بالانى انادان, اكەنى بالادان ايىرعان سوعىستىڭ قاسىرەتى جىلدار وتسە دە, ۇرپاق جادىندا ساقتاۋلى. جىل سايىن قۇران باعىشتاپ, ولاردىڭ ەرلىكتەرىن ەسكە الىپ, كەيىنگىلەرگە دارىپتەۋ داستۇرگە اينالعالى قاشان. جەڭىستىڭ 73 جىلدىعى قارساڭىندا مەن دە ءوزىمنىڭ اتام تۋرالى قىسقاشا جازعاندى ءجون كوردىم.
سوعىس ارداگەرى بايكەنجەۇلى احاتبەك 1911 جىلى شيەلى اۋدانىنا قاراستى ورتاقشىل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. مەكتەپكە بارماسا دا, وزدىگىنەن ىزدەنىپ, ساۋات اشقان ءبىلىمدى ادام بولعان. ەل باسىنا كۇن تۋعاندا ەڭبەككە ەرتە ارالاسادى. 1941 جىلى جاز ايىندا كوپپەن بىرگە مايدانعا اتتانىپ كەتەدى. وت پەن وقتىڭ ورتاسىندا جۇرگەن اتامىز اۆتوماتشى اتقىشتار بولىمشەسىن باسقارعان. كاۆكاز, دون وڭىرلەرىندەگى ۇرىستارعا قاتىسىپ, ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن. اتام ءتىرى كەزىندە ءوزى قاتىسقان سوعىستىڭ ەڭ قيىنى – ورەل-كۋرسك شايقاسى ەكەنىن ايتاتىن. 1942 جىلى بولعان ۇرىستا اۋىر جارالانىپ, ارحانگەلسك, تۋلا گوسپيتالدارىندا ايلاپ ەمدەلەدى, بىرنەشە مارتە كۇردەلى وتا جاساتادى. سونىڭ سالدارىنان ەلگە مۇگەدەك بوپ ورالعان. ءبىرىنشى دارەجەلى «وتان سوعىسى» وردەنىمەن, كەۋدەسىنە كوپتەگەن مەدالدار تاققان اتامىز اۋىلعا كەلگەننەن كەيىن ۇزاق جىلدار بويى ءوندىرىس بريگاديرى, باۋ-باقشا ونىمدەرىنىڭ بريگاديرى, قويما مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەدى. سوعىستان كەيىن اۋىل شارۋاشىلىعىن بارىنشا دامىتۋعا اتسالىسقانى ءۇشىن ەلدىڭ العىسىنا بولەندى.
اتامدى كوزى كورگەن ۇلكەندەر جاقسىلىعى مەن ەلگە تيگىزگەن شاراپاتىن كوپ ايتادى. «جاقسى اكە – بالاعا قىرىق جىل ازىق» دەمەكشى, قانداي جيىندارعا بارسام دا, احاڭنىڭ نەمەرەسى ەكەنىمدى بىلگەندەر, ول كىسىنىڭ جاقسىلىعىن نەمەسە وزىنە كومەكتەسكەنىن ايتقاندا ءبىر مارقايىپ قالامىن. ءوزىم مەكتەپ ءبىتىرىپ تۇركىستان قالاسىنا وقۋعا تۇسكەنىمدە, سوندا تۇراتىن سۇلەيمەنوۆ سەيىت اتامىز ۇنەمى قامقور بولدى. سول كىسىنىڭ ءۇيىندە جاتىپ, ءتورت جىل بويى اتام تۋرالى اڭگىمەلەرگە قانىقتىم. «سەنىڭ اتاڭ ەلدىڭ بارىنە كومەكتەسكەن. ءبىز دە وتباسىمىزبەن اۋىلعا كوشىپ كەلگەندە, ەڭ الدىمەن, قارسى الىپ, ەگىن ەگەتىن جەر بەرىپ, شارۋامىز دوڭگەلەپ كەتكەنشە جاردەم بەرگەن ەدى» دەپ ۇنەمى ەسىمە سالىپ وتىراتىن.
ال جازۋشى ءىنىسى ورازبەك سارسەنباي «احات كوكەم تۋرالى» اڭگىمەسىندە «شەجىرەشى» دەگەن اتاعى بارىن ايتادى. ونىڭ «تاڭبالى تاس» شىعارماسىندا دا (اعايىندى ەسىركەگەن, مۇسىركەگەندەر) اتامنىڭ ءپروتوتيپى كەزدەسەدى.
«وسى احات كوكەمنiڭ جادىنىڭ تۇتقىرلىعى كiسi تاڭعالارلىقتاي ەدi. بiزدiڭ اۋلەتتiڭ تۋما-تۋىستارىنىڭ اتا-بابا تاريحىن, قاشان, قاي زاماندا قانداي وقيعالاردى باستان وتكەرiپ, قايدا كوشiپ-بوسىپ كەتكەندەرiنە دەيiن ۇزاق اڭگiمەلەپ وتىراتىن. ال كiم قاي بۋىننان تارادى, ولاردىڭ اتا-بابا شەجiرەسi قالاي باستالىپ, قاي باعىتتا ۇلاسادى, سولاردىڭ ءورiس-قونىسى قاي ماڭدا ەدi, جەر-سۋ اتاۋلارى, ءۇرiم-بۇتاعى, بالا-شاعاسى – وسىنىڭ ءبارi جادىندا جاتتاۋلى جاتاتىن» دەپ جازعان ەدى.
اتامىز 1996 جىلى 85 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن ءوتتى. بۇگىندە جەتى ۇل-قىزدان تاراعان ۇرپاقتارى ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە جەمىستى ەڭبەك ەتۋدە. ارينە, اتامنىڭ اعايىنعا جاساعان جاقسىلىعى تۋرالى كوپ ايتۋعا بولادى. «جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى» دەمەكشى, تۋعان اۋىلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە, شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا اتسالىسقان اتامىزدىڭ قۇرمەتىنە جاڭاتۇرمىس اۋىلىندا كوشە اتى بەرىلگەن.
گۇلميرا ايماعانبەت
