ابايدىڭ «اتادان – التاۋ, انادان – تورتەۋ, جالعىزدىق كورەر جەرىم جوق» دەگەن ولەڭ جولدارىن بىلمەيتىن قازاق جوق. بىراق, تاريحي جازبالاردا اتادان جەتەۋ ەكەنىنە اسا ءمان بەرىلمەي كەلەدى. قۇنانباي ءتورت ايەل العان. ۇلكەن ايەلى – قىزداي العان كۇڭكەدەن قۇدايبەردى تۋادى. ەكىنشى ايەلى – ۇلجاننان تۋعان بالالارى: تاڭىربەردى, يبراھيم (اباي), ىسقاق, وسپان, ءۇشىنشى ايەلى – ايعىزدان حاليوللا, ىسماعۇل دەگەن بالالارى بولعان. ءتورتىنشى ايەلى – نۇرعانىمنان ۇرپاق جوق.
قۇنانباي ەكى بالاسىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتقان. حاليوللانى جاستايى-نان ورىس وقۋىنا بەرسە, ابايدى مۇسىلمانشا وقىتادى. بالالارىن ءوز اتىنا جازدىرعانمەن, حاليوللا مەن نەمەرەسى ءابدىراحماندى اكەسى وسكەنبايدىڭ اتىنا جازدىردى. «حاليوللا وسكەنباەۆ» دەپ جازدىرعانى تۋرالى كۋالىك قاعاز (سۆيدەتەلستۆو) مۇراعاتتاردا ساقتالعان. حاليوللانى اعايىن- تۋىسى – حالەل دەپ اتاسا, ونىڭ اتى-ءجونى ورىس باسىلىمدارى مەن ارحيۆ دەرەكتەرىندە «حاليۋللا ۋسكەنباەۆ» دەپ كەزدەسەدى. بۇل جونىندە ءارحام ىسقاقوۆتىڭ كولەمدى ەستەلىگىندە: «ءسويتىپ, قۇنانباي ايعىزدى ەكى ايەل ۇستىنە توقالدىققا الادى… وسى ايعىزدان 1848 جىلى ابايدان ءۇش جاس كىشى ۇل تۋسا, قۇنانباي ونىڭ اتىن تاعى دا پايعامبار اتىمەن حاليوللا قويادى» دەپ جازادى.
جاسىندا حاليوللا قۇنانبايدىڭ بارلىق بالالارى سياقتى اۋىل مولداسى عابيتحاننان ءدارىس الىپ, مۇسىلمانشا حات تانيدى. كەيىننەن سەمەيدەگى كاماليدەن حازىرەتتىڭ مەدرەسەسىندە ءۇش جىل وقىپ, وعان قوسا ءوزى ىنتا قويىپ, ورىسشا ساۋاتىن اشادى. بۇل تۋرالى ءارحام ىسقاقۇلى ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە اباي حاليوللانىڭ وقۋىنا قاراجات جيناعانى تۋرالى ايتادى. ومبىعا وقۋعا اپارىپ ورنالاستىرماق نيەتى بولعان ابايدىڭ ەل ىشىندەگى شارۋالارعا بايلانىستى بۇل ماسەلەنى ورىس ءتىلىن بىلەتىن عابيتحان مولداعا تاپسىرادى. ءارحام: «حاليوللا سابىرلى, كوپ سويلەمەيتىن, تۇيىق بولادى. اباي ىسقاقتان حاليوللا ارتىق, ويلى اقىلدى, دانا ادام بولار دەپ ءۇمىت ارتادى» دەيدى.
ابايدىڭ ءومىرى مەن ادەبي مۇراسىن تانىتۋدا ەلەۋلى ەڭبەك ەتكەن, ابايدىڭ العاشقى ولەڭدەرىن جيناقتاۋشى كاكىتاي ىسقاقۇلى دا حاليوللانىڭ ومبىداعى وقۋى جايلى دەرەكتەر كەلتىرىپ: «وزگە جۇرت ورىستان بالاسىن جاسىرىپ جۇرگەندە, بالالارىنا ورىسشا وقۋ وقىتىپ, حاليوللا دەگەن بالاسىن ومسكي كادەتسكي كورپۋسقا جىبەرىپ, ونان سوڭ موسكۆاداعى پاۆلوۆسكي كاۆەلەريسكي شكولدان وقىتتى. حاليوللا ساباقتى جاقسى ءبىتىرىپ, كورنەت بولىپ, قىزمەتتە جۇرگەندە, اۋىرىپ دۇنيەدەن قايتىپ ەدى» دەيدى.
