ءبىر جاقسىسى, قازىر دەموگرافيا احۋالى تۇزەلىپ, حالىقتىڭ تابيعي ءوسىمى ارتىپ كەلەدى. بۇل – بۇگىنگى دۇنيەگە كەلگەن ۇرپاق 20-25 جىلدان كەيىن تابىستى جۇمىس كوزىن ىزدەيدى دەگەن ءسوز. اتى الەمگە ايگىلى Microsoft كومپانياسى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر قازىرگى مەكتەپ وقۋشىلارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرىنىڭ 65 پايىزى بۇگىندە مۇلدە جوق ماماندىقتار بويىنشا جۇمىس ىستەيتىنىن ايتىپ وتىر.
جاڭا ۋاقىت بىرنەشە سالانىڭ قىر-سىرىن قاتار مەڭگەرۋدى تالاپ ەتۋدە. ماسەلەن, بولاشاقتىڭ ماماندىعى – ۆيرتۋالدى ورتا ديزاينەرىنە رەداكتورلىقتى, پسيحولوگيانى قوسا يگەرۋ كەرەك. قازىرگى ادامداردىڭ ءبارى ءبىر-ءبىر گادجەتكە بايلانعان دەگەن قاۋپىمىز 2026 جىلعا قاراي قالىپتى جاعدايعا اينالماق. ويتكەنى ول كەزدە ميلليونداعان ادام ۆيرتۋالدى الەمدە جۇمىس ىستەپ, اقشا تاۋىپ, ءبىلىم الادى. ال ۆيرتۋالدى ورتا ديزاينەرى سول الەمدى جوبالاپ, ادامداردىڭ بايلانىسۋىنا قولايلى جاعداي تۋعىزادى. تاعى ءبىر بولاشاقتىڭ ماماندىعى – روبوەتيكا ادۆوكاتى كوممۋنيكاتسيا, فيلوسوفيا جانە ەتيكانى ءبىلۋى ءتيىس. بۇل ماماندار الداعى روبوتتار داۋىرىندە ادامدار مەن جاساندى ينتەللەكت اراسىنداعى مورالدىق جانە ەتيكالىق نورمالاردى جاساپ, باسەكەلەستىك ورتاداعى اركىمنىڭ قۇقىعىن بەلگىلەيدى. زەرتتەۋشىلەر «ادام ىستەيتىن بارلىق جۇمىستى روبوتتار بىردەي اتقارا المايدى» دەگەن توقتامعا كەلگەنمەن, تسيفرلىق تەحنولوگيا ءداۋىرى ادامنىڭ تۇلعالىق, كاسىبي وسۋىنە جاڭا مۇمكىندىك اشاتىنىن دا ايتۋدا.
رەسەيلىك اناليتيكالىق كومپانيا جاقىن بولاشاقتا ەڭبەك نارىعىندا قاجەت بولاتىن 15 ماماندىقتى اتاپ كورسەتتى. بىزگە بيوينجەنەر, جاڭارتىلعان ەنەرگيا بويىنشا ينجەنەر, «اقىلدى ورتا» جوبالاۋشىسى, روبوتوتەحنيكا بويىنشا مامان, كيبەرقاۋىپسىزدىك مامانى, بالامالى ەنەرگيا بويىنشا مامان, نەيروپسيحولوگ, بيوينفورماتيك, باعدارلاماشى, ينجەنەر-جوبالاۋشى, 3D باسپا ينجەنەرى, گەندىك ينجەنەريا مامانى, ۆيرتۋالدى ديزاينەر جانە ارحيتەكتور, بيوفارماكولوگ سياقتى ماماندىقتاردىڭ قازىر ءبىردى-ەكىسىنىڭ اتى عانا تانىس.
