ەلىمىزدەگى كينوتەاترلار 20 ملرد تەڭگە شىعىنعا باتقان. مىڭداعان قىزمەتكەرى جۇمىسسىز قالدى. قىسىلتاياڭ كەزەڭدە ەلدەگى ەسىگى جابىلعان شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ قاتارىنداعى شارۋاشىلىق سۋبەكتىسى ناۋرىز ايىنان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قىزمەتىن جالعاستىرعان جوق. كينوتەاترلاردىڭ اشىلار كۇنىن كينوعا بارعىش قاۋىمنان بۇرىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇتىپ جۇرگەنى انىق. ويتكەنى 8 ايدان بەرى تۇراقتى تابىسىنان ايىرىلعان. كارانتيندىك شەكتەۋلەر بىرنەشە رەت جەڭىلدەتىلسە دە, اتالمىش سالادا ەش وزگەرىس بولمادى. سوندىقتان جۇمىسشىلارىنىڭ باسىم بولىگى باسقا سالاعا بەت بۇرعان. سانيتار ماماندار ادام 2 ساعات بويى جابىق بولمەدە وتىرسا, ۆيرۋس جۇقتىرۋ قاۋپى جوعارى دەيدى. جۇرت تەاترلارعا بارىپ جاتىر, ال كينوتەاتردىڭ كەزەگى قاشان كەلەدى؟ جالپى, كينوتەاتر ەندى قانشالىقتى قاۋىپسىز؟ قىزمەتكەرلەرى قالاي كۇن كورۋدە؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردىك.
كينوتەاتر كورەرمەنمەن قاۋىشادى
قازاقستاندا كينوتەاترلار جۇمىسىن باستايدى. كەلەسى دۇيسەنبىدەن باستاپ اراقاشىقتىق پەن ماسكا تاعۋ رەجيمىن ساقتاي وتىرىپ, 30 پايىزدان اسپايتىن كورەرمەندەرىمەن قايتا قاۋىشپاق. بۇل تۋرالى پرەمەر-مينيستر اسقار ءماميننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن قر ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا ايتىلدى. «بيىلعى 26 قازاننان باستاپ كينوتەاترلار اراقاشىقتىقتى جانە ماسكا تاعۋ رەجيمىن ساقتاي وتىرىپ, 30 پايىزدان اسپايتىن كورەرمەندەرىمەن جۇمىسىن قايتا باستايدى» دەلىنگەن.
بۇعان دەيىن قازاقستاندا كينوتەاترلار نەگە اشىلماي جاتىر دەگەن سۇراققا مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆا جاۋاپ بەرگەن ەدى. «ەلىمىزدىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتارلىق دارىگەرى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قازىرگى ەپيدەميولوگيالىق جاعدايعا بايلانىستى كينوتەاترلاردى اشۋعا ءالى دە ەرتە دەپ سانايدى. ءبىز ەپيدەميولوگيالىق جاعداي جاقسارىپ, كينوتەاترلاردىڭ اشىلۋىنان ۇمىتتەنىپ وتىرمىز. كينوتەاترلاردىڭ وتە ۇلكەن شىعىندارعا ۇشىراپ, جۇمىس ورىندارىنىڭ قىسقارىپ جاتقانىنان حابارىمىز بار. بىراق الەمدەگى جاعداي وسىنداي. كينوتەاترلاردى اشقان باسقا ەلدەر كوپ ۋاقىت وتپەي قايتا جابۋعا ءماجبۇر بولدى» دەدى اقتوتى رايىمقۇلوۆا.
