استانانىڭ وڭ جاعالاۋىندا پرومىشلەننىي دەگەن اۋىل بار. اۋىل دەپ ايدار تاققانىمىزبەن, قالامەن بىتە قايناسىپ كەتكەن شاعىن اۋدان دەسەك, شىندىققا كوبىرەك جاناساتىنداي. وسى اۋىلدىڭ كوپ جىلدان بەرگى جانايقايى – ءدال ىرگەسىندەگى سيليكات كىرپىشىن وندىرەتىن زاۋىت. تاڭ اتا مۇرجاسىنان كوك ءتۇتىندى بۋداقتاتاتىن ءوندىرىس ورنى اۋىلدى قالىڭ تۇمانعا كومەدى. ونىڭ اشقىلتىم ءيىسى قولقانى قاۋىپ, تاماقتى قىرناپ, كادىمگىدەي جوتەلگە بۋىپ تاستايدى ەكەن.
وسى اۋىلدىڭ تۇرعىنى التىناي تۇرلىبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا, كەشكىلىكتە بۇل ماڭدا سەرۋەن قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. اسىرەسە, بالالارعا وبال كورىنەدى. كۇندىز ەسىك-تەرەزەسى قىمتاۋلى ءۇي ىشىندە وتىرسا, كەشكىلىكتە تاعى سول تۇتىنگە تۇنشىعىپ جۇرگەندەرى.
- ءوندىرىس ورنىنان تارايتىن اشقىلتىم يىستەن كادىمگىدەي باسىمىز
اۋىرادى. ول ءتۇتىننىڭ ءيىسى ەمەس سياقتى, ءتۇتىننىڭ ءيىسى بولەكتەۋ بولادى. ال اشقىلتىم ءيىس اۋاعا جايىلعاندا قايدا كەتەرىمىزدى بىلمەيمىز. ەسىك الدىنا جۋىلعان كىرلەرىمىزدى جايساق, ول كىشكەنەدەن كەيىن قارايىپ كەتەدى. قولقانى قاپقان يىستەن اسقازانىمىز دا ءبۇلىنىپ جاتقان شىعار, ونى كىم انىقتاپ جاتىر دەيسىز. ايتەۋىر, وسى تۇتىننەن جانە يىستەن اۋرۋ تابا باستاعانىمىز انىق. نەشە جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتىرمىز, ەشقانداي ناتيجە جوق, – دەپ كۇيىنەدى ديانا, گۇلميرا, التىناي ەسىمدى اۋىلدىڭ تۇرعىندارى.
ولاردىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز, الماتى اۋدانى اكىمىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن كەزدەسۋلەردە وسى ماسەلە ءجيى كوتەرىلەدى ەكەن, بىراق «باياعى جارتاس, ءبىر جارتاس» كۇيىندە قالا بەرەتىنگە ۇقسايدى. جۇرتشىلىق زاۋىتتىڭ «جىرىن» ايتىپ وسىلاي زارلاپ جۇرگەندە, ول از بولعانداي, سوڭعى جىلدارى تۋرا كىرپىش زاۋىتىنىڭ ارتقى جاعىنان اسفالت-بەتون وندىرەتىن تاعى ەكى-ءۇش ءوندىرىس ورنى ىسكە قوسىلىپتى. بۇل جاعداي «ىرىمشىككە ماي قوندىرعانداي» بولىپ, اۋىلدىڭ بۇرىننان ەكولوگيالىق ناشار احۋالىن ودان سايىن ۋشىقتىرىپ جىبەرسە كەرەك.
كىرپىش زاۋىتىنىڭ قاسىنا كەلىپ قاراساق, جولدىڭ ەكىنشى بەتىندە جاپ-جاقىن جەرگە №57 ورتا مەكتەپ ورنالاسىپتى. اۋىلدىڭ جاعدايى وسىنداي بولعاندا, تۋرا ىرگەسىندەگى مەكتەپتىڭ ءحالى قانداي؟ وسى سۇراققا جاۋاپ تاپپاق بولىپ, ءبىلىم ۇياسىنا باس سۇققانبىز. ديرەكتورى الدەبىر شارۋالارمەن شىعىپ كەتىپتى. ءىس جۇرگىزۋشى قىز ءبىزدى تاربيە جانە وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى عاليا ساريەۆاعا اپارىپ جولىقتىردى.
- يا, ەكولوگيالىق جاعداي وتە ناشار. اسىرەسە, تاڭەرتەڭ اينالانى كوك
ءتۇتىن باسىپ كەتەدى. اۋزى-مۇرنىمىزدى باسىپ ازەر جۇرەمىز. قولقانى قاۋىپ, تاماقتى قىرنايتىنى جامان. نەگىزىندە بولمەلەردىڭ تەرەزەلەرىن اشىپ, ءالسىن-ءالسىن جەلدەتىپ وتىرۋعا ءتيىسپىز عوي. ءتۇتىن مەن ءيىس تۇنشىقتىرىپ كوز اشتىرمايتىن بولعان سوڭ, تەرەزەلەردى اشپايمىز. بالالار كۇنى-بويى بولمەدە تۇنشىعىپ وتىرادى. ارينە, ولار اۋلاعا شىعىپ, جۇگىرىپ ويناعىلارى كەلەدى. بىراق وعان مۇمكىندىك جوق قوي. وسىنداعى مۇعالىمدەردىڭ كوبى اللەرگيا اۋرۋىنا شالدىققان. مەن ءوزىم ونىڭ سەبەبىن تۇتىننەن كورەمىن. ارينە, ەشبىر دارىگەر نەمەسە باسقا مامان بۇلاي انىقتاما جاساعان جوق. بۇل ءوزىمنىڭ ويىم, – دەيدى عاليا سەرگەيقىزى.