ەلىمىزدە 2016-2020 جىلدارى جۇمىس كۇشى جىلىنا ورتا ەسەپپەن 36,4 مىڭ ادامعا وسسە, بۇل كورسەتكىش بىلتىر 2 ەسە ءوسىپ, 76 مىڭعا جەتتى
«بۇل ماماندىقتاردى فانتاستيكالىق الەممەن بايلانىستىرىپ جۇرگەندەر قاتەلەسەدى. ويتكەنى جاساندى ينتەللەكتىڭ كەڭ تارالۋى ەڭبەك نارىعىن تىم جىلدام وزگەرتۋدە. سوندىقتان جاستار ءداستۇرلى ءبىلىم مودەلىنەن الىستاپ, بىلىگى مەن ماشىعىن جەتىلدىرە بەرۋى ءتيىس» دەيدى ساراپشىلار.
قازىر قازاقستان جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى بويىنشا ۇلىبريتانيا, جاپونيا, گەرمانيا سياقتى ەلدەردى باسىپ وزدى. وسى ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن ينستيتۋتتاردا 300 مىڭنان استام باكالاۆر وقيدى. بىراق ەل ەكونوميكاسىندا وسىنشا باكالاۆرعا, اسىرەسە, زاڭگەر, ەكونوميست, قارجىگەرلەرگە سۇرانىس جوق. جوعارى وقۋ ورىندارىندا 27 پايىز ەكونوميستەر دايارلانعانمەن, ەڭبەك نارىعىندا جۇمىس ىستەيتىن قارجى سالاسى ماماندارى 13 پايىزدان اسپايدى. كەرىسىنشە, ەلىمىزدە تەحنيكالىق, كاسىپتىك وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن مامانداردى قاجەتسىنەتىن 20 مىڭ جۇمىس ورنى بوس تۇر. ەكونوميكالىق الەۋەتى جوعارى ەلدەردە مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ 80 پايىزى جۇمىسشى ماماندىعىن يگەرۋگە دەن قويادى. ال ءبىزدىڭ مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ 15 پايىزى عانا ماماندىق تاڭداۋدا دۇرىس شەشىم قابىلدايدى. باسىم كوپشىلىگى تاۋەكەلگە باس تىگەدى.
جاستارعا جۇمىس بار ما؟
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا, 2016-2020 جىلدارى جۇمىس كۇشى جىلىنا ورتا ەسەپپەن 36,4 مىڭ ادامعا وسسە, بۇل كورسەتكىش بىلتىر 2 ەسە ءوسىپ, 76 مىڭعا جەتتى. ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىنە كەلسەك, اتالعان كەزەڭدە جالدامالى جۇمىسكەرلەر سانى 68,8 مىڭ ادامنان 23,5 مىڭ ادامعا دەيىن ازايدى. بۇل جاعداي جۇمىس ورىندارىنىڭ جەتكىلىكسىز بولۋىنا بايلانىستى تۋىنداپ وتىر. 2000 جىلدان باستاپ دۇنيەگە كەلگەن بالالاردىڭ سانى ارتتى. سول بالالارىمىز ەرجەتىپ, قازىر ەڭبەك نارىعىنا قوسىلۋدا. سول سەبەپتى الدىڭعى جىلدارى بىرتىندەپ ازايىپ كەلە جاتقان ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعاندار سانى قايتادان ءوسىپ, 51 مىڭ ادامعا كوبەيگەن.
2023 جىلعى 1 قازانداعى جاعداي بويىنشا 654 مىڭعا جۋىق ادام جۇمىسقا ورنالاستى. ونىڭ 225,5 مىڭى نەمەسە 34,5 پايىزى – ۇلتتىق جوبالار اياسىندا, 203,9 مىڭى نەمەسە 31 پايىزى – مەملەكەت باسشىسىنىڭ «10 مىڭ ادامعا 100 جۇمىس ورنى» تاپسىرماسى اياسىندا قۇرىلعان جۇمىس ورىندارى. ال 224,3 مىڭى نەمەسە 34,3 پايىزى – جۇمىس بەرۋشىلەر ۇسىنعان بوس جۇمىس ورىندارى.