مينيستر كينوتەاترلاردىڭ قارجىلىق شىعىنىن جابۋ ءۇشىن بەرىلەتىن جەڭىلدىكتەر تۋرالى ايتىپ ءوتتى. «كورەرمەن قازىر ساق. پاندەمياعا دەيىنگىدەي كينوتەاترعا كوپ كەلمەۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز بۇگىن كينوتەاترلاردىڭ جاعدايىن تۇسىنەمىز. ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن بىرگە كينوتەاترلارعا بەرىلەتىن ارتىقشىلىقتار مەن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر تۋرالى نورمالاردى ازىرلەدىك. بۇل ولاردى جىل سوڭىنا دەيىن جەكە تابىس سالىعىنان, الەۋمەتتىك سالىقتان, سونىمەن قاتار مىندەتتى زەينەتاقى تولەمدەرىنەن جانە الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ تولەمدەرىنەن بوساتامىز. ولار سونداي-اق شوب-ءتى تەكسەرۋدەن بوساتىلادى, ياعني مەملەكەت ولاردىڭ شىعىنىن بارىنشا ازايتۋ ءۇشىن شارا قولدانادى» دەدى مينيستر. اقتوتى رايىمقۇلوۆا كەلتىرگەن مالىمەتكە سايكەس, پاندەميا سالدارىنان كينوتەاترلار 20 ملرد تەڭگە شىعىنعا باتقان.
سانيتارلىق تالاپتار ساقتالسا, كينوتەاترلار كورەرمەننىڭ 30 پايىزىن قابىلداپ, جۇمىس ىستەيدى. زالدا ءبىر ورىننىڭ ەكى جاعىنداعى ورىندىق بوس بولادى. 80 ورىندىق زالعا 24 ادام جينالادى دەگەن ءسوز. بۇل كينو مەن كينوتەاتر شىعىنىن قانشالىقتى اقتايدى؟
7 كينوتەاتر قۇردىمعا كەتتى
كينوتەاتر جەلىسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى ابدراشيد راحمەتوۆ: «جۇمىستى جالعاستىرۋعا رۇقسات بەرىلسە, بارلىق سانيتارلىق تالاپتاردى تولىعىمەن ساقتاۋعا ساقاداي سايمىز. قورعانىس قۇرالدارى, بولمەنى دەزيننفەكتسيالاۋ قۇرىلعىلارى, بارلىعىن دا الىپ قويدىق, تەك باس سانيتاردىڭ قاۋلىسىن كۇتىپ وتىرمىز. بيلەتتەر تەك ونلاين ساتىلاتىن بولادى, قىزمەت تۇرلەرى قارىم-قاتىناسسىز جۇزەگە اسادى» دەپ كورەرمەندەر قاۋىپسىزدىگى باستى نازاردا ەكەنىن ايتتى.
«كينوتەاتردى اشاتىن ۋاقىت كەلگەن سياقتى. الىس-جاقىن شەتەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە قاراساق, كينوتەاترلاردا سانيتارلىق تالاپتار قاتاڭ ساقتالسا, اسا قاۋىپ جوق. مىسالى, رەسەيلىكتەر 1 تامىزدان باستاپ كينوتەاترعا بارىپ ءجۇر. وزبەكستان, قىرعىستاندا كينوتەاترلار اشىق. ءتىپتى ىندەت باستاۋ العان قىتايدىڭ وزىندە كينوتەاترلار 2 ايدان بەرى بۇرىنعى قالپىندا
جۇمىس ىستەپ جاتىر. ءۇندىستان دا 15 قازاندا اشىلدى. ەلىمىزدە كينوتەاترلار اشىلسا,
بيلەت قۇنىندا وزگەرىس ورناۋى مۇمكىن. دەگەنمەن الەۋمەتتىك قولجەتىمدى باعالار ساقتالدى. قازاقستان بويىنشا 5000 قىزمەتكەرىمىز بار. ينجەنەر, كۇزەتشى, اكىمشى, ديرەكتورلاردىڭ 50 پايىزدىق جالاقىسىن تولەدىك. بارلىعىنا ەكى رەت ۇكىمەت تاراپىنان 42500 تەڭگەدەن الەۋمەتتىك كومەك بەرىلدى. ەندى قالاي بولارىن بىلمەيمىز. وسى كەزگە دەيىن ەل قازىناسىنا سوڭعى بەس جىلدا 5 ميلليارد سالىق تۇسىردىك. جەتى اي بويى كومپانيا شىعىندارى اقتالماي تۇر. ايىنا 10 ميلليونداي شىعىن كورىپ وتىرمىز» دەدى ول.
پاندەمياعا دەيىن ەلدە 92 كينوتەاتر مەن 350 كينوزال جۇمىس ىستەسە, بۇگىندە تابىسى تۇرالاپ قالعان 7 كينوتەاتر مۇلدەم جابىلىپ قالعان.
