ەلباسى «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى حالىققا ارناعان جولداۋىندا ءبىلىم سالاسىندا جۇزەگە اسىراتىن ناقتى تاپسىرمالاردى كورسەتىپ قانا قويماي, مۇعالىم بەدەلىن كوتەرۋ جولدارىن دا ءسوز ەتتى.
بۇگىندە رەسپۋبليكادا 3 پەن 6 جاس ارالىعىنداعى بالالار 95 پايىز بالاباقشامەن قامتىلعان. بۇل كورسەتكىش باس قالادا 80 پايىزدى كورسەتەدى. بۇل جەردە مەملەكەتتىك پەن جەكەمەنشىك ارىپتەستىكتىڭ جاقسى دامىپ كەلە جاتقاندىعىن ايتۋ قاجەت. ويتكەنى ەلىمىزدەگى جەكەمەنشىك بالاباقشالاردىڭ ۇلەسى 30 پايىزعا جەتكەن.
قازىر بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا بىلىممەن قامتۋ ماڭىزدى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. ولار ءبىرىنشى سىنىپقا كەلگەندە وقۋ باعدارلاماسىن الىپ كەتۋگە دايىن بولۋ كەرەك. دامىعان ەلدەردە سولاي. مۇنى ءبىر جاعىنان ۋاقىت تالابى دەپ تە ايتۋعا بولادى. وسى باعىتتا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بالالاردى 1 مەن 3 جاستان باستاپ دامىتۋ باعدارلاماسىن قولعا الىپ جاتقان كورىنەدى.
«بالاباقشادا بالالاردى جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي ءبىر ۇلگىدەگى باعدارلاما بويىنشا وقىتامىز. بيىل بىزدە دايارلىق توبى اشىلدى. وعان 5-6 جاستاعى بالالار كىرەدى. بۇعان دەيىن ول «ەرەكشە توپ» دەپ اتالعان. قازىر دايارلىق توبىنداعى بالالارعا 42 ءارىپتى تانىستىرىپ جاتىرمىز. بىراق ولارعا ءارىپ جازۋدى ۇيرەتپەيمىز. ول تيپتىك باعدارلامادا جوق» دەيدى «وركەن» بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى اينۇر گافاروۆا.
جالپى, وسى جەردە مەكتەپ مەن بالاباقشا اراسىنداعى وقۋ باعدارلاماسىندا بايلانىس جوق سەكىلدى. ەگەر مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدا ءارىپ پەن جازۋدى ۇيرەنبەگەن بالا ءبىرىنشى سىنىپقا قالاي دايىن بولىپ بارادى؟ بۇل جاعى تۇسىنىكسىز.
ءبىر جاعىنان, بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ دە وڭاي ەمەس. تاربيەشىگە قاجىرلى, سابىرلى بولۋدى تالاپ ەتەدى. ولاردىڭ جالاقىسى دا تىم تومەن. ءبىز اڭگىمەلەسكەن تاربيەشىنىڭ وسى سالاداعى ەڭبەك ءوتىلى 18 جىلدى قامتيدى. بىراق ايىنا الاتىنى – 55 مىڭ تەڭگە.
سوندىقتان مينيسترلىك وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ءبىراز شارانى قولعا الىپتى. ەندى بالاباقشا تاربيەشىلەرى دە مۇعالىمدەر سەكىلدى بىلىكتىلىك تەست تاپسىرىپ, سانات بويىنشا ولارعا ەڭبەكاقى تولەنەدى. سونىمەن قاتار مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋگە ءمان بەرىلىپ وتىر. بۇعان دەيىن جىلىنا 1 مىڭ تاربيەشى بىلىكتىلىك كۋرسىنان وتسە, ەندى ونىڭ سانىن 15 مىڭعا جەتكىزۋ كوزدەلدى.
بۇگىندە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىك جاعدايى دا اتا-انالاردى قاتتى الاڭداتادى. جولداۋدا بۇل ماسەلەدە نازاردان تىس قالماعان. قازىرگى كۇندە رەسپۋبليكاداعى مەكتەپتەردىڭ 80 پايىزى, بالاباقشالاردىڭ 60 پايىزى بەينەباقىلاۋمەن جابدىقتالعان. ەلورداداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورىندارعا 100 پايىز بەينەباقىلاۋ ورناتىلسا, بالاباقشالارعا 62 پايىز قويىلعان.
سونداي-اق ەلباسى ەلىمىزدەگى ءۇش اۋىسىمدى جانە اپاتتى جاعدايدا تۇرعان مەكتەپتەردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ ماقساتىندا ۇكىمەتكە 2019-2020 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتتەن 50 ميلليارد تەڭگە قاراستىرۋدى تاپسىردى. استانادا وقۋشىلار ءۇش اۋىسىممەن وقيتىن بەس ءبىلىم مەكەمەسى بار ەكەنىن ايتا كەتەيىك.
تاعى ءبىر جاقسى جاڭالىقتى ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ەندى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەردەگى ءبىلىم ساپاسى تۇلەكتەردىڭ جۇمىسقا تۇرۋىمەن باعالانادى. ەگەر دە وقۋ ورنىن بىتىرگەن جاس ءوز ماماندىعى بويىنشا جۇمىس تابا الماسا, ول ماماندىقتىڭ ليتسەنزياسى قايتارىلادى. بيىل وسىنداي 25 ماماندىقتىڭ ليتسەنزياسى كەرى قايتارىلعان.
