«استانا كلۋبىنىڭ» ەكىنشى كۇنگى وتىرىسى ۇلكەن ەۋرازياعا ارنالدى. الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەرلەر, ديپلوماتتار جانە ساراپشىلار الىپ قۇرلىقتىڭ كەلەشەگىن تالقىلادى. باسقوسۋعا قاتىسقان قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وڭىرلىك جانە جاھاندىق دەڭگەيدەگى ماسەلەلەرگە قاتىستى ءوز وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. ەلباسى القالى جيىنعا قاتىسۋشىلارعا ءىلتيپاتىن ءبىلدىرىپ, «استانا كلۋبىنىڭ» حالىقارالىق ديالوگ الاڭدارى جۇيەسىندە بەدەلدى جانە ماڭىزدى فورۋمعا اينالعانىن اتاپ ايتتى.
ۇلكەن ەۋرازياداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ كەلەشەگى
«ەۋرازيالىق مەگاقۇرلىقتىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ىشكى كولىك بايلانىسى بىرلەسكەن دامۋ ءۇشىن ادامزات تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان مۇمكىندىكتەرگە جول اشتى. وسى ورايدا تاۋەكەلدەردەن ارىلۋعا جانە «ۇلكەن ەۋرازياداعى» ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا كەلەشەگىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اشىق جانە ادال ديالوگ قاجەت» دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ. ەلباسى دۇنيە جۇزىندەگى قاقتىعىستار مەن گەوساياسي تەكەتىرەستەردىڭ قايتا ءورشۋىنىڭ اۋقىمدى تەندەنتسياسىن اتاپ ءوتىپ, ەۋرازياداعى گەوساياسي جاعدايعا تەرىس اسەر ەتەتىن نەگىزگى قاۋىپ-قاتەرلەر تۋرالى كوزقاراسىن ءبىلدىردى.
«ءبىزدى الەمدىك ەكونوميكاداعى احۋال الاڭداتادى. بارعان سايىن داعدارىس جاقىنداپ جاتقان سىڭايلى. الەمدىك ساۋداداعى قاراما-قايشىلىقتار مەن گەوساياسي تۇراقسىزدىق جاعدايىندا جاھاندىق ينستيتۋتتار كوڭىل كونشىتپەيتىن بولجامدار كەلتىرىپ وتىر. جاھاندىق ءوسۋدىڭ باياۋلاۋى الەمدىك ساۋداعا تەرىس اسەر ەتۋدە. وسى فاكتورلاردىڭ بارلىعى الەمدەگى تۇراقتىلىقتى بۇزادى» دەدى ن.نازارباەۆ.
سونىمەن قاتار, تۇڭعىش پرەزيدەنت الەمدىك دەرجاۆالار اراسىنداعى سانكتسيالار مەن ساۋدا سوعىستارىنا نازار اۋداردى. «جەتەكشى دەرجاۆالار اراسىنداعى تەكەتىرەس ەۋرازيانىڭ كوپتەگەن سوعىس وشاقتارىنا بىردەن اسەر ەتۋدە. بۇل سيريا مەن ۋكرايناداعى داعدارىستى بەيبىت جولمەن شەشۋ پروتسەسىن ودان ءارى قيىنداتا تۇسۋدە. ال برەكسيت – ينتەگراتسياعا قارسى باستى وقيعاعا اينالدى» دەپ مالىمدەدى ول.
سونداي-اق ەلباسى بۇكىل ەۋرازيا كەڭىستىگىندەگى باقىلاۋسىز ميليتاريزاتسيا پروتسەسىنە جانە الەمدەگى جەتەكشى مەملەكەتتەردىڭ تايتالاسى تەحنولوگيا سالاسىنا اۋىسۋىنا بايلانىستى قاۋىپتەرگە توقتالدى. «اقش پەن قىتاي اراسىنداعى شيەلەنىستىڭ ءوسۋى جاھاندىق جوعارى تەحنولوگيالىق نارىقتى تۇراقسىزداندىرىپ, الەمدىك تەحنولوگيالىق تىزبەكتىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوقتى. جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دامۋى ارتا ءتۇسۋى ۇلكەن مۇمكىندىكتەرمەن قاتار, وراسان زور قاۋىپ اكەلۋدە» دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك
سونىمەن قاتار, تۇڭعىش پرەزيدەنت جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن تاياۋ شىعىستىڭ جاعدايىنا توقتالدى. ول ەۋرازياداعى قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن جانداندىرۋعا جانە ونى جاڭا ساپالى كوزقاراستا دامىتۋ ءۇشىن ۇلكەن ەۋرازيادا جاڭا «ويىن ەرەجەلەرىن» انىقتاۋعا باعىتتالعان بىرقاتار پراكتيكالىق شارالار ۇسىندى.