كينوتەاترلار تابىسىنىڭ باسىم بولىگىن بيلەتتەن ەمەس, تاۋاردان تابادى. كينو كورۋگە كوپشىلىك قۇرقول بارمايدى, جوق دەگەندە پوپكورن مەن سۋسىنىن ساتىپ الادى. ال ەندى كينوتەاترلار اشىلعاننىڭ وزىندە زالعا تاعام الىپ كىرۋگە تىيىم سالىنۋى مۇمكىن. بۇل حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن دەسەك, بيزنەس وكىلدەرىنە جىعىلعانعا جۇدىرىق, تابىستىڭ تۇسە قويۋى قيىن.
جۇمىسىن جانداندىرۋعا ءازىر مە؟
«Chaplin Cinemas» كينوتەاترلار جەلىسىنىڭ ديرەكتورى شىڭعىس ايتۋوۆتىڭ ايتۋىنشا, قازىر ولار كەز كەلگەن شارتقا كەلىسىپ, جۇمىسىن جانداندىرۋعا ءازىر.
«قازىرگى ۋاقىتتا كينوتەاترلار جۇمىس ىستەمەگەندىكتەن, قىزمەتكەرلەر باسقا ۋاقىتشا جۇمىستارعا كىردى. سەبەبى جۇمىس ىستەپ, تابىس تابۋى كەرەك. ءبارىنىڭ وتباسى, نەسيەلەرى بار. كينوتەاتر زالدارىنا قازىرگى كەزدە سانيتايزەر, انتيسەپتيكتەردى ورناتىپ قويدىق. وسى كەزگە دەيىن ونلاين يا اشىق اسپان استىنداعى كينوكورسەتىلىمدەر قويعان ەمەسپىز. توقىراۋدان شىعۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى, بىزگە جۇمىستى قايتا باستاۋعا رۇقسات بەرسە بولعانى. ءويتكەنى ءبىز بۇگىن دەسە, بۇگىن كورەرمەندەردى قابىلداۋعا 100 پايىزعا ءازىرمىز» دەيدى كينوتەاتر ديرەكتورى. سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ دە كۇن كورۋ ءۇشىن قۇرىلىسشى بولعانىن, قازىر دە وزگە سالادا ناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەنىن ايتتى.
«مەن كينوتەاتر جابىلعان كەزدە بۇلاي ۇزاققا سوزىلادى دەپ ويلاعان جوقپىن. 42500 تەڭگەلىك الەۋمەتتىك كومەك الدىم. ودان كەيىن بالا-شاعا, يپوتەكا بار دەگەندەي, قالاي دا بولسىن تابىس تابۋ كەرەك بولدى. سودان 1 اي قۇرىلىسشى بولدىم. توسىننان كەلگەن قيىن كەزدە اتا-انا, تۋعان-تۋىستارىم كومەكتەرىن ايامادى. تاعى قويما مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقاردىم. شىنىمدى ايتسام, كينوتەاترداعى قىزمەتىمدى ساعىندىم. كينوتەاتر جابىق بولسا دا, كومپانيا تاراپىنان 50 پايىز جالاقىمىزدى الىپ وتىرمىز. جۇمىسىمىزدى جانداندىرساق, كينوسۇيەر قاۋىمدى جاقسى جاڭالىقتارمەن قۋانتامىز. دۇيسەنبىدەن باستاپ اشىلاتىن بولدى. دايىندىقتى باستاپ كەتتىك» دەپ تارقاتتى ش.ايتۋوۆ.