عاليا ساريەۆانىڭ وسى مەكتەپتە جۇمىس جاساپ جاتقانىنا ءۇش جىل بولىپتى. ءۇي-جايى دا مەكتەپتەن الىس ەمەس. بىلايشا ايتقاندا, مەكتەپكە كەلسە دە, ۇيىنە بارسا دا كورەتىنى وسى زاۋىتتىڭ ءتۇتىنى, يسكەيتىنى سونىڭ ءيىسى. كەشكىلىكتە كوشەگە شىقپاي, بالا-شاعامەن ءۇي-ىشىندە تۇنشىعىپ وتىرعاندارى.
وسى مەكتەپتەن ەلۋ قادامداي جەردە جانە ءبىر №13 ورتا مەكتەپ بار. ونداعى جاعداي دا وسىنداي. جاستايىنان دەمىكپە اۋرۋىنا شالدىعىپ جاتقان بالالار بار كورىنەدى. وقۋشىلار اراسىندا اللەرگيامەن اۋىراتىندار دا از ەمەس ەكەن.
پرومىشلەننىي اۋىلىن تۇتىنگە عانا ەمەس, قالىڭ مۇڭعا بوكتىرىپ قويعان سيليكات كىرپىشىن وندىرەتىن زاۋىت – «اقكەنت NTR» جشس-نا وسى ماسەلەلەردى كولدەنەڭ تارتىپ ەدىك. كاسىپورىننىڭ ديرەكتورى ەلەنا الاگۋزوۆا مۇنىڭ ءبارىن جوققا شىعارۋعا تىرىستى.
- ءبىزدى توقسان سايىن ارنايى تەكسەرىپ وتىرادى. ەشقانداي زاڭ
بۇزۋشىلىق تىركەلگەن جوق. ءبارى دە بەكىتىلگەن نورماعا سايكەس. ءوندىرىس ورنىنىڭ مۇرجاسى بيىك. شىققان ءتۇتىن بىردەن الىسقا تارالىپ كەتەدى, اۋىلدى باسپايدى. راس, اۋاعا بۋ تارالاتىن بولار. بىراق, ونىڭ قۇرامىنان زياندى زاتتار انىقتالمادى. ءبىزدىڭ ارتىمىزدا ءبىر ەمەس, ءۇش بىردەي اسفالت-بەتون شىعاراتىن تسەح جۇمىس جاسايدى. زاڭ بۇزۋشىلىقتاردىڭ ءبارىن جاساپ جاتقان سولار. شاڭ-توزاڭ دا سولاردان كوتەرىلەدى, – دەپ ەلەنا لەونيدوۆنا شاڭ جۋىتپاۋعا تىرىسىپ جاتىر. «ەلدىڭ ءبارى بارلىق جاعدايعا ءبىزدىڭ عانا ءوندىرىس ورنىمىزدى كىنالايتىنى نەسى؟!» دەپ رەنىشىن دە جەتكىزىپ قالدى. ءبىراز اڭگىمەلەسكەننەن كەيىن بەتى بەرى قاراعان ول:
- جاقىن ارادا, دالىرەك ايتقاندا, الداعى قازان ايىندا تاعى ءبىر
قازاندىقتى ىسكە قوسامىز. ونىڭ قۇرىلىسى اياقتالۋى جاقىن. سوندا اۋاعا بولىنەتىن ءتۇتىننىڭ مولشەرى بۇرىنعىسىنان ءبىرشاما ازاياتىن بولادى, – دەدى ول جۇمسارا سويلەپ. «بۇل سوندا كىناسىن مويىنداعانى ما؟.. » دەپ قالدىق ىشتەي.
استانا قالاسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنە حابارلاسىپ, پرومىشلەننىي اۋىلىنداعى احۋالعا بايلانىستى قانداي شارالار قولعا الىنىپ جاتقانىن سۇراعانبىز. سويتسەك, دەپارتامەنت بۇل ماسەلەگە بايلانىستى ەندى اتقا قونعالى جاتىر ەكەن. كاسىپورىنعا تەكسەرۋ جۇرگىزەتىنى جونىندە پروكۋراتۋراعا حابارلاپ, ارنايى تىركەتۋ جاساتقان.
- پروكۋراتۋرا قولىمىزعا رۇقسات قاعازىن بەرگەننەن كەيىن,
ماماندارىمىز سول قاعاز بويىنشا كەز كەلگەن ۋاقىتتا تەكسەرۋ جۇرگىزەدى. دالىرەك ايتقاندا, ەرتەڭ نە ونىڭ ارعى كۇنى تەكسەرۋگە بارامىز. زاڭ بويىنشا تەكسەرۋ ءبىر اي مەرزىم بويى جۇرگىزىلەدى. بىراق, بۇل جولى ءبىز قىسقا مەرزىمدە قورىتىندىسىن شىعارۋعا تىرىسامىز. سودان كەيىن بارىپ, انىقتالعان زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى, وعان قولدانىلعان شارالار جونىندە تولىعىراق مالىمەت بەرۋگە بولادى, – دەدى استانا قالاسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ابزال ەگەمبەرديەۆ.
قازاق ايتپاقشى, «جاقسىلىقتىڭ ەرتە-كەشى جوق», ەڭ باستىسى استانا حالقىنىڭ ۇلكەن ءبىر شوعىرى قونىس تەپكەن شاعىن اۋداننىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسى شەشىمىن تاۋىپ, تۇرعىندار تازا اۋامەن دەمالاتىن كۇنگە جەتسە, ءبىزدىڭ دە ءبىر ماقساتىمىز ورىندالعانى.
مەڭدوللا شامۇراتوۆ