حاليوللا 1848 جىلى دۇنيەگە كەلىپ, نەبارى 22 جاسىندا 1870 جىلى ومىردەن وزعان. قايتىس بولعاندا قۇنانباي ومبىعا كىسى جىبەرىپ, ونىڭ سۇيەگىن ەلگە العىزىپ, سارى قاتىن قىستاۋىنا جەرلەيدى.
حاليوللا وسكەنباەۆ – تەك ۇلى دانىشپان ابايدىڭ ونەگەلى ءىنىسى عانا ەمەس, ءوز زامانىنان وزا تۋعان, ءبىلىم كوگىنە ۇمتىلىپ, اينالاسىنا زيالىلىقتىڭ شۋاعىن شاشقان ەرەكشە تۇلعا بولدى. ابايعا جاردەمشى بولىپ, شوقان ءۋاليحانوۆ, سادىق باباجانوۆ سىندى قازاقتىڭ تۇڭعىش زيالىلارىمەن ومبىداعى كادەت كورپۋسىندا وقىدى, كەيىننەن موسكۆانىڭ پاۆلوۆ اتىنداعى اسكەري ۋچيليششەسىنە ءتۇستى. جيىنى سەگىز جىل وقىپ, كادەت شەنىن يەلەندى. وقۋ بىتىرگەن سوڭ, ءبىر جىل ەلدە بولىپ, ءبىر جىل ومبىدا اسكەري قىزمەت اتقاردى. سەمەي وڭىرىندە العاشقى ادامداردىڭ قاتارىندا اسكەري شەنگە يە بولعان ول جات جەردە تەك ءبىلىم الۋمەن عانا شەكتەلمەي, قازاق حالقىنىڭ فولكلور ۇلگىلەرىن جينايدى. ولاردى ي.بەرەزين, ن.كوستىلەتسكي, ن.ماكسيموۆ سىندى ورىستىڭ شىعىستانۋشى عالىمدارىنا جولداپ, ءوزى دە قازاق حالقى اۋىز ادەبيەتىنىڭ كەيبىر نۇسقالارىن ورىس تىلىنە اۋدارادى. جازعاندارى «دالا ءۋالاياتى», «سيبيرسكي ۆەستنيك», «موسكوۆسكايا يلليۋستراتيۆنايا گازەتا», «پريرودا ي ليۋدي» باسىلىمدارىندا جارىق كورىپ وتىرادى.
حاليوللا وسكەنباەۆتىڭ عۇمىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى عالىمدار مەن جازۋشىلار ءوز پىكىرلەرىن قالدىرعان. الكەي مارعۇلان – حاليوللانىڭ ءومىرى مەن رۋحاني مۇراسىن زەرتتەۋگە دەن قويعان العاشقى عالىم. حاليوللا جايىندا ءار ۋاقىتتاردا گ.پوتانين, ن.ماكسيموۆ, ي.بەرەزين, ن.كوستىلەتسكي اتتى ورىس عالىمدارى مەن م.اۋەزوۆ, س.مۇقانوۆ, ۇ.سۇبحانبەردينا, ا.ساعدي, م.بەيسەنباەۆ, ت.جۇرتباي, ت.الىمقۇلوۆ سىندى قازاق جازۋشىلارى مەن عالىم-زەرتتەۋشىلەر, كاكىتاي, ءارحام ىسقاقوۆتار, احات قۇدايبەرديەۆ, تۇراعۇل اتتى ىرعىزباي ۇرپاقتارى دا جازدى.