2023 جىلعى 1 قازانداعى جاعداي بويىنشا 654 مىڭعا جۋىق ادام جۇمىسقا ورنالاستى. ونىڭ 225,5 مىڭى – ۇلتتىق جوبالار اياسىندا, 203,9 مىڭى – مەملەكەت باسشىسىنىڭ «10 مىڭ ادامعا 100 جۇمىس ورنى» تاپسىرماسى اياسىندا قۇرىلعان جۇمىس ورىندارى. ال 224,3 مىڭى – جۇمىس بەرۋشىلەر ۇسىنعان بوس جۇمىس ورىندارى
جۇمىسقا ورنالاسقان وسى ازاماتتاردىڭ 67 پايىزى قازىر 10 پايىز زەينەتاقى اۋدارىمدارىن تۇراقتى اۋدارىپ جاتىر نەمەسە وزدەرىنىڭ جۇمىس ىستەپ جاتقانىن راستاپ, مالىمەت بەردى.
جۇمىسسىز ازاماتتاردى جۇمىسپەن قامتۋ جانە جۇمىسقا ورنالاستىرۋ استانا قالاسى ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى مەكەمەسىنىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى ەكەن.
بۇگىنگى تاڭدا استانا قالاسىنىڭ مانساپ ورتالىعى حالىقتى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ شەڭبەرىندە 9 نەگىزگى باعىت بويىنشا قىزمەت كورسەتەدى.
بۇدان بولەك, ماڭىزدى باعىتتىڭ ءبىرى – كادرلاردى دايارلاۋ جانە جۇمىسسىزداردى كاسىپتىك وقىتۋ. ول 2 باعىتتا جۇزەگە اسادى:
– جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا;
– جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جۇمىس ورنىندا.
كاسىبي وقىتۋدىڭ ارتىقشىلىعى – 32681 تەڭگە كولەمىندە تولەنەتىن شاكىرتاقى. وقىتۋدان كەيىنگى جالاقى 20 اەك (73840 تەڭگە)كولەمىندە.
سونداي-اق ورتالىق حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توبىنا جەكە بيزنەس اشۋعا گرانت بەرەدى. مۇنداي كومەك ءبىر رەت كورسەتىلەدى.
جاستارعا قولداۋ كورسەتۋ تەتىگىنىڭ ءبىرى – نەسيە بەرۋ. شاعىن نەسيە 21 مەن 35 جاس ارالىعىنداعى جاس كاسىپكەرلەردى قولداۋعا باعىتتالعان. باعدارلاماعا جۇمىس ىستەيتىن جاستاردىڭ وكىلدەرى قاتىسا الادى.
استانا قالاسى ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى ولجاس وماردىڭ ايتۋىنشا, ورتالىق ءوز قۇزىرەتىندە جۇمىسسىزدارعا جۇمىسقا ورنالاسۋعا تەك جاردەمدەسۋ قىزمەتىن اتقارادى. بۇگىنگى تاڭدا استانا قالاسىندا 3000-نان استام بوس جۇمىس ورنى بار.
كىم قانشا تابادى؟
قازىرگى جاستار ماماندىقتى بەدەلىنە ەمەس, قانشا اقشا بەرەتىنىنە وراي تاڭدايدى. زامان سونداي, ماتەريالدىق يگىلىك – ءبىرىنشى ورىندا. سوسىن يكەمدى جۇمىس گرافيگى مەن ورنالاسقان جەرى, ۇجىمداعى يگى اتموسفەرا ماڭىزدى. اكە-شەشەسىنىڭ ايتۋىمەن گرانتپەن وقىپ, امال جوق, ۇناماعان ماماندىقتىڭ ديپلومىن العاندار نە ماگيستراتۋراعا باسقا ماماندىق بويىنشا تاپسىرادى, نە اقىلى كۋرستاردى وقىپ الادى, نە شەتەل اسىپ, مول تابىس تابۋدىڭ جولىنا تۇسەدى.
قازىر فوتوگراف, فوتوستۋدياعا سۇرانىس كوپ. كاسىبي فوتواپپاراتپەن راسىمگە ءتۇسۋدى كوپ ادام ءجون كورەدى. فوتوستۋديا ءۇشىن 1 ساعاتقا كەمىندە 15 مىڭ تولەيسىز. ال فوتوگرافتىڭ اقىسى 25 مىڭداي بولادى (26 كۇن جۇمىس ىستەگەن, كۇنىنە ەكى ساعاتتان 25 مىڭنان جۇمىس ىستەگەندە, ايىنا كەم دەگەندە 1 ملن 300 مىڭ تابىس تابادى ەكەن). ولار كوبىنە كليەنتتى Instagram, تاعى دا باسقا الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى تارتادى.
SPA-سالونداعى قىزمەتتىڭ اقىسى 25 مىڭنان باستالادى, ءتۇرلى ماسساج, قىزمەتىنە وراي, باعاسى 35-50 مىڭعا دەيىن بارادى (3 ساعات). تاي ماسساجى, وil, حامام, پيلينگ, باسقا دا پروتسەدۋرالارعا قولجەتىمدى باعالار مەن جەڭىلدىكتەر بار. تايلاند شەبەرلەرىنىڭ ماسساجى ايرىقشا اسەر بەرەدى, سوندىقتان دا SPA باعدارلامالارىنىڭ ۇمىتىلماس ەموتسياسى كوپ. ماسساجدىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار. سوعان ساي اقىسى دا قىمبات. قازىر كەڭ تاراعان بيزنەستىڭ ءبىر ءتۇرى – وسىلار.
ەلورداداعى تاكسي قىزمەتى – تابىس تابۋدىڭ ەڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى. جۇرگىزۋشى كۋالىگى بارلار, ەرىنبەگەندەر بوس ۋاقىتىندا تابىسقا مولىنان كەنەلىپ ءجۇر. ونىڭ ىشىندە كورشى ەلدەردەن كەلگەن وزگە ۇلتتىڭ وكىلدەرى دە بار. بىردە تاكسيگە مىنسەم, كولىكتە جۇرگىزۋشى وزبەكستان ەلىنىڭ ازاماتى ەكەن. سامسا ساتاتىن وزبەكتەردىڭ قالادا سارايشىق كوشەسىندە جانە پريگورودنىي ەلدى مەكەنىندە (اۋەجاي جاقتا) سامسا ساتاتىن ەكى دۇڭگىرشەگى بار ەكەن. تاندىرعا ەمەس, سامسانى گاز پەشكە سالىپ پىسىرەدى ەكەن.
«جاڭا جىلدىڭ العاشقى ايلارىندا ساۋدا از بولادى, سوسىن ياندەكسپەن تاكسي بولىپ, اقشا تابامىن. اۋەجاي جاقتاعى جەر ۇيلەردەن 45 مىڭعا ارزانداۋ پاتەردى 5 جىگىت جالعا الامىز. ەكەۋمىز كۇندىز جۇمىس ىستەسەك, ۇشەۋمىز تۇنگى كەزەكتە اقشا تابۋ ءۇشىن شىعامىز» دەيدى حابيبوللا ەسىمدى وزبەك جىگىتى. ءۇش اي سايىن ۆيزاسىن جاڭارتىپ, قاجەت سومانى دا تولەيدى.
باعىت-باعدار بەرەدى
قاي ماماندىققا قىرى بارىن بىلمەي, تاڭداۋعا باسى قاتىپ جۇرگەندەرگە پروفوريەنتولوگ كومەكتەسەدى. اتى ايتىپ تۇرعانداي, مۇنداي ماماندار ەلىمىزدە ساۋساقپەن سانارلىق. ول وقۋشىمەن جەكە كونسۋلتاتسيا جۇرگىزىپ, سۇراق قويىپ, قاجەت بولسا, تەست الادى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, كەيبىر پروفوريەنتولوگتاردىڭ جەكە كونسۋلتاتسياسى 50 مىڭ تەڭگەدەن كەم تۇرمايدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا, بولاشاقتا IT ماماندار, مەديتسينا سالاسى ماماندارى, مۇعالىمدەر, ارحيتەحتور, ءۇي ينتەرەرى ديزاينەرى, ساتۋ مەنەدجەرى, SMM مامان, ينجەنەرلەر مەن HR ماماندارعا سۇرانىس ارتادى. ەندەشە سۇرانىستاعى ماماندىققا قۇجات تاپسىرۋ ماقسات ەمەس. سۇرانىستاعى ماماندىققا ەمەس, سۇرانىستاعى مامان بولۋعا تالپىنۋ – ماقسات.
