندە باسقالارى اۋىسىپ كەتەدى. مىسالى, قازىر زەينەتتىك جاس الدىنداعى 500-دەي دارىگەر بار. ولاردىڭ ورنىنا دا مامان دايىنداۋىمىز كەرەك. ەندى ءبىز بىلىكتى مامانداردى ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنەن, ءتىپتى الىس-جاقىن شەتەلدەردەن شاقىرتۋدى ويلاستىرىپ وتىرمىز. ەلباسى ءبىر سوزىندە, استاناعا ەڭ مىقتى, ەڭ ۇزدىك ماماندار جينالۋى كەرەك ەكەنىن ايتقان. قالا اكىمى دە سونداي مىندەت جۇكتەدى. شاقىرىلعان مامانداردى ۇيمەن, جوعارى جالاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ ويدا بار. ول ءۇشىن جوعارىدا ايتقان جوبانى ەنگىزىپ الۋ قاجەت.
جالپى مەديتسينا قىز­مەت­كەرلەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ۇنەمى نازاردا. قالا اكىمى دە ءبىزدى قولداپ وتىر. مىسالى, بيىل 55 پاتەر الدىق. جىل سوڭىنا دەيىن تاعى ءتيىستى كولەمدەگى پاتەر بولىنەدى دەپ كۇتىپ وتىرمىز. ال جاس مامانداردى تۇرعىن ۇيمەن قام­تا­ماسىز ەتۋ ماقساتىندا شاعىن وتباسىعا ارنالعان جاتاق­حانا سالۋ دا جوس­پاردا بار.

قىمبات توقتامۇرات