ۇلتتىڭ رۋحاني ۇستازى
ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعاسى, قازاقتىڭ ءابىشى دۇنيەدەن ءوتتى دەگەن سۋىق حاباردى ەستىگەندە, ۇستىمە بىرەۋ مۇزداي سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي كۇي كەشتىم. وتە اۋىر قازا. قازاق ادەبيەتى عانا ەمەس, قازاق قوعامىنىڭ ءبىر الىپ بايتەرەگى قۇلادى. الاشقا ءبىر كىسىدەي ەڭبەگى سىڭگەن, قازاقتى ءبىر بەلەسكە كوتەرگەن ابىز, عۇلاما ادام ارامىزدان باقيعا اتتانىپ بارادى.
ءابىش كەكىلباەۆ قازاق مادەنيەتىندەگى ورنى ايىرىقشا, ءبىلىمى تەلەگەي دارياداي اسقار شىڭدارىنىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى ەدى! مەن مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمنەن-اق ءابىش اعانىڭ ولەڭدەرىن وقىپ, ونى اقىن دەپ تانىپ, كەيىن ستۋدەنتتىك شاعىمدا تاماشا پۋبليتسيستيكالىق شىعارمالارىنا قانىققان جانداردىڭ ءبىرىمىن. سول بالاڭ مۇرتى جاڭا-جاڭا تەبىندەپ كەلە جاتقان جىگىت شاعىندا-اق ءابىش بىزگە رۋحاني ۇستاز بولا ءبىلدى. ونىڭ «شىڭىراۋ», «بايگەتورى», «حانشا داريا حيكاياسى», «اڭىزدىڭ اقىرى», «قۇسقاناتى», تاعى دا باسقا تۋىندىلارى – ادەبيەتىمىزدى بيىك بەلەسكە كوتەرگەن كوركەم پروزامىزعا جاڭا جول سالعان قايتالانباس تۋىندىلار. اسىل اعانىڭ كەڭ پەيىلىنە, شالقار اقىل-پاراساتىنا, عالامات بىلىمدارلىعىنا قاتتى قىزىعاتىن ەدىم. مەن الەمدىك دەڭگەيدەگى جازۋشىلاردىڭ كوبىنىڭ شىعارمالارىمەن ەتەنە تانىس اداممىن. وسى تۇرعىدان كەلگەندە ءابىش كەكىلباەۆ – قالامگەر رەتىندە كوش باسىندا تۇرعان الەم ادەبيەتى مىقتىلارىمەن تەرەزەسى تەڭ عۇلاما جازۋشى.
بۇل كىسىنىڭ قازاسى اۋىر بولعانىمەن, ءبىزدى وزىنەن كەيىنگى ىنىلەرىن, قالام ۇستاعان جۇرتشىلىقتى ەسەيتىپ جىبەردى دەپ ويلايمىن. سەبەبى, ورتامىزدا ماڭدايى جارقىراپ, قاسقايىپ وتىراتىن كەمەڭگەر اعامىز جوق. ەندىگى جەردە كەمەڭگەرلىكتى ىزدەيمىز, ياعني, سوعان ساي ءابىشتىڭ ىنىلەرىنە ءۇمىت ارتامىز. ءومىر جالعاسۋدا, ءابىش كەكىلباەۆ – ۇلگىلى, ونەگەلى ءىس تىندىرىپ, مازمۇندى, ماعىنالى عۇمىر كەشكەن جان. سوڭىندا مول مۇراسىن قادىرلەيتىن, قاستەرلەيتىن, ءپىر تۇتاتىن ءبىر قاۋىم ۇرپاق قالدى.
الدىڭنان جارىلقاسىن ابزال اعا, ەل اعاسى! ءبىز سىزبەن ماقتانىپ, ءبىر اۋىز سوزىڭە باس ۇراتىن ەدىك. جاندى قارىعان ىزعارلى سۋىق جەل ازىناپ, قازاق قارا ءسوزىنىڭ قابىرعاسى قايىسىپ, قايعىنىڭ قارا تاسى جەلكەدەن باتپانداي باسقان اۋىر جاعدايدا قالىپ وتىرمىز.
جاراتۋشىمىزدىڭ قازاق ەلىنە بەرەر ىرىس-نەسىبەسى سارقىلماسىن! ءابىش ولمەيدى. ەندى ونىڭ ماڭگىلىك ەكىنشى ءومىرى باستالادى. كەمەڭگەر جازۋشىنىڭ سوڭىندا قالعان وشپەس مۇراسىن ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزىپ, ۇلىقتاي بەرەيىك!
عاريفوللا ەسىم,
قوعام قايراتكەرى, اكادەميك
زامانىمىزدىڭ زاڭعار تۇلعاسى
ءبىز ەندى جاس كەزىمىزدەن ابىشپەن قۇلىن-تايداي تەبىسىپ بىرگە وستىك. ادەبيەتكە قاتار كەلگەن ءبىر بۋىن بولدىق. جاقسى جازىلعان شىعارمالارىمىز جارىق كورسە بىرگە تالقىلادىق. ول ادەبيەتكە ۇلكەن دايىندىقپەن كەلدى. ءابىشتىڭ العاشقى رومانى «ۇركەردى» ءۇش كۇن بويى تالقىلاعانىمىز ەسىمدە. وسى ايتۋلى تۋىندى بۇگىنگى كۇنى مەنىڭ كىتاپحانامنىڭ تورىندە تۇر. ءبىز وتباسىمىزبەن ارالاستىق. جاس كەزىمىزدە الماتىدا جۇرگەندە ءبىزدى «باتىس, شىعىس, وڭتۇستىك» دەپ جەرگە بولگەن اعالارىمىز بولدى. بىراق ءبىز وعان بولىنبەدىك. استاناعا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن ءتىپتى جاقىن بولىپ كەتتىك. ءابىشتىڭ اناسى ايساۋلە اپامىز عاجايىپ كىسى ەدى. قولىنان تالاي ءدام تاتتىق. قازاقى داستۇرمەن ەرەكشە كيىنەتىن. اناسى دۇنيەدەن وزعاندا, ماڭعىستاۋعا بىرگە باردىم.