حاليوللا تۋرالى اكادەميك ءا.مارعۇلان: «ول ءوزىنىڭ قانداستارىن قازاقتان دا باسقا الەم, ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ, رۋحاني ەسەيۋگە تالپىنىستىڭ الەمى بار ەكەندىگىنە ۇيرەتكەن ادام… حاليوللا دانىشپان اقىن ابايعا ۇلكەن ىقپال ەتكەن» دەپ باعا بەرەدى. عالىمنىڭ «اباي» جۋرنالىنىڭ 1993 جىلعى №6 سانىندا «ءۇش حاتتىڭ سىرى» دەگەن ماقالاسى جاريالانعان. وندا 1938 جىلى لەنينگرادتا بولعاندا, پروفەسسور, شىعىستانۋشى ي.ن. بەرەزيننىڭ ارحيۆىنەن حاليوللانىڭ اتىنا جازىلعان ءۇش حاتتىڭ كوشىرمەسىن جاساعانى ايتىلعان. ونى زامان اعىمىنا ساي ۋاقىتىندا ايتا الماي, تەك 1959 جىلى عانا جاريالاعان. وسى كەلتىرىلگەن جازبالاردى زەردەلەي قاراساق, حاليوللاعا جازىلعان حاتتار, ونىڭ بىزگە بەلگىسىز قولجازبالارى كوستىلەتسكي ارقىلى بەرەزينگە جەتكەنىن اڭعارۋ قيىنعا سوقپايدى. وسى ماقالادا الكەي مارعۇلان: «تەك جاستاي ءوتىپ كەتكەنى بولماسا, حاليوللا اعاسى اباي سياقتى اسقان ويشىل, قالامى توگىلگەن جازۋشى بولۋى انىق ەدى» دەپ سۇيسىنە جازادى.
جاسى وتىزعا جەتپەي دۇنيەدەن وزعان حاليوللا جايىندا 1896 جىلى ورىس زەرتتەۋشىسى ن.پوتانين «ەڭ سوڭعى قازاق حانزاداسىنىڭ كيىز ۇيىندە» (شىعىس سۇلتاننىڭ ۇيىندە) دەگەن ەڭبەگىندە («رۋسسكوە بوگاتستۆو» جۋرنالى. 1896, №8) حاليوللانىڭ اسقان بىلىمدارلىعىمەن قوسا, سول بىلگەنىن ءوز ەلىنە ۇيرەتىپ, باسقا جۇرتتىڭ ادەبيەتىن قازاق جۇرتىنا ناسيحاتتاپ, تانىستىرۋداعى ەڭبەگىن ەرەكشە باياندايدى. ءدال وسى جىلى ح.وسكەنباەۆ تۋرالى «دالا ۋالاياتىنىڭ گازەتىندە» «قازاقتىڭ ءتاۋىر ادامدارىنىڭ قىلار ءىسى» دەگەن ماقالا جاريالانىپ, وندا ونىڭ ومىرىنە از توقتالا كەلىپ: «سول قۇرمەتتى ادام ەستۋى بويىنشا كەش بولعاندا ورىس قيسسالارىن قازاق تىلىنە پەرەۆودتاپ قازاقتارعا ايتادى ەكەن دە, ەستۋشىلەردىڭ سۇراۋى بويىنشا جازىپ بەرەدى ەكەن. سولايشا, تۋرگەنەۆتىڭ, لەرمونتوۆتىڭ, تولستويدىڭ ءھام وزگەلەردىڭ شىعارعان كىتاپتارىن وسكەنبايۇلى ەركىن پەرەۆود قىلىپ شىعارعان. وسكەنباەۆ راس, ءوزى جاقسى كورگەن, ۇيرەنگەن ءبىلىمىن جەرگە كومبەگەن, ءھام ونى جالعىز وزىنە ساقتاماي كوپپەنەن بولىسكەن, ءوز جۇرتىنا ۇيرەتكەن, بۇل – ۇلگى قىلىپ ايتۋعا تۇراتىن ءىسىنىڭ ءبىرى» دەي كەلىپ, ماقالا اياعىندا «جاقسى بولار ەدى ەگەر دە ونىڭ پەرەۆود قىلعان قيسسالارى رەداكتسيادا بولسا» دەگەن تىلەك ءوتىنىش ايتىلعان. وكىنىشتىسى, حاليوللانىڭ اۋدارما مۇراسى ساقتالماعان.
