ەلىمىزدىڭ ەڭ قاستەرلى مەرەكەسى – تاۋەلسىزدىك كۇنىن قازاقستان حالقى جىل سايىن زور قۇرمەتپەن, ەرەكشە كوڭىل كۇيمەن, ايرىقشا تاعىلىممەن اتاپ وتەدى. مەرەكەنىڭ تاريحي ماڭىزى مەن سالماعى جونىندە قالاي ايتساق تا جاراسادى. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بىرەگەي باستامالارىمەن, يدەيالارىمەن عاسىرعا تاتىرلىق جيىرما التى جىلدا وراسان وقيعالار ورىن الدى, ەلەۋلى مىندەتتەر اتقارىلدى. بۇل ءۇردىس الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تاباتىنى ءسوزسىز.
كەز كەلگەن مەرەكە – وتكەنىڭدى سارالاپ, اتقارىلعان شارۋانى ەكشەۋ, كەلەشەكتى باعدارلاۋ. ال ءبىز وسى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە قانداي, نەندەي ولجامەن, جەتىستىكپەن كەلدىك؟ ايتالىق…
ايبارىمىزدى اسىرعان استانا
«قازاق ەگەمەندىگىنىڭ بىردەن-ءبىر جەتىستىگى نە؟» دەگەندە الدىمەن تىلگە ورالاتىنى – استانا. ءيا, باس شاھار ىرگە قالاعان جيىرما جىلدا تورتكۇل ءدۇنيەنى وزىنە قاراتىپ, ەلىمىزدىڭ زور ماقتانىشىنا اينالىپ ۇلگەردى. العاشقى ءسوزىمىزدى دە وسىدان باستاساق…
«استانا تاريحى – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحى». بۇل – ەلباسى ءسوزى. 1994 جىلى 6 شىلدەدە نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەل استاناسىن الماتىدان اقمولاعا كوشىرۋ تۋرالى يدەيانى العاش رەت پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ايتتى. ول سوندا استانانى اۋىستىرۋدىڭ باستى ءتورت سەبەبىنە توقتالعان: «بىرىنشىدەن, قازاقستاندى گەوساياسي جاعىنان كۇشەيتۋدىڭ قاجەتتىگىنەن تۋىندادى. قالا ءتورت تاراپقا: وڭتۇستىككە, سولتۇستىككە, باتىسقا, شىعىسقا بىردەي اشىق. ەكىنشىدەن, بۇل شەشىمدى قابىلداعاندا قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دە ەسكە الىندى. تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ استاناسى, مۇمكىندىگىنشە, سىرتقى شەكارالارىنان جىراقتا جانە ەلدىڭ ورتاسىندا ورنالاسۋى ءتيىس. ۇشىنشىدەن, استانانىڭ ورنىن اۋىستىرۋ قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىن ساۋىقتىرۋ قاجەتتىگىنەن دە تۋىندادى. تورتىنشىدەن, استانانى ايماققا قاراي كوشىرە وتىرىپ, ءبىز قۇرامى جاعىنان كوپ ۇلتتى, تۇراقتى پوليەتنوستىق مەملەكەتتى قۇرۋ, قازاقستاندى مەكەندەپ وتىرعان حالىقتاردىڭ اراسىنداعى دوستىقتى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ باعىتىن تاعى دا دالەلدەدىك» دەگەن ەدى پرەزيدەنت.
1997 جىلدىڭ 20 قازانىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ «اقمولا قالاسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى دەپ جاريالاۋ» تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ال 8 قاراشادا ەلورداعا ەلىمىزدىڭ كوك تۋى, ەلتاڭباسى جانە پرەزيدەنت بايراعى جەتتى. سول تۇستان-اق مۇندا قۇرىلىس جۇمىستارى قارقىندى جۇرە باستادى. ەلىمىزدە جاڭا باسقارۋشىلاردىڭ لەگىن دايىنداۋ قاجەتتىگى مىقتاپ قولعا الىندى. وسى رەتتە پرەزيدەنت ءوزى باس بولىپ جاڭا قالادا جاڭاشا ويلايتىن مامانداردىڭ شوعىرىن قالىپتاستىرۋعا بىلەك سىبانا كىرىستى.