قازىر قوعامدا ۇستازداردىڭ بەدەلى تومەندەپ بارادى. وعان ءتۇرلى كەلەڭسىز جاعدايلار اسەر ەتۋدە. بۇل رەتتە بەلگىلى عالىم سەرىك نەگيموۆ: «ءبىر زاماندا جۇرت مۇعالىمدى ءپىر تۇتتى, ىزگى نيەتتى قاريالار «مۇعالىم بول!» دەپ باتا بەرەتىن. كەڭەستىك كەزەڭدە اۋىل مۇعالىمدەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ويداعىداي ەدى. ءۇي-جايى بارشىلىق, وتىن-سۋى, ەلەكتر قۋاتى تەگىن. بۇل كۇندە سول ۇستازداردىڭ كۇيى, ابىروي-بەدەلى, قۇرمەتتەلۋى قانداي؟ اقپارات قۇرالدارىنىڭ بىرىندە: «بۇگىنگى كۇنى ەڭ ۇزدىك ۇستاز – ەشتەڭە سويلەمەسە دە, ءبارىن جازىپ قوياتىن ۇستاز; ەڭ ۇزدىك ساباق بەرۋشى, ول – قاعازدا ساباق دايارلاۋشى. ياعني, ەڭ ۇزدىك ۇستاز, ول وتىرىكتى شىنداي, اقساقتى تىڭداي ەتىپ قاعازعا ءتۇسىرۋشى. بالانىڭ تاعدىرى ەمەس, باسقارمانىڭ تەكسەرىسى ويلاندىرادى. ال بۇگىنگى مەكتەپ – كەرەكسىز قاعازداردىڭ مۇراجايى!!!» دەيتىن پىكىر قىلاڭ بەردى» دەيدى پروفەسسور.
بۇگىندە نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ وقىتۋ جۇيەسى مەن ادىستەمەسى ورتا مەكتەپتەر ءۇشىن بىرىڭعاي ستاندارت بولۋى قاجەت. بۇل مەكتەپ ءبىلىمىن رەفورمالاۋدىڭ قورىتىندى كەزەڭى بولادى. ءبىلىم ساپاسىن باعالاۋ جۇيەسى حالىقارالىق ستاندارتتارعا نەگىزدەلمەك.
مەملەكەت باسشىسى الداعى جىلى «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» جاڭا زاڭدى ازىرلەپ, قابىلداۋ قاجەتتىلىگىن سالماق سالىپ ايتتى. بۇل ماڭىزدى قۇجات مۇعالىمدەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن ايقىندايدى. قازىر مۇعالىمدەرگە مەكتەپتەن تىس قوعامدىق جۇمىستار كوپ جۇكتەلەدى. ولار ءتۇرلى شارالاردىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەدى.
قازىر جولداۋعا بايلانىستى وتكەن جيىنداردا الدىمەن وسى قابىلداناتىن جاڭا زاڭ كوبىرەك ءسوز بولادى. جۇرتشىلىق تاراپىنان ءتۇرلى ۇسىنىستار ايتىلۋدا. ودان ۇستازدار قاۋىمى دا شەت قالىپ جاتقان جوق.
«بۇگىنگى ءبىلىم تۋرالى زاڭىمىزدا مۇعالىمنىڭ قۇقىعىن قورعايتىن باپ جوق. كەز كەلگەن اتا-انا بىزگە كەلىپ ايقايلاپ, ۇركىتىپ كەتەدى. ۇستاز مەكتەپكە وقۋشىعا ساباق بەرۋگە عانا كەلۋى قاجەت. بالاسىنىڭ تاربيەسىمەن اتا-انالاردىڭ وزدەرى اينالىسقان ءجون. شەت مەملەكەتتەردە سولاي. ال ءبىز بۇزىق بالالاردىڭ تاربيەسىمەن اينالىسىپ, بار ۋاقىتىمىز سولارمەن كەتەدى. سوندىقتان جاڭا زاڭدا مۇعالىمدەر قۇقىعى بارىنشا انىق, اشىق جازىلسا ەكەن» دەيدى №76 مەكتەپ-ليتسەيى ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەرنۇر ومارحانوۆ.
ەرنۇر بىزگە «قازىر ءبىلىم ورداسىندا مۇعالىمدەر قارتايىپ بارادى. ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك, ەلىمىزدەگى 5 مۇعالىمنىڭ بىرەۋى 50 جاستان اسقان. اسىرەسە, مەكتەپتە ەر ادامداردىڭ ازدىعى ويلاندىرادى» دەپ تاعى ءبىر ماسەلەنىڭ شەتىن شىعاردى.
«بىزگە ءبىلىمدى جاستار اقشاسى از بولعاندىقتان, كەلگىسى كەلمەيدى. قازىر مەكتەپكە كەزىندە ساباقتى ناشار وقىعاندار مۇعالىم بولىپ كەلىپ جاتىر. ولار باسقا ماماندىققا تۇسە الماعاندىقتان, پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىن شالا-پۇلا ءبىتىرىپ, مەكتەپكە ورنالاسادى.
سودان كەيىن ءبىلىم سالاسىنىڭ كوسەگەسى قالاي كوگەرەدى؟ سوندىقتان جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى مۇعالىم دايىنداۋدى ازايتۋ قاجەت. مىسالى, گەرمانيادا مۇعالىم ماماندىعىنا گيمنازيانى بەسكە ءبىتىرگەن ادامدار عانا بارادى. وندا ۇستازدار ايىنا ءبىر ميلليون جالاقى الادى. ال بىزدەگى جاعداي بەلگىلى. وسىنىڭ ءبارى جاڭا زاڭدا قامتىلسا ەكەن» دەپ تۇيىندەدى ءوز ءسوزىن №76 مەكتەپ-ليتسەيى ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى.
قالاي بولعاندا دا, ەلباسىنىڭ جاقىندا جاريالانعان جولداۋى مۇعالىمدەر مارتەبەسىن كوتەرۋگە پارمەن بەردى.