ءا.مارعۇلان «موسكوۆسكايا يلليۋستراتيۆنايا گازەتا» باسىلىمىنىڭ 1892 جىلعى №274 سانىندا جاريالانعان حاليوللانىڭ «قازاق اڭىزى» دەگەن ماقالاسىن العاش عىلىمي اينالىمعا ەنگىزەدى. بۇل – ح.وسكەنباەۆتىڭ ءباسپاسوز بەتىنە شىققان بىزگە بەلگىلى جالعىز ەڭبەگى. قىسقا ماقالادا تەمۋچيندى شىڭعىس تاۋىنداعى حان بيىگىنە مايقى بي باستاتقان بيلەر اق كيگىزگە وتىرعىزىپ, حان كوتەرگەندىگى تۋرالى تاريحي شىندىق باياندالعان. ابايدىڭ الدىنداعى اقىندار لەگى اياق باسا قويماعان ورىس, ودان باتىس ادەبيەتىنە بوي ۇرۋى دا جاستايى-نان سەمەيدەگى ورىس مەكتەبىنە كەلگەن حاليوللا ارقىلى, كەيىننەن ميحاەليس باستاعان ورىس زيالىلارى ارقىلى باستالدى. بۇل جايت ابايدى وزىنە دەيىنگى ادەبيەتتەن جاڭا دۇنيە ىزدەۋگە جەتەلەدى.
زامانداستارىنىڭ, اسىرەسە, گ.ءپوتانيننىڭ سيپاتتاۋىندا حالەل اسكەري ىسپەن قاتار كوركەم ادەبيەتتى دە جاقسى مەڭگەرەدى. حاليلوللا جونىندە گ.پوتانين: «منە راسسكازىۆالي وب ودنوم كيرگيزسكوم سۋلتانە /ۋجە ۋمەرشەم ۋسكەنباەۆە/, كوتورىي وكونچيل كۋرس ۆ ومسكوم كادەتسكوم كورپۋسە ي پوتوم جيل نا رودينە ۆ ستەپي وكولو سەميپالاتينسكا, چتو ون ليۋبيل ۆەچەرامي راسسكازىۆات سۆويم زەملياكام سودەرجانيە رۋسسكيح پوۆەستەي ي رومانوۆ, ي كيرگيزى س تاكيم ينتەرەسوم ەگو سلۋشالي, چتو پروسيلي ەگو زاپيسات سۆوي راسسكازى; تاكيم وبرازوم, پولۋچاليس تەترادي, ناپيساننىە پو كيرگيزسكي ي سودەرجاۆشيە ۆ سەبە ۆولنىي پەرەۆود پرويزۆەدەني تۋرگەنەۆا, لەرمونتوۆا, تولستوگو ي درۋگيح. ينوگدا ۆو ۆرەميا ەتيح ليتەراتۋرنىح ۆەچەروۆ ۆ يۋرتە كيرگيزى پۋسكاليس ۆ راسسۋجدەنيا, ي توگدا كاك راسسكازىۆال وچەۆيدەتس, موجنو بىلو سلىشات, كاك ۋسكەنباەۆ پولزوۆالسيا رۋسسكيمي اۆتوريتەتامي: «پوسلۋشايتە, ا ۆوت چتو وب ەتوم گوۆوريت يزۆەستنىي رۋسسكي كريتيك بەلينسكي», يلي «ۆوت كاكوگو منەنيا وب ەتوم بىل رۋسسكي كريتيك دوبروليۋبوۆ» دەيدى. حاليوللا ورىس ادەبيەتى تۋرالى اۋىلىنىڭ جاستارىنا جۇيەلى ءدارىس وقىپ وتىرعان. كرىلوۆتى, پۋشكين مەن لەرمونتوۆ جىرلارىن اباي ەڭ العاش وسى حاليوللانىڭ اۋزىنان ەستىپ, كەيىننەن ىزدەپ, قۇمارتا وقيدى. ءارحامنىڭ ەستەلىگى بويىنشا حاليوللا دۇنيەدەن وتكەندە ونىڭ سۇيەگىمەن قوسا ومبىدان ەكى ساندىق قوسا كەلىپتى. ارتىندا قالعان دۇنيەسىن ءىنى-باۋىرلارى بولىسكەن كەزدە, اباي بىردەن كىتاپتار مەن قولجازبالارعا تولى ساندىقتى قالاپ الىپتى. بويىنداعى تالانتى اشىلىپ ۇلگەرمەي كەتكەن حاليوللا ءبىر ساندىق كىتاپپەن بىرگە ابايدىڭ ساناسىنا ورىس ادەبيەتىنىڭ ساۋلەسىن قۇيىپ, رۋحاني دۇنيەسىن بايىتىپ, تىنىسىن كەڭەيتتى.
