بيىل ءبىرىنشى رەت مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي مەرەكەسى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن جاڭارتىلعان مەملەكەتتىك مەرەكەلەر تىزىمىندە 5 قازانعا بەكىتىلىپ, دۇنيەجۇزىلىك مۇعالىمدەر كۇنىمەن سايكەستەندىرىلدى. مۇعالىمدەر كۇنى – ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىعىنا ورتاق كاسىبي مەرەكە. بۇل كۇنى ۇستازدار قاۋىمىنىڭ قوعام دامۋىنداعى ءرولى مەن ەڭبەگى, وعان قوساتىن زور ۇلەسى اتالىپ وتەدى. وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە, بۇگىندە قازاقستاندا مەكتەپكە دەيىنگى, ورتا, تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا 556 مىڭ پەداگوگ ەڭبەك ەتەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولداۋىمەن 2019 جىلى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى پەداگوگ ماماندىعىنا ەرەكشە مارتەبە بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
قانداي ماماندىقتىڭ دا ءوز قيىندىعى بار. ال, بالانىڭ ومىرىنە, بىلىمىنە جاۋاپ بەرەتىن مارتەبەلى مامان يەسى – مۇعالىم بولۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. عالامتور بيلەگەن عاسىردا ۇيدەگى ەكى-ءۇش بالاسىنىڭ ءسوزىن كوتەرە المايتىندار قانشاما, ال كۇنىنە الدىنا جۇزدەگەن وقۋشىنى وقىتىپ, ءبىلىم ءدانىن ەگەتىن جاندار – ناعىز ءوز ءىسىنىڭ مايتالماندارى. مۇعالىمدى مەكتەپتىڭ جۇرەگى, باستى تىرەگى اتاۋى دا سوندىقتان بولسا كەرەك. ەلىمىزدە قازاننىڭ العاشقى جەكسەنبىسىندە مۇعالىمدەر كۇنى اتالىپ وتەدى. ەلوردا ۇستازدارى – ەل بويىنشا ۇستازدار قانداي بولۋى كەرەك, كىمدەرگە قاراپ بوي تۇزەۋ كەرەكتىگىن كورسەتىپ كەلەدى. ءبىز بۇگىن ەلوردالىق ۇستازدار اراسىندا مۇعالىمدەر ديناستياسىندا دۇنيەگە كەلىپ, ەڭبەك جولىن ەرەكشە, اۋىلدا باستاپ, بۇگىندە
استانا قالاسىنداعى ب.مومىشۇلى اتىنداعى №53 مەكتەپ-ليتسەيىندە گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەتىن, وسى سالادا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن, كوپ بالالى انا دۇيساقوۆا ايگۇل ەسەنگەلدىقىزى تۋرالى ايتۋدى ءجون كوردىك.
ورنەكتى ءومىر جولى
قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن بالانىڭ بويىنا دارىتىپ, ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدە اۋىل ۇستازىنىڭ ورنى ەرەكشە. باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ كازتالوۆ اۋىلىنىڭ بوستاندىق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ايگۇل ەسەنگەلدىقىزى مەكتەپتى بىتىرگەسىن, 1991 جىلى «قۇرمەت بەلگىسى» وردەندى ا.س.