تاتۋ كورشىلىك قاتىناسى تاريحتان بەرى ۇزىلمەي كەلە جاتقان قازاقستان مەن وزبەكستان سوڭعى جىلدارى ەكونوميكا, مادەنيەت, تۋريزم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا پاراعىن اشتى. سونىڭ ءبىر دالەلى رەتىندە 2018 جىلى وزبەكستاننىڭ قازاقستانداعى جىلى ساتىمەن وتسە, بيىل وزبەك ەلىندە قازاقستان جىلى ايرىقشا اتالىپ وتكەنىن اتاۋعا بولادى.
وزبەكستانداعى قازاقستان جىلىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى بيىل ءساۋىر ايىندا تاشكەنتتە ءوتتى. شارانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزياەۆ كوپۇلتتى وزبەكستان حالقى اتىنان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا ەكى ەل اراسىنداعى دوستىق, تاتۋ كورشىلىك جانە سەرىكتەستىك قاتىناستاردى نىعايتۋعا قوسقان شەكسىز ۇلەسى ءۇشىن العىس ايتتى. سونداي-اق قازاقستاندا وتكەن عاجاپ, جارقىن ءارى ۇمىتىلماس وزبەكستان جىلى ءۇشىن شىنايى ريزاشىلىعىن بىلدىرسە, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ورتالىق ازياداعى ۇلى وركەنيەتتىڭ مۇراگەرلەرى سانالاتىن ەكى ەل حالقىنىڭ ءتىلى دە, ءدىنى دە, تاعدىرى دا, تاريحى دا ءبىرتۇتاس ەكەنىن ايرىقشا اتاعان بولاتىن.
مادەني باعىتتاعى شارالاردىڭ العاشقىسى وزبەكستاندا الىشەر ناۋاي اتىنداعى وزبەكستان ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا «قازاقستان ادەبيەتى جانە مادەنيەتى ورتالىعىنىڭ» اشىلۋىمەن باستالدى. ءجۇز ەلۋ جىلدىق تاريحى بار بەدەلدى كىتاپحاناداعى كەزدەسۋدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ءاليا قوجابەكوۆا قاتىسىپ, بۇل حالىقارالىق جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاق حالقىنىڭ تاريحىمەن, مادەنيەتىمەن, سالت-داستۇرىمەن, ەكونوميكاسىمەن, قازىرگى مەملەكەتتىڭ جەتىستىكتەرىمەن, ساياساتىمەن جانە الەۋمەتتىك سالاسىمەن تانىستىرۋ, سونداي-اق كلاسسيكالىق, زامانالىق پروزا جانە پوەزياسى تۋرالى مالىمەت بەرۋ ەكەنىن ايتقان ەدى. اتالعان ورتالىقتا ودان كەيىن دە كوپ كونفەرەنتسيا ءوتىپ, اتاجۇرتتان كەلگەن اقىن-جازۋشىلار بىرقاتار كىتابىن تارتۋ ەتتى. قازاق, ورىس, اعىلشىن تىلىندە جارىق كورگەن قازاق جازۋشىلارىنىڭ تۋىندىلارى بۇگىنگى تاڭدا كىتاپحاناداعى «الەم ادەبيەتى» زالىندا ءوز وقىرماندارىن تاپتى. بۇل, اسىرەسە, وزبەكستاندىق قازاقتارعا تاپتىرمايتىن ورتالىق بولىپ, بەلگىلى جازۋشىلاردىڭ تاڭدامالى تۋىندىلارىمەن تانىسۋىنا مول مۇمكىندىك بەردى.