«جالپىقۇرلىقتىق قاۋىپسىزدىك ارحيتەكتۋراسىن قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىن سىني تۇرعىدان قايتا قاراستىرۋ قاجەت. 2020 جىلى ەقىۇ-نىڭ استانا دەكلاراتسياسى قابىلدانعانىنا 10 جىل بولادى. وندا ەۋرواتلانتيكالىق جانە ەۋرازيالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءبىرتۇتاس قاۋىمداستىعىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدىلىعى كورسەتىلگەن بولاتىن. بۇل ماسەلەلەردى ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس پەن ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ الەۋەتتەرىن بىرىكتىرۋ ارقىلى ءتيىمدى شەشۋگە بولادى» دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
سونداي-اق ەلباسى كوشباسشىلاردىڭ يادرولىق قارۋسىز الەم ءۇشىن جاھاندىق اليانسىن قۇرۋدى ۇسىندى. بۇل يادرولىق قارۋسىزدانۋ مەن ونى تاراتپاۋدى العا جىلجىتاتىن بەدەلدى جاھاندىق الاڭعا اينالۋى ءتيىس ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. «ءبىز يادرولىق قارۋسىزدانۋ تۋرالى قولدانىستاعى كەلىسىمدەردىڭ ەروزياسىن توقتاتۋ قاجەتتىلىگىن بىرنەشە رەت ايتتىق. كەلەر جىلى وتەتىن يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ شارتىنا ارنالعان شولۋ كونفەرەنتسياسى قارساڭىندا وسى قۇجاتتىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرىن امبەباپتاندىرۋ قاجەتتىلىگى جونىندە تاعى دا ويلانۋىمىز كەرەك. شارتتان شىعۋ ءۇشىن حالىقارالىق جاۋاپكەرشىلىك شارالارىن كۇشەيتۋ, ولاردى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ دەڭگەيىندە ءتيىستى قارارلارمەن بەكىتۋ قاجەت دەپ سانايمىن» دەپ ءسوزىن جالعادى.
سونىمەن بىرگە, نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنەن سولتۇستىك كورەيا قاۋىپسىزدىگىنىڭ ناقتى كەپىلدىكتەرىن ازىرلەۋ جانە كورەي تۇبەگىندەگى جاعدايدى تۇراقتاندىرۋعا باعىتتالعان پحەنيان مەن سەۋل اراسىنداعى سەنىم شارالارى كاتالوگىن جاساۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى ايتتى. «ەۋرازيانىڭ بولاشاعى – ءبىرتۇتاس قاۋىمداستىقتىڭ قۇرىلۋىندا, ال ونىڭ تىرەگى قۇرلىقتىڭ نەگىزگى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتەرى اراسىنداعى جۇيەلى ەكونوميكالىق ديالوگ بولۋى كەرەك. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق, ەۋروپالىق وداق, شىۇ, وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنىڭ قاۋىمداستىعى مەن «بەلدەۋ جانە جول» باستاماسى اراسىنداعى پراگماتيكالىق ىنتىماقتاستىق ۇلكەن ەۋرازيانىڭ قۇرىلۋىنا قۋاتتى سەرپىن بەرەدى. بۇل الەمدەگى ەڭ ۇلكەن قۇرلىقتىڭ بۇكىل ساياسي كەڭىستىگىن تۇراقتاندىرادى. مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن ەۋروپالىق وداق پەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اراسىندا تولىققاندى ديالوگتىڭ ورناتىلماعانىن قولايسىز دەپ سانايمىن» دەدى ەلباسى.