حاليوللا وقۋىن ءتامامداپ ەلگە كەلگەندە قۇنانبايمەن بۇرىننان قۇدا ءتىنىبايدىڭ ايعانىم دەگەن قىزىنا عاشىق بولادى. قۇنانباي دا, اباي دا بۇعان قارسى بولادى. قىز اعالارى ءجۇمادىل مەن تەمىرعالي دا ءتىرى تۇرىپ ايعانىمدى ماكىشتىڭ ىنىسىنە بەرمەيدى. ايعانىمدى الماتىعا الىپ قاشپاق بولعان ىسىنەن تۇك شىقپاي, اقىرى ورىس سوتىنا جۇگىنەدى. بۇل كەزدە ايعانىم حالەلدى تانىمايمىن دەيدى. سويتسە, باسىن اينالدىرىپ وقىتىلعان ەكەن. كوپ ۇزاماي ايعانىم قۇسادان ءولىپ, جىگىت ەل-جۇرتقا وكپەلەپ, ومبىعا كەتەدى. وسى تراگەديالىق وقيعانى م.اۋەزوۆ كوركەم شىعارماسىنا ارقاۋ ەتكەن. عالىم ت.جۇرتباي: «ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى تراگەديالىق قايعىلى حال كوركەم شىعارماداعى دارمەن مەن ماكەننىڭ ۇيلەنۋ حيكاياسىنا تەلىنگەن. ۇمىتپاساڭىز, ءدال وسىنداي جورامال «قاراكوز» پەساسىنا قاتىستى دا ايتىلعان» دەپ, كوركەمدىك شىندىق پەن تاريحي شىندىقتىڭ تىزگىنىن قاتار ۇستاي وتىرىپ, جازۋشى قيالىنىڭ استارىنا ۇڭىلەدى. ءارحام ەستەلىگىندە حاليوللانىڭ اقىندىعىنان حاباردار ەتەتىن تومەندەگى ۇزىندىگە نازار اۋدارايىق: «حاليوللا اقىن ەكەن, قىزدى جوقتاپ, (ايعانىمعا قوسىلا الماعاننان كەيىن) ادىلەتسىزدىك قىلىپ, اقشاعا, قارا كۇشكە ساتىلعان پاتشالىق زاڭنىڭ بۇعاۋىنا, پارانىڭ ۇستەمدىگىنە نالىپ, كوپ ولەڭدەر جازادى جانە ءوز باسىن دا ولگەن ادامعا ەسەپتەپ, جوقتاۋ جازادى. سودان ەستە قالعان ءبىر اۋىزى:
ارعى اتاڭ سەنىڭ ىرعىزباي,
اساۋدى جەگىپ ۇيرەتكەن.
قالماقتىڭ جىعىپ بالۋانىن
قابىرعاسىن كۇيرەتكەن, –
دەپ باستالادى». ءا.جيرەنشيننىڭ: «ولەر الدىندا حاليوللا اتا-باباسىنىڭ تاريحى مەن ءوز ءومىرىن قوسىپ, كوپ ولەڭ جازىپ تاستاپ كەتىپتى. كەيىن ول ولگەن سوڭ, جوقتاعان ايەلدەر سول ولەڭى مەن تاماشا سوزدەرىن داۋىسقا قوسىپ ايتقان كورىنەدى» دەگەن پىكىرى جوعارىداعى ەستەلىك ءسوزىن بەكىتە تۇسەدى.