قازاقتىڭ ۇلى دالاسىندا ەجەلدەن-اق وركەنيەت قالالاردىڭ كوپ بولعانىنا وزبەكستاندىقتار تاريحتان سىر شەرتەتىن ارتەفاكتىلەرمەن كەلگەن مۋزەيلەردىڭ كورمەسىنە قاتىسقاندا كوز جەتكىزدى. تاشكەنتكە وتكەن اتىراۋ وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ كورمەسى ءوز ەرەكشەلىگىمەن وزبەكستاندىقتاردىڭ ەسىندە قالدى. بۇل كورمەگە 122 ارتەفاكت قويىلدى. ولاردىڭ اراسىنداعى سارايشىق قالاسى ورنىنان تابىلعان زەرگەرلىك بۇيىمدارى, قولا اينالار, قىش تۇتىكشەلەر, سفەرەكونۋستار, شىراعداندار, سۇيەكتەن, قولادان جاسالعان بۇيىمدار, ساراي تيىندارى, قىش كىرپىشتەر جانە وڭدەگىش پليتكالار… بايىرعى وركەنيەتتىڭ قاينار كوزى بولعانىن ايعاقتايتىن زاتتار كورمە كورەرمەندەرىنىڭ نازارىن ايىرىقشا اۋداردى. ودان سوڭ قازاقستان ۇلتتىق مۋزەيى «ۇلى دالا: تاريح جانە مادەنيەت» كورمەسىن ۇسىندى. كورمەنىڭ نەگىزگى ەكسپوناتى رەتىندە قازاقستاننىڭ سيمۆولى سانالاتىن «التىن ادام» جانە 127 ارتەفاكت قويىلدى. وسىلايشا تاريحقا قىزىعۋشىلىعى مول ازاماتتار قازاقتىڭ باي مۇراسىمەن, ەسىمى بەلگىسىز شەبەرلەر جاساعان كەرەمەت تۋىندىلارىمەن جاقىننان تانىستى. كورمەلەر بىرنەشە كۇنگە جالعاسىپ, ۇلى دالانىڭ وركەنيەتىنە قىزىققان جاندارعا كەرەمەت اسەر سىيلادى.
قازاقستان جىلى اياسىندا وزبەكستان تەلەارنالارىندا قازاق فيلمدەرى مەن تەلەحيكايالارى وزبەك تىلىندە كورەرمەندەرگە ۇسىنىلدى. قوعامداعى تاربيە وشاعى سانالاتىن تەاترلار اراسىندا دا بايلانىستار جاندانىپ, اتاۋلى جىلدار اياسىندا بەدەلدى تەاترلاردىڭ ەكى جاقتى گاسترولدەرى ۇيىمداستىرىلعانىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. «استانا-وپەرا», «استانا-بالەت», قوستاناي وبلىستىق قازاق دراما تەاترى, نارتاي بەكەجانوۆ اتىنداعى قىزىلوردا وبلىستىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى, شىمكەنت قالالىق وزبەك دراما تەاترى جانە مەملەكەتتىك «سالتانات» بي ءانسامبلى ەڭ ۇزدىك قويىلىمدارىن ۇسىندى. سولاردىڭ اراسىندا تاشكەنتتىك كورەرمەننىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ العانى «استانا-وپەرا» تەاترى ارتىستەرى ساحنالاعان قازاقتىڭ ءتول تۋىندىسى «اباي» وپەراسى بولدى. تەاتردىڭ ساحنالاعان قويىلىمى, ساحنانى بەزەدىرۋدە پايدالانىلعان ۇلتتىق بۇيىمدارىمەن, ءارتىستەردىڭ ويۋ-ورنەكپەن كومكەرىلگەن ۇلتتىق كيىمدەرى كوزدىڭ جاۋىن الىپ, بارشانى تامساندىردى. تەاترعا كەلگەن كورەرمەندەردىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ودان دا ارتتى.
وزبەكستان مەن قازاقستان جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە دە ءوزارا ىنتىماقتاستىققا قاتىستى 50-گە جۋىق كەلىسىم بار. بيىل قازاقستاننىڭ 47 جوو وزبەكستاندا كورمە وتكىزىپ, وقۋ ورىندارىنىڭ وكىلدەرى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى, ستۋدەنتتەر ءۇشىن جاسالعان جاعدايلار جانە ءبىلىم الۋ شارتتارى تۋرالى مالىمەت بەردى. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كورمەسى رەسپۋبليكانىڭ بەس ايماعىندا – تاشكەنت, سامارقاند, بۇحارا, نوكىس جانە قارشى قالالارىندا ءوتتى. 2017 جىلى 1300-گە جۋىق وزبەكستاندىق ستۋدەنت قازاقستان جوو-نا وقۋعا تۇسسە, 2018 جىلى 12 مىڭنان اسقان.
قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ تاريحى وتە تەرەڭدە. ۇلتتىق مۋزىكاسىمەن الەمدى تاڭعالدىرعان حالىق بولاشاق ۇرپاعىن تاربيەلەۋدە دە ونەردى كەڭ پايدالانعان. «ناعىز قازاق قازاق ەمەس, ناعىز قازاق دومبىرا» دەپ قادىر مىرزا ءالى ايتپاقشى, بيىل دومبىراسى قولىنان تۇسپەگەن ءبىراز ونەر تارلاندارى ەلىمىزدىڭ كوپ وڭىرلەرىندە بوي كورسەتتى. ولاردىڭ اراسىندا بار قازاقتىڭ سۇيىكتى ءارى ەركە قىزدارى, قازاقستان حالىق ارتىستەرى ماقپال ءجۇنىسوۆا مەن روزا رىمباەۆا بار. سونىمەن قاتار فولكلورلىق جانە مەملەكەتتىك ۇرمەلى اسپاپتار وركەسترلەرى, بي انسامبلدەرى دە ونەر كورسەتتى. شىعارماشىلىق ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرۋ ماقساتىندا «شىمكەنت – شىرايلى شاھارىم» اتتى مادەنيەت كۇندەرى ءوتتى. مادەنيەت كۇندەرى اياسىندا «تۇركىدەن تارتقان تامىرىن…» اتتى ەكى ەل اقىن-جازۋشىلارىنىڭ كەزدەسۋى جانە «شىمكەنتتەن – شاشۋ» گالا-كونتسەرتى ۇيىمداستىرىلدى.
بيىلعى ەڭ ەلەۋلى ۋاقيعانىڭ ءبىرى وزبەكستان باسشىسى شاۆكات ميرزياەۆتىڭ «ۇلى قازاق اقىنى جانە ويشىلى اباي قۇنانباەۆتىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن كەڭىنەن ۇيرەنۋ جانە ناسيحاتتاۋ تۋرالى» قاۋلىسى بولدى. قاۋلى نەگىزىندە رەسپۋبليكا بويىنشا وقۋ ورىندارىندا رۋحاني شارالار ءوتىپ, وزبەكستان ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترىندا «اباي» دراماسى قويىلدى. سپەكتاكلدىڭ ساحنالاستىرۋشى-رەجيسسەرى وزبەكستانعا ەڭبەگى سىڭگەن ءارتىسى – مارات ازيموۆ. ال ابايدىڭ ءرولىن وزبەكستان حالىق ءارتىسى ياكۋب احمەدوۆ تاماشا سومدادى. سونىمەن قاتار ۇلى اقىننىڭ بۇرىن-سوڭدى وزبەك تىلىنە اۋدارىلعان تاڭدامالى شىعارمالار جيناعى جارىق كوردى. بۇل كىتاپتار جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كاسىپتىك-تەحنيكالىق كوللەدجدەردىڭ كىتاپحانالارىنا تاراتىلعان. بۇگىندە وزبەك ستۋدەنتتەرى اراسىندا اباي قۇنانباەۆ جانە ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى شىعارما جازۋ بايقاۋىن وزبەكستان قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىعى جاريالاپ, الداعى 2020 جىلى ۇلى اقىننىڭ 175 جىلدىعىنا وراي ماراپاتتاۋ سالتاناتىن وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
وزبەكستانداعى قازاقستان جىلىنىڭ جابىلۋ سالتاناتى وتە جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى. «وزبەكستان» حالىقارالىق فورۋمدار سارايىندا وتكەن رەسمي شاراعا وزبەكستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ازيز ابدۋحاكيموۆ پەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆا قاتىسىپ, جىل بويى وتكەن ءتۇرلى ءىس-شارالار تۋرالى جاقسى پىكىرلەر ءبىلدىردى. سالتاناتتى شاراعا قاتىسقان ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ديپلوماتيالىق كورپۋس وكىلدەرى مەن قوناقتار قازاق جانە وزبەك حالىقتارىنىڭ دوستىعى بەرىك ەكەنىنە تاعى دا ءبىر رەت كوز جەتكىزدى.
ايگۇل تەشەباەۆا,
وزبەكستاندا قازاق تىلىندە
شىعاتىن رەسپۋبليكالىق
«نۇرلى جول» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى
