استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى ءماجيت شايداروۆتىڭ پىكىرىنشە, تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ماسەلەسىنىڭ الدىن الۋعا باس قالانىڭ بارلىق ۆەدومستۆولارى, دەپارتامەنتتەرى مەن باسقارمالارى اتسالىسۋى ءتيىس. ونىڭ سەبەبى – وتباسىلىق جانجالدار وزىنەن-ءوزى تۋىندامايدى, وعان يتەرمەلەيتىن بىرنەشە فاكتور بار. ماسەلەن, جۇمىسسىزدىق, باسپانانىڭ جوقتىعى, ىشىمدىككە سالىنۋ جانە ناشاقورلىق.
ءبىرىنشى جاعدايدا جۇمىسپەن قامتۋ, ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسى, ەكىنشى مىسالدا تۇرعىن ءۇي باسقارماسى, ال ۇشىنشىدە دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى وتباسىنداعى احۋالدى الدىن الا زەرتتەپ, قايعىلى وقيعالاردى بولدىرماۋى ءتيىس. «ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – وتباسىنداعى بىرلىك پەن بەرەكەنى ساقتاۋ. وتباسىنداعى جاعداي بالا تاربيەسىنە دە اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. ىنتىماعى ۇيىعان وتباسىندا ءبارى دۇرىس بولادى, دەنى ساۋ, پسيحولوگيالىق اۋىتقۋشىلىعى جوق ۇرپاق وسەدى» دەدى دەپۋتات.
بۇل ماسەلە تەگىننەن-تەگىن كوتەرىلمەدى. كەشە وتكەن استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيا وتىرىسىندا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جايى تالقىلاندى. جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى عوسمان جاكيننىڭ كەلتىرگەن مالىمەتتەرى بۇل تاراپتا, شىنىمەن دە, الاڭداتارلىق جاعداي قالىپتاسقانىن كورسەتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا, بيىل وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا قاتىسى بار 561 ادام اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. ال جىل باسىنان بەرى بۇل باعىتتا 16 قىلمىس جاسالدى. سونىڭ 10-ىن ەر ادامدار ايەلدەرگە قارسى جاساسا, التاۋىن ايەلدەر جۇبايلارىنا نەمەسە ازاماتتىق نەكەدەگى ەر ازاماتتارعا قارسى جاساعان. ونىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى – وتباسىنداعى بەرەكەسىزدىك, تۇرمىستىق پروبلەمالار. التى جاعداي ادام ولىمىمەن اياقتالعان. ەڭ وكىنىشتىسى, وسى جىلى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا وتباسىلىق جانجالدار كوبەيىپ, سول سەبەپتەن جاسالعان قىلمىستار سانى دا ارتقان. ماسەلەن, بىلتىر وسىنداي 12 قىلمىس تىركەلدى.
«مەنىڭشە, وتباسىلىق جانجالداردىڭ ءتۇبى ادامنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىنان شىعادى. جۇمىسسىز, قارنى اش ادام نەگە بارمايدى؟! جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى وتباسىنداعى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ ناقتى سەبەپتەرىن انىقتاۋى ءتيىس. سوسىن جۇمىسپەن قامتۋ, ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسى, وزگە دە باسقارمالارمەن بىرىگىپ شەشۋ كەرەك» دەدى ءماسليحات دەپۋتاتى زۇلپىحار عايىپوۆ.
استانادا ايەلدەرگە ارنالعان ءۇش داعدارىس ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ەكەۋى – جەكەمەنشىك, بىرەۋى – مەملەكەتتىك. استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ «زورلىق-زومبىلىق نەمەسە زورلىق-زومبىلىق قاۋپى سالدارىنان قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ادامدارعا ارنالعان داعدارىس ورتالىعى-پاناسى» مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى عاليحان كۋكانبەكوۆ ورتالىق جۇمىسىمەن تانىستىردى. ونىڭ ايتۋىنشا, وندا 50 توسەك ورنى بار. كۇنىنە 4 مەزگىل تاماق بەرىلەدى. وعان وتباسىندا زورلىق-زومبىلىق كورگەن 18-58 جاس ارالىعىنداعى ادامدار كامەلەتتىك جاسقا تولماعان بالالارىمەن قابىلدانادى. الايدا قابىلداۋ ءتارتىبى ۋچاسكەلىك ينسپەكتور ارقىلى وتەدى. ءماسليحات دەپۋتاتى قاراقات ابدەننىڭ سوزىنشە, ونى جەڭىلدەتۋ كەرەك. «كۇيەۋىنەن زورلىق كورىپ, كىشكەنتاي بالالارىمەن دالادا قالعان ايەل ۋچاسكەلىك ينسپەكتورعا شاعىمدانۋدى ويلامايدى. سوندا ول قايدا بارادى؟» دەدى دەپۋتات.
ال كەلتىرىلگەن ستاتيستيكا وتباسىندا ەر ادامدارعا دا قارسى قىلمىس جاسالاتىنىن كورسەتىپ وتىر. دەپۋتات قايىرلى تاۋكەندە ەر ادامدارعا ارنالعان وسىنداي ورتالىق بار ما دەگەن سۇراق تۋىندادى. بايانداماشىلار «جوق» دەپ جاۋاپ بەردى.
وسى وتىرىسقا توراعالىق ەتكەن ءماجيت شايداروۆ «مەن بىرنەشە مەملەكەتتى ارالادىم. سول مەملەكەتتەردىڭ بارلىعىندا داعدارىس ورتالىقتارى جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ىشىندە ەركەكتەرگە ارنالعان وسىنداي ورتالىقتار دا بار. استانادا ەرلەر ءۇشىن داعدارىس ورتالىعىن اشۋ تۋرالى ۇسىنىستارىڭىز بولسا, جازباشا تۇردە ناقتى دالەلدەردى كەلتىرىڭىزدەر. بۇل ۇسىنىس قولداۋ تابادى دەپ ويلايمىن» دەگەن پىكىرىن ارىپتەستەرىنە باعىتتاپ, وتىرىستى تۇيىندەدى.
امانعالي قالجانوۆ