ەلورداداعى ەركىن ەكونوميكا ايماعى – ونەركاسىپ ورىندارىنىڭ باسىن قوسقان ارنايى ايماق. باستى ماقسات – وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋ. ال ونى جۇزەگە اسىراتىن – وسىنداي بىلىكتى جاس ماماندار. ساپالى ءبىلىم, سانالى تاربيە, قايسار مىنەز – ۇرپاق تاربيەسىندەگى تابىستى بولۋدىڭ باستى كريتەريى.
مامان تاپشىلىعى – ماڭىزدى ماسەلە
ەلىمىز بويىنشا پەداگوگ جانە دارىگەر ماماندىقتارىنا سۇرانىس جىلداعىداي جوعارى بولىپ قالا بەرەدى. جوعارى بىلىكتى مۇعالىمدەرگە دەگەن قاجەتتىلىك تومەندەگەن ەمەس. سوندىقتان ورتا مەكتەپ مۇعالىمدەرىن دايىندايتىن وقۋ ورىندارىنا قويىلاتىن تالاپ بۇرىنعىدان دا كۇردەلەنە ءتۇستى. پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارى دايىنداعان كادرلار تالاپقا ساي ولشەمدەرگە ساي بولماسا, بۇل ۋنيۆەرسيتەتتىڭ يميدجىنە دە, جالپى ءبىلىم سالاسىنا دا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
– بۇگىنگى ەلوردانىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا 21 مىڭنان استام پەداگوگ جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە 12 مىڭنان استام پەداگوگ بار. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ دەرەكتەرى بازاسىنىڭ مالىمەتىنشە, بۇگىنگى تاڭدا پەداگوگتارعا دەگەن قاجەتتىلىك – 91 ادام. قاجەتتىلىك ورىس تىلىندە وقىتاتىن باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى, ماتەماتيكا, ينفورماتيكا, تاريح, ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى, فيزيكا, حيميا مۇعالىمدەرىنە كوبىرەك بايقالادى, – دەدى قاسىمحان سەنعازىۇلى قالالىق ءماسليحات وتىرىسىندا.
بۇعان قوسا, ارنايى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى ارنايى پەداگوگتارعا, مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە تاربيەشىلەرىنە دە قاجەتتىلىك بار. ەلوردادا 2029 جىلعا دەيىن 80 مەكتەپتى قولدانىسقا بەرۋ كوزدەلۋدە.
– باس قالادا جىل سايىن بالا سانى 20 مىڭعا دەيىن وسەدى. جىلىنا 11-سىنىپتى 10-11 مىڭ بالا بىتىرسە, 1-سىنىپقا 28-29 مىڭ بالا كەلەدى. 2027 جىلى ەلوردا وقۋشىلارىنىڭ سانى 330 مىڭنان, ال پەداگوگتارعا دەگەن قاجەتتىلىك 3 مىڭنان اسادى دەگەن بولجام بار, – دەدى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى.
ورىن تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن 2018 جىلدان بەرى پەداگوگيكا ماماندىقتارىنا استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ گرانتى بولىنەدى.
بولاشاق ماماندىقتار:
بيوينجەنەر
«اقىلدى ورتا» جوبالاۋشىسى
روبوتوتەحنيكا بويىنشا مامان
روبوەتيكا ادۆوكاتى
كيبەرقاۋىپسىزدىك مامانى
بالامالى ەنەرگيا بويىنشا مامان
نەيروپسيحولوگ, بيوينفورماتيك
باعدارلاماشى
ينجەنەر-جوبالاۋشى
3D باسپا ينجەنەرى
گەندىك ينجەنەريا مامانى
ۆيرتۋالدى ديزاينەر
جانە ارحيتەكتور
بيوفارماكولوگ