استانا جەتىستىكتەرى كوز قۋانتادى. الەمنىڭ 27 ەلىنەن كەلگەن مىڭنان اسا سپورتشى قاتىسقان ازيادا ويىندارىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى, 2011 جىلى «ماڭگىلىك ەل» سالتانات قاقپاسىنىڭ بوي كوتەرۋى, 2012 جىلى ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇلكەن «ازىرەت سۇلتان» ورتالىق مەشىتىنىڭ ەل يگىلىگىنە بەرىلۋى, 2013 جىلى «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ تۇساۋكەسەرى, 2014 جىلى ۇلتتىق مۇراجايدىڭ اشىلۋى, 2015 جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويىن تويلاۋى, 2016 جىلدىڭ 4 شىلدەسىنە ميلليونىنشى تۇرعىننىڭ دۇنيەگە كەلۋى… استانا ايبارىن اسىرىپ, اجارىن ايشىقتادى.
تاۋەلسىز ەلدىڭ تاڭداۋى – لاتىن ءالىپبيى
تاۋەلسىزدىكتىڭ قازاققا بەرگەن ايتۋلى وقيعالاردىڭ بىرەگەيى – لاتىن ءالىپبيىنە قادام باسۋىمىز. مەملەكەت باسشىسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسى ەل مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن, سالت-ءداستۇرى مەن ۇلتتىق رۋحانياتىن قايتا جاڭعىرتۋعا مول مۇمكىندىك بەرگەنى ءمالىم. ەلباسى ماقالاسىندا قازاق ءتىلىن بىرتىندەپ 2025 جىلعا دەيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى. بۇل ماسەلە بۇرىن دا بىرنەشە رەت كوتەرىلگەنى ەسىمىزدە. بيىل وسى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ مىقتاپ قولعا الىندى. ال مۇنى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءبىر يگىلىگى رەتىندە قابىلدايمىز. ويتكەنى وتارشىل بيلىكتىڭ قۇزىرىندا جازىلعان تاريحىمىزعا كوز جۇگىرتسەك, قازاق ءالىپبيىنىڭ ءۇش مارتە وزگەرگەنىن بايقايمىز. بۇلاردىڭ قاي-قايسىن دا جاقسى نيەتپەن باستالعان قادام دەپ ايتۋعا اۋىز بارمايدى. ەگەمەندىك جىلدارىنداعى لاتىن گرافيكاسىنا ۇمتىلىسىمىز بەكەر ەمەس…
جۋىردا عانا, 26 قازان كۇنى ەلباسى «قازاق ءتىلى ءالىپبيىن كيريلليتسادان لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.
قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىنىڭ قاتارىنان تابىلۋ. لاتىن ءالىپبيى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىن جان-جاقتى دامىتۋعا, سونىمەن قاتار, تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىر-بىرىمەن مادەني جانە رۋحاني جاقىنداسۋىنا دا ىقپالىن تيگىزەرى انىق.