ال كارانتينگە دەيىن كينوتەاتردا اكىمشى بولىپ قىزمەت اتقارعان ديانا كەرىم كينوتەاتر اشىلسا دا, قايتىپ قىزمەت ەتۋگە بارمايمىن دەيدى. «اتالمىش سالادا 3 جىل جۇمىس اتقاردىم. قاراپايىم كاسسيردەن اكىمشىگە دەيىن كوتەرىلدىم. تاعى ءبىراز ۋاقىت ىستەسەم, ديرەكتور بولۋىم دا عاجاپ ەمەس ەدى. بىراق ويلاعانداي بولا بەرمەيدى ەكەن. جوعارى وقۋ ورنىندا ەسەپشى ماماندىعىن مەڭگەرگەنمىن, قىزىل ديپلومىم بار. ديپلوممەن جۇمىس ىستەمەيمىن دەپ ويلاۋشى ەدىم, كارانتيندە كەرىسىنشە ءوز سالامنىڭ مامانى اتاندىم. كينوتەاتر جابىلعان سوڭ ەكى اي جۇمىسسىز ءجۇردىم, سوسىن نەسيەمدى تولەۋ قاجەت بولدى. اقىرى بانككە ورنالاستىم. قازىرگى جۇمىسىم كوڭىلىمنەن شىعادى. ەندى كينوتەاترعا تەك كينو كورۋ ءۇشىن عانا بارامىن. ءبىرتالاي ارىپتەستەرىم دە وزگە سالاعا بەت بۇردى. كينوتەاتر اشىلسا, قايتىپ باراتىن جۇمىسكەرلەر از بولاتىن شىعار. سەبەبى ادام كوپ كەلەدى, ءبىر جاعىنان جالاقى ءۇشىن قاۋىپ-قاتەرگە باس تىگە المايمىن. قازىر دە كورىپ ءجۇرمىن, تۇرعىندار سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاۋدان قالعان. ەكىنشىدەن, قايتا جابىلىپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس قوي» دەيدى ديانا.
وتاندىق ونىمدەرمەن قۋانتسا…
جەلىدە ءبىر جىگىتتىڭ «كينوتەاترلاردى اشىڭىزدارشى, ايتپەسە ۇناتقان قىزىمدى قايدا اپارارىمدى بىلمەيمىن. كۇن بولسا, سۋىپ كەتتى, باسقا بارار جەر جوق» دەگەن جازباسى تاراپ, ءازىل اڭگىمەگە اينالدى. راسىمەن دە جاستاردىڭ ءجيى باراتىن, قىز بەن جىگىتتىڭ كەزدەسەتىن ورنى ەدى. ءتاتتى-ءدامدىسىن قولىنا ءۇيىپ, مۋلتفيلم تاماشالاۋعا بالالارىمەن كەلەتىن اتا-انالار ايرانداي ۇيىعان وتباسىنىڭ كورىنىسىن تانىتاتىن. ۇلكەندەردىڭ دە كۇتىپ جۇرگەن كينوسىن كوپتەن بۇرىن كورۋگە اسىعاتىنى, ەندى ءبىرىنىڭ جۇرتتان قالمايىق دەپ باراتىن قىزىقتى قىلىعى بار ەدى. دەمالىس كۇندەرى كينوعا بيلەت الۋ ءۇشىن كەزەكتە جارتى ساعاتتان كوپ تۇرىپ, سەانسىن ساعاتتاپ كۇتۋدەن جالىقپايتىنداردى ايتساڭشى… ءبىر قىزىعى, كينوتەاتر تاڭعى ساعات 10.00-دە اشىلسا, 9.30-دان كەلىپ الىپ, قىزمەتكەرلەردىڭ بيلەت ساتقانىن, پوپكورننىڭ پىسكەنىن كۇتىپ تۇراتىندار بار. جالپى, كينوتەاترعا بىرەۋلەر جاڭا شىققان ءفيلمدى كورىپ, كوكجيەگىن كەڭەيتۋگە بارسا, باسىم بولىگى تەاتردىڭ بۇل ءتۇرىن تىنىعۋ ءۇشىن, جايلى ورىندىققا جايعاسىپ, ەكى-ءۇش ساعات كۇيبەڭ تىرشىلىگىنەن قول ءۇزۋ ءۇشىن تاڭدايدى ەكەن. ىندەت كەلگەلى تىنىس الۋدىڭ قادىرىن تۇسىندىك قوي, ال تىنىعۋدىڭ قامىن قالاي ويلاپ ءجۇرمىز؟ كوپتى ساعىندىرعان كينوتەاتر ەندى ساپالى ءارى وتاندىق كينولارمەن قۋانتسا دەيمىز…
نايما
نۇرالىقىزى