پۋشكين اتىنداعى ورال پەداگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ گەوگرافيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستى. 1996 جىلى جوعارى وقۋ ورنىن ءساتتى اياقتاعان ول ەڭبەك جولىن كازتالوۆ اۋدانىنىڭ كارل ماركس اتىنداعى مەكتەپتە باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى بولىپ باستادى. ءالى ەسىندە, سىنىپتاعى ءبۇلدىرشىن بالالارعا ءارىپتى ۇيرەتىپ, قولىنا قالام ۇستاتقانى, بىلىمگە جەتەلەپ, ارقادان قاققانى, كەيبىر قيىنداۋ ساتتەردە كوزىنە جاس كەلىپ تۇرسا دا قاباعىن اشىپ, ساباعىن بەرۋگە تىرىستى, تاجىريبەلى ۇستازداردان كوپ نارسە ۇيرەندى, اكە-شەشەسىنىڭ اقىل-كەڭەستەرىنە جۇگىنىپ, پەداگوگيكانىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرۋگە بارىنشا تىرىستى. ويتكەنى, جاس مۇعالىمگە وقۋشىلارعا ساباق ۇيرەتۋ جاقسى دايىندىقتى, جاۋاپكەرشىلىكتى جانە ءار بالاعا جەكە-جەكە كوڭىل ءبولۋدى, ايرىقشا قاراۋدى تالاپ ەتەتىن. وبلىس ورتالىعىنان شالعايدا جاتقان, اتا-بابالارىنىڭ مەكەنى – كازتالوۆ اۋدانىنىنىڭ بوستاندىق اۋىلىنان تۇلەپ ءوسىپ, وقۋ بىتىرگەسىن ديپلوممەن تۋعان جەرىنە ورالعان ايگۇل ەسەنگەلدىقىزى وسىندا گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرە ءجۇرىپ تالىمگەر بولدى, ۋاقىت وتە كەلە ەكبەكقورلىعىمەن, جاۋاپكەرشىلىك قاسيەتىمەن, كاسىبي بىلىكتىلىگىمەن پەداگوگيكالىق ۇجىم اراسىندا زور بەدەلگە يە بولعان ول مەكتەپتىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارادى. ءوز ىسىنە جاۋاپتى, زاماناۋي, تاجىربيەلى مۇعالىم.
ماماندىعىم – ماقتانىشىم
– ماماندىعىم وزىمە ۇنايدى. ۇنەمى شىعارماشىلىق ىزدەنىستە جۇرەمىن. جاقسى ناتيجەگە عانا جۇمىس جاسايمىن. مەن ءۇشىن شاكىرتتەرىمنىڭ وي-ارمانى, ماقساتى, جاقسى ءبىلىم الۋى – ءبىرىنشى ورىندا. وقۋشىلارىم اۋداندىق, قالالىق وليمپيادا جۇلدەگەرلەرى. ماسەلەن, ەرلىك اليبەكوۆ 7 سىنىپ اراسىنداعى, انەل ازاماتقىزى 10 سىنىپ اراسىنداعى قالالىق وليمپيادا جۇلدەگەرلەرى, – دەيدى ول بىزبەن اڭگىمەسىندە.
– ءاربىر بالانىڭ بالا كەزدەگى ويناعان ويىنى, ارمانى ەسەيگەندە ماماندىق تاڭداۋعا بىردەن-ءبىر اسەر ەتەتىن نارسە دەر ەدىم. شىبىق سۇيرەپ, دوپ قۋىپ, ەركەلەگەن بۇلا كەزدەر, بالالىق شاقتا قۋىرشاقتارمەن بىرگە مەندە ادەمى قوڭىر تاقتا بولدى. جانىندا ارىپتەر ويىلىپ جازىلعان, ەسەپتەيتىن كىشكەنە شوتى دا بولدى. ۇنەمى مۇعالىم بولىپ, تاقتاعا بورمەن جازۋ جازىپ, ەسەپ شىعارىپ وينايتىنمىن. ءسىرا, سودان بولار ماماندىق تاڭداۋدا قينالمادىم, اتا-انامنىڭ كاسىبىن مەن دە بولاشاعىممەن بايلانىستىرعان ەدىم. وسكەن ورتام, وتباسىم, العان تاربيەم, ءبىلىمىم ءبارى دە – كەلەشەكتەگى پەداگوگتىڭ جولىنا بەرىلگەن باتاداي, اق تىلەكتەي اسەر ەتتى. قيىندىعى مەن قىزىعى قاتار جۇرەتىن مۇعالىم ماماندىعىن تاڭداعانىما ءالى كۇنگە دەيىن ەش وكىنگەن ەمەسپىن, جۇمىسىمدى جاقسى كورەمىن, ماماندىعىعىمدى ماقتان تۇتامىن. مەنىڭ ناعاشى اجەم ساعيدا باقتىعاليەۆا – باستاۋىش ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولسا, اكەم ەسەنگەلدى دۇيساقوۆ ءومىر بويى اۋىلدا فيزيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى رەتىندە ەڭبەك ەتتى. كاسىبي بىلىكتى, ءبىلىمدى مامان, وتباسىندا جاقسى اكە بولعان ول كىسى كوپ جىلدار بويى بوستاندىق ورتا مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن دە ادال اتقاردى, اۋدانداعى ەڭ بەدەلدى ۇستازداردىڭ ءبىرى ەدى. انام ايعانىم جاكىپوۆا –بيولوگيا ءپانىنىڭ مۇعالىم رەتىندە كوپتەگەن بالانىڭ شىراعىن جاعىپ, ۇلكەن ومىرگە قاناتتاندىردى, التىن ۇياسىنان ۇشىردى. تالاي تالانتتى بالالاردى تاربيەلەگەن, شەبەرلىگىن ۇشتاعان اكەم مەن انام «ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالعان, وسى سالانىڭ مايتالماندارى رەتىندە ەل ەسىندە. ومىردەن وزسا دا ارتىندا ۇرپاعىنا, شاكىرتتەرىنە زور ەستەلىكتەر, مول تاعىلىم قالدىردى. اكە-شەشەمنىڭ وقۋشىلارى ولاردى جاقسى ەستەلىكتەرىمەن ەسكە الىپ وتىراتىنى قۋانتادى. قازىر اۋىلداعى بوستاندىق ورتا مەكتەبىندە ەسەنگەلدى دۇيساقوۆ اتىندا ارنايى كابينەت بار. اتا-اناسى مۇعالىم بولعاندار عانا ۇيدەگى كىشىگىرىم پەدكەڭەستىڭ قانداي بولارىن تۇسىنەتىن شىعار. ۇيدە اتا-انامنان پەداگوگيكانىڭ قىر-سىرىن ايتىپ وتىرعانى مەنىڭ جاقسى مۇعالىم بولىپ قالىپتاسۋىما كوپ سەپتىگىن تيگىزدى دەپ ويلايمىن, – دەيدى ايگۇل ەسەنگەلدىقىزى.
ەلورداداعى ەرەن ەڭبەك
وتباسى ەل جۇرەگى – استاناعا قونىس اۋدارۋىنا بايلانىستى 2008 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ەلوردانىڭ تۇرعىنى. ەلورداداعى №58 مەكتەپ-گيمنازياسىندا گەوگرافيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى, تالىمگەر بولىپ جۇمىسقا تۇردى. جاڭا قالا, جاڭا ورتاعا بەيىمدەلۋ, ارينە, وڭاي ەمەس, بىراق ۇجىممەن, بالالارمەن تەز ءتىل تابىسقانىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ استاناسىندا ەڭبەك جولىن جالعاستىرىپ, ەڭبەك ەتتى. 2015 جىلدىڭ قاراشا ايىنان باستاپ استانا قالاسىنىڭ №53 مەكتەپ-ليتسەيىنە الەۋمەتتىك پەداگوگ, گەوگرافيا ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىم. قازىرگى تاڭدا وسى ب.مومىشۇلى اتىنداعى №53 مەكتەپ-ليتسەيىندە گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەدى. 1996 جىلى ءبىرىنشى ساناتتى مۇعالىم ساناتىندا بولسا, كەيىن تۇرمىسقا شىعىپ, بالا كۇتىمىندە بولدى. قازىر «پەداگوگ-ساراپشى» دەڭگەيىندە ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ, اۋداندىق, قالالىق اكىمدىكتىكتىڭ العىس حاتتارىمەن ماراپاتتالعان.
– ءححى عاسىردىڭ مۇعالىمى قانداي بولۋ كەرەك دەگەن ماسەلە مەنى تولعاندىرادى, ياعني باسەكەگە قابىلەتتى جاستاردى تاربيەلەۋدە بىزدەرگە, پەداگوگتارعا قويىلار تالاپ ۇلكەن, جاۋاپكەرشىلىك جوعارى. ساباق بارىسىندا ءبىر عانا كىتاپتىڭ قۇندىلىعىن ايتا وتىرىپ, وعان شاكىرتتى قىزىقتىرۋ ءۇشىن بۇگىنگى مۇعالىمنەن زاماناۋي ينفراقۇرىلىمداردى, تەحنيكانى مەڭگەرۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. سالا شىعارماشىلىق ىزدەنىستى, تىڭ جاڭالىقتاردى تالاپ ەتەدى. مىسالى, الەمدى, دۇنيەنى تانۋدا ەرەكشە ورىن الاتىن گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋدىڭ ەرەكشە ءادىس-تاسىلدەرى, تىڭ دۇنيەلەرى مەنى ايرىقشا قىزىقتىرادى جانە وسى باعىتتى ءبىلىمىمدى جەتىلدىرە تۇسەمىن. ۇلى دانىشپاندار ايتقانىنداي, ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن كارىگە دەيىن ەشقاشان دا ءبىلۋ, ءومىردى تانۋ ارتىقتىق ەتپەيدى. سوندىقتان دا وقۋشىمەن قاتار ءبىز دە ىزدەنەمىز, ءبىز دە ءىلىم ىزدەپ, العا ۇمتىلامىز, شەبەرلىگىمىزدى شىڭدايمىز, – دەيدى ا.دۇيساقوۆا.
ۇلكەنگە سىيلى, كىشىگە قۇرمەتتى ىزەتپەن قارايتىن ايگۇل ەسەنگەلدىقىزى وتباسىنىڭ جىلۋىن كەلتىرىپ, وتىن جاعىپ وتىرعان اسىل جار, مەيىرىمدى انا, ءۇش ۇلى, قىزى بار. تۇڭعىشى – ەڭلىكگۇل الماتىداعى سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتى ءساتتى ءتامامداپ, اناسىنىڭ جولىن قۋىپ, مۇعالىم بولدى. الماتى قالاسىندا №153 مەكتەپتە فيزيكا ساباعىن اعىلشىن تىلىندە بەرەدى. ۇلى باۋىرجان استانا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ بىرىندە ستۋدەنت بولسا, تالعات نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە وقيدى, كىشىسى ديماش تا وقۋشى.
P.S. ۇستازدار تۋرالى ۇلىلار ۇلاعات قالدىرعان, شاكىرت جۇرەگىنە جول تاپقان مۇعالىم, ۇستازدىڭ الار ورنى ەرەكشە. سەبەبى, كاسىبي بىلىكتى, ناعىز ۇلتجاندى ۇستازدار عانا نامىسشىل ۇرپاق, ءبىلىمدى وقۋشى تاربيەلەسە, ول – مەملەكەتشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋدىڭ العىشارتى دەسەك, ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ۇلاعاتتى ۇستاز الدىنداعى تالاپ قاي كەزدە دە كۇشتى بولعان, بىراق بۇگىنگى كۇنى ۇستاز – جاڭالىققا جول باعىتتاۋشى باعدارشام بولۋى قاجەت ەكەنى تۇسىنىكتى. مىقتى مۇعالىم – مەكتەپ ايناسى. ەندەشە, قاراپايىم ەڭبەك جولىن شالعايداعى اۋىلدان باستاپ, بۇگىندە لاۋازىمدى قىزمەتتە ەمەس, مەكتەپتەگى بىلىكتى مۇعالىمى بولىپ قىزمەت ىستەپ وسى سالاعا ەرەكشە سەرپىن بەرىپ, مىڭداعان شاكىرتتىڭ شىراعىن جاعىپ, ساناسىنا ساۋلە ۇيالاتقان ايگۇل دۇيساقوۆاداي ۇستازدار – ەلوردانىڭ عانا ەمەس, ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىنداعى جاس ماماندارعا, زامانداستارىنا ۇلگى, ونەگە. مارتەبەلى ماماندىقتىڭ مەرەيىن اسىرىپ جۇرگەن وعان ومىردە دە, قىزمەتتە دە ساتتىلىك تىلەيمىز.