رۋحىمىزدى كوتەرگەن كورمە
تاۋەلسىز ەلدى الەمگە تانىتقان ايشىقتى جەتىستىكتەرىمىزدىڭ قاتارىنا ەكسپو-2017 كورمەسى قوسىلدى. ارقا توسىندەگى الىپ شاھاردا جالاۋى 93 كۇن بويى جەلبىرەگەن حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەنى دە ازات حالىقتىڭ ايرىقشا ولجاسى دەۋگە قۇقىلىمىز. ويتكەنى ول شارانى الەمنىڭ 4 ميلليون ادامى تاماشالاپ, 115 مەملەكەت پەن 22 حالىقارالىق ۇيىم «بولاشاق ەنەرگياسى» تاقىرىبىندا جاھان جەتىستىكتەرىن تانىستىردى. «استاناداعى ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ءارى تابىستى وتكەنىن زور ماقتانىشپەن ايتقىم كەلەدى. بۇل تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ابىرويىن اسقاقتاتقان ايرىقشا جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى بولدى. بۇل كورمە قازاقستاننىڭ بۇكىل الەمگە تانىمالدىعى مەن تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدىلىعىن ارتتىردى. ەلىمىزگە كەلگەن مارتەبەلى مەيماندارعا حالقىمىزدىڭ قوناقجايلىعىن كورسەتىپ, «بولاشاق ەنەرگياسى» تاقىرىبىنا قاتىستى بۇكىل الەمنىڭ تاجىريبەسىن ءوز جەرىمىزدە توعىستىردىق. تورتكۇل دۇنيە كوز تىككەن ەكسپو بەدەلىمىزدى بيىكتەتتى, رۋحىمىزدى كوتەردى» دەگەن ەدى ەلباسى.
وسى شارا ارقىلى قازاقستان تورتكۇل دۇنيەنىڭ نازارىن اۋدارتىپ, الەم حالىقتارىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتتى. «National Geographic Traveler» جۋرنالىنىڭ شەشىمىمەن «بولاشاق قالاسى» دەپ تانىلعان استانا تۋرالى بەدەلدى حالىقارالىق «National Geographic» تەلەارناسى «مەگاقۇرىلىستار: استانا – بولاشاق قالاسى» ءفيلمىن ءتۇسىردى. «The New York Times» باسىلىمى ەلىمىزدى ساياحاتتاۋعا لايىق مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىپ, باعامىزدى اسىردى. ەلباسى سوزىمەن ايتساق, ەكسپو اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان 6 مىڭنان استام مادەني شارا كورمەگە ەرەكشە اتموسفەرا سىيلادى.
ەكسپو كورمەسى, شىندىعىندا, عىلىم, بيزنەس پەن قوعام اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى رەتتەدى. الەم ەلدەرى مەن حالىقتارىنىڭ دوستىعىن تەرەڭدەتىپ, ىرگەلى ىسكەرلىك بايلانىسىنا سەپتەستى. بارلىعى قازاقستاننىڭ باي تاريحىمەن تانىسىپ, مادەنيەتىنە قانىقتى.
حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىنىڭ باس حاتشىسى ۆيسەنتە لوسسەرتالەس قازاقستانداعى حالىقارالىق شارا جايىنداعى پىكىرىن بىلاي ءبىلدىردى: «جاڭعىرمالى ەنەرگيانى العا جىلجىتۋ – تۇراقتى دامۋعا باعىتتالعان وراسان زور ەڭبەك. بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن ءوندىرۋ, قولدانۋ, ونى تاراتۋ XXI عاسىردىڭ مىندەتى ەكەندىگىن جەتكىزگىم كەلەدى. اۋەلدە كورمە الدىندا قويىلعان مىندەتتەر مەن ماقساتتار جۇزەگە اسىرىلدى. ەلوردادا وتكەن ەكسپو كورمەسى قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرىن, مادەنيەتى مەن تاريحىن بارشا الەمگە پاش ەتتى. قازاقستان وسى جاۋاپتى ءىستى اتقارىپ, كورمەنى لايىقتى دەڭگەيدە وتكىزدى».
ءيا, تاۋەلسىز قازاقستان شيرەك عاسىردان ءسال عانا اساتىن جىلدارىندا, تاريحي ولشەممەن العاندا قاس-قاعىم ساتتە, بيىك-بيىك بەلەستەردى باعىندىردى. ۇشەۋىنە توقتالدىق, ءۇش مىڭى كوز الدىمىزدا, جۇرەگىمىزدە, سانامىزدا. جالعاستىرۋعا ءبارىمىز قۇشتارمىز, اتسالىسامىز, ۇلەس قوسامىز. كۇمانسىز! تەك تىنىشتىعىمىز بۇلىنبەي, تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى بولعاي!
گۇلميرا ايماعانبەت