تاماشا اقىن, اۋدارماشى حاليوللا وسكەنباەۆ – ونەرى اشىلماي قىرشىنىنان قيىلعان تالانتتى جاستىڭ ءبىرى. حاليوللا ەڭبەگىنە بايلانىستى: «كادەت كورپۋسىنىڭ سوڭعى ەكى كلاسىندا وقىپ ءجۇرىپ, حاليوللا ن.كوستىلەتسكيگە قازاق تىلىنەن كوپ سوزدەر جازىپ بەرەدى, ولاردى ءارى قازاق تىلىندە اۋدارىپ جازادى. ونىڭ ىشىندە «ەڭلىك-كەبەك», «قالقامان-مامىر», «ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى», «قازاق بيلەرىنىڭ ەرتە كەزدەگى شەشىمدەرى» تاعى باسقالارى بار. XIX عاسىردىڭ 90-جىلدارى حاليوللانىڭ جازۋلارى ن.يادرينتسەۆتى, ن.ناۋموۆتى, ن.ماكسيموۆتى قاتتى تولعاندىردى. ولاردىڭ ورتاسىنان ن.ناۋموۆ پەن ن.ماكسيموۆ «دالا ۋالاياتى» گازەتىنە حات جازىپ, حاليوللانىڭ جازۋلارىن ومبىعا جىبەرسە دەپ سۇرادى. «ەڭلىك-كەبەكتىڭ» عاجايىپ اڭگىمەسىن ن.ناۋموۆ «سيبير» گازەتىنە جانە اقمولا وبلىسىنىڭ گازەتىنە شىعاردى (1892). حاليوللانىڭ كوپ جازۋلارى ن.ماكسيموۆتىڭ ارحيۆىندە ساقتاۋلى» دەگەن عالىم ءا.مارعۇلاننىڭ قۇندى دەرەكتەرى ءالى كوپ زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ كەرەك ەكەنىن حاباردار ەتەدى.
ومبىدا وقۋدا جۇرگەن حاليوللا وسكەنباەۆقا جازىلعان ءۇش حاتتىڭ ءبىرى – ابايدىڭ حاتى. اكادەميك الكەي مارعۇلان 1938 جىلى سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىنداعى ي.بەرەزيننىڭ ارحيۆىنەن كوشىرىپ الىپ, سول زامانداعى ساياساتقا بايلانىستى جيىرما جىلداي ۋاقىت جاسىرىپ, جاريالاي المادى. اقىرى 1959 جىلى 12 شىلدەدە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنە جاريالاندى.
ابايدىڭ ءىنىسى حاليۋللاعا جازعان حاتى
سىزگە, ارداقتى جانە قۇرمەتتى, جاقسى كورەتىن اياۋلى ءىنىمىز حاليۋللا مىرزاعا, بىزدەن, اعاڭىز يبراھيمنەن دۇعاي سالەم, جانە بارلىق اتا-انالارىڭىزدان, اعا-ءىنى, جەڭگەلەرىڭىزدەن كوپتەگەن-كوپ دۇعاي سالەمدەر جولدادىق.
قۇدايعا شۇكىر, وسى كۇندە ءوزىڭ كورگەن جاندار تەگىس سالەماتپىز.
سىزبەن, بىزگە حات جازعان قاماريددەن موللاعا كوپتەن-كوپ سالەم دەگەيسىز.
ءاربىر سىزگە دىنقارىنداسى تۇرعىسىنان قىلعان جاقسىلىقتارى اللا تاعالادان قايتسىن, وزىنە حات جازۋعا ۋاقىتتار بولدى.
اياگوزگە كەلگەن ۋاقىتتا پوچتا جۇرەرگە اسىعۋدا ەكەن, ءارتۇرلى حاتتاردى دا كورگەن سوڭ, كوڭىلىمىز جاي تاپتى.
جانە سىزگە جول قارجىعا وتىز تەڭگە جىبەردىم.
جاڭا سەمەيگە ماعلۇم ەتكەن ۋاقىتىڭىزدا قۇداي تاعالا قالاسا ات تاعايىندارمىز.
تاتەڭىز ءبىلىمنىڭ قاينار بۇلاعىن ۇيرەنگەنىڭ تۋرا سىندا بەك قۋانىپ جاتىر.
ارقاشان قۇداي تاعالاعا سىيىنىپ تالاپ قىلا كورسىن دەيدى.
حاتىڭىز تيىسىمەن ەشبىر توقتامايىنشا اياگوزگە كەلىپ, وسى حاتتى جازدىق. ھاردايىم, تاۋپىقتى, ابىرويلى, عۇمىرىڭىزدى تىلەپ حات جازۋشى, اعاڭىز يبراھيم قۇنانبايۇلى دەپ بىلەسىز.
تاعى دا كوپ-كوپ سالەم.
1866 جىلىندا, 8 مارت.
الماحان مۇحامەتقاليقىزى