بۇگىن ەندى ءابىش جايىندا ءسوز ايتۋعا قينالىپ تۇرمىن. ەستىگەن قارالى حابارعا العاشقىدا سەنبەدىم. ءۇمىتىمدى ۇزبەي, ءبىر جاقىن كىسىگە حابارلاستىم. سوسىن بارىپ سەندىم. ءومىردىڭ بايانسىزدىعى دەگەن – وسى. ول – جازۋشىلىعىمەن قاتار قايراتكەرلىك بولمىسىمەن ۇلكەن تۇعىرعا كوتەرىلدى.
ءابىش – ءوز شىعارمالارىمەن بولاشاققا جول سالعان ەرەن تۇلعا. كوپتەگەن ادامدار ۇرپاعىمەن مىڭ جاساسا, ءابىش ءوز ءىس-ارەكەتىمەن تاريحتا ماڭگىلىك قالادى. ءابىشتىڭ وزىق ويلى, كوركەمدىگى بيىك شىعارمالارى قازاق دەگەن وقىرماننىڭ سورەسىندە مىڭداعان جىلدار تۇرادى دەپ ويلايمىن.
اكىم تارازي,
جازۋشى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى
الەم تانىعان ابىش
ءابىش كەكىلبايۇلىنىڭ دۇنيە سالعانىن ەستىگەندە قالامگەرلەردىڭ تالايىنىڭ جۇرەگى قايعى قاۋىپ, تەبىرەنگەن دە بولار. ءابىشتى وتكەن عاسىردان ءبىلىپ, شىعارمالارىن وقىپ ۇيرەندىك. مەنىڭ «قان جوسا عاسىر» كىتابىنا العىسوز جازا وتىرىپ, اشتىق ناۋبەتى, قۋعىن-سۇرگىن جىلدارىن ناقتى دەرەكپەن جازعانىڭ قۇندى, بىلايشا ساياسي پامفلەت دەۋگە بولادى ەكەن دەپ ەدى.
ءابىش شىعارمالارى قازاق ادەبيەتى عانا ەمەس, الەم ادەبيەتىنە ۇلەس قوسقانىن فينليانديانىڭ حەلسينكي قالاسىنداعى الەمدىك كىتاپحانادا شىڭعىستىڭ «ءجاميلاسى», ءابىشتىڭ «قۇس قاناتى» كىتاپتارىنىڭ فين تىلىندەگى وقۋشىلارىنا جەتكەنىنە قۋانعانىم ەسىمدە. بۇگىندە قاتىگەز اجال ادەبيەتىمىزدىڭ ءبىر بايتەرەگىن قۇلاتقانى قابىرعا قايىستىرار قايعى.
تابىل قۇلىياس,
جازۋشى, قر مادەنيەت قايراتكەرى
ءالەمنىڭ سەڭگىرىنە سامعاپ كەتتءى
قازاق ادەبيەتى الەمىن قارا بۇلت باستى. استانادان تاراعان قارالى حابار قالىڭ ەلدىڭ قابىرعاسىن قايىستىردى. جارتى عاسىردان استام ۋاقىت قازاق ادەبيەتىنىڭ قازىنالى جۇگىن قارا نارداي كوتەرىپ كەلگەن ءابىش كەكىلبايۇلى دۇنيەدەن ءوتتى. وسى جىلدار ىشىندە قازاق ادەبيەتىندە «ءابىش الەمى», «كەكىلباەۆ كەڭىستىگى» دەگەن ءبىر كەزەڭ قالىپتاسقان ەدى. ەندى سول ءداۋىر ماڭگىلىككە اينالدى. كەكىلباەۆتىڭ ولمەيتىن ەكىنشى ءومىرى باستالدى.
كەكىلباەۆ عاجايىپ جازۋشى عانا ەمەس, وزىنەن كەيىنگىلەرگە ۇلاعاتتى ۇستاز بولدى. ۇرپاققا ازىق بولار ماڭگىلىك مۇرا قالدىردى. قالعان جەرلەردەگى قاناعات – سول.
قايىرىمى مول, قادىرى ەرەك قايران اعا, جاتقان جەرىڭ جايلى, توپىراعىڭ تورقا بولسىن!
حالىقتىڭ كەمسەڭدەگەن يەگىنەن,
قارالى ءۇن ەستىلدى كۇي ەلىنەن.
قاناتى قايىرىلعانداي قارا ءسوزدىڭ,
دومبىرا ايىرىلعانداي تيەگىنەن.
قالىڭ ەل ءار سوزىنە ەلەڭدەدى,
ەسكەرتكىش قالدى ارتىندا –
ەر ەڭبەگى.
… الەمنىڭ سەڭگىرىنە سامعاپ كەتتى,
قازاقتىڭ قايران ءابىش –
كەمەڭگەرى!
سەرىك تۇرعىنبەكۇلى,
اقىن
