استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي «كىتاپ – ءداۋىر ايناسى» اتتى اشىق ەسىك كۇنى ءوتتى. ايتۋلى شارا اياسىندا «كىتاپ – تاريح, كىتاپ – قازىنا» دەپ اتالاتىن اسا قۇندى سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار كورمەسى اشىلدى.
يگىلىكتى شارانىڭ اشىلۋىندا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى قۋاتجان ۋاليەۆ, مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, بەلگىلى عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ, تۇركولوگ عالىم قارجاۋباي سارتقوجاۇلى, قوعام قايراتكەرى ورازكۇل اسانعازىقىزى جانە يران رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى مودجتابا داميرچيلۋ ءسوز سويلەپ, بار ءبىلىمنىڭ باستاۋى اتانعان كىتاپتىڭ قادىرى مەن قاسيەتىنە توقتالىپ, ونىڭ ماڭىزى تۋرالى مازمۇندى وي ءوربىتتى.
راسى كەرەك, ەلورداداعى رۋحانياتتىڭ پاراساتتى ورتالىعىنا اينالعان ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ اتقارىپ وتىرعان جۇمىستارى جايىندا جان سەمىرتەتىن جاقسى ءسوزدى مول ايتۋعا بولادى. ءبىر عانا اتالعان كىتاپ ورداسىنىڭ ون جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا اشىلعان «كىتاپ مۇراجايىنان» ەلىمىز الەمدە سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن كونە قولجازبالاردىڭ قالىڭ قاتپارىنان سىر ساۋلايدى. ونداعى عاجايىپ جادىگەرلەردى كورىپ, تاريحتىڭ تەرەڭ تۇنىعىنا بويلايسىز. ايتالىق, جەتى اتاعا دەيىن قاستەرلەپ ۇستاپ كەلگەن قاسيەتتى قۇران كارىم كىتابىنىڭ 799 جىلى قاعازعا تۇسىرە باستاعان قولجازباسىن كورىپ, كيەلى دۇنيەگە باسىمىزدى يدىك. ءوز داۋىرىندە بامبۋك تاقتايشاعا جازىلعان ەجەلگى قىتاي قولجازباسى دا كونە عاسىردىڭ كوزىندەي سىر شەرتەدى. اتالعان كىتاپتى بەلگىلى فلاماند سۋرەتشى سەر ەنتوني ۆانن دەيك بەزەندىرگەن. بۇل الەمدە ساقتالىپ قالعان جالعىز جادىگەر سانالادى. سودان-اق, ونىڭ قانداي قۇندى مۇرا ەكەنىن تۇيسىنە بەرىڭىز! سايىن دالانى تۇلپارلاردىڭ تۇياعىمەن دۇبىرلەتكەن «كۇلتەگىن» جازبالارى مەن «ورحون ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تولىق اتلاسى» دا تاڭعاجايىپ تۋىندى. سونىمەن بىرگە 1807 جىلى شاعاتاي تىلىندە قازاندا جارىق كورگەن «سەيفىلمəلىك-بəدىعۇلجامال» قيسساسىنىڭ سۋرەتىن كورىپ, ويعا قالدىق. بۇل – حالقىمىزدىڭ العاش تاسقا باسىلعان دۇنيەسى. كىتاپتىڭ تۇپنۇسقاسى الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ سيرەك قورلار بولىمىندە ساقتاۋلى ەكەن.
اسىل مۇرالاردى كورگەن سايىن سول زامانداردى كوز الدىمىزعا كەلتىرىپ, بابالارمەن تىلدەسكەندەي اسەردە بولدىق. مۇراجايدان اسا ءبىر تاريحي كىتاپتى كورىپ, تۇرىپ قالدىق.ۇلتىمىزدىڭ كوگىنەن قۇيرىقتى جۇلدىزداي اعىپ وتكەن شوقان ۋəليحانوۆتىڭ 1905 جىلى سانكت-پەتەربۋرگتەگى ي.بوراگانسكيدىڭ باسپاحاناسىندا باسىلعان «سكازانيە وب ەديگە ي توحتامىش» ەڭبەگىن ەرەكشە ايتىپ وتسەك دەيمىز. مۇندا حالقىمىزدىڭ تىلسىم تاريحىنىڭ تەرەڭ ىزدەرى سىر بۇككەن. سونداي-اق, ۇلى عالىمنىڭ جەتىسۋ, قاشقاريا ساپارلارى كەزىندە ءوز قولىمەن جازعان قولتاڭبالارى مەن سۋرەتتەرىنىڭ كوشىرمەلەرى دە مۋزەي تورىنەن ورىن العان. اسا كورنەكتى اعارتۋشى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارى, حاكىم ابايدىڭ تۇڭعىش باسىلعان كىتابى, ۇلى سۋرەتكەر مۇحتار Əۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ العاشقى نۇسقاسى, ۇلت ۇستازى اتانعان احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ 1926 جىلى قىزىلوردادا باسىلعان «ءƏلىپبيى» سەكىلدى قۇندى مۇرالاردى وسى جەردەن كورە الاسىز. تالاي عاسىر سان ۇرپاقتى ۇلتتىق ۋىزبەن ۇيىتقان «بابالار ءسوزىنىڭ» 100 تومدىعى دا مۇراجايدىڭ تورىنەن ورىن العان.
تۇلعالاردان تابارىك
كىتاپحانا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى عاليا يساقانوۆانىڭ ايتۋىنشا, سوڭعى ەكى جىل كولەمىندە اتالعان مەكەمەدە «قۇندى تارتۋ» اتتى اۋقىمدى اكتسيا قولعا الىنعان. وسى شارا شەڭبەرىندە كىتاپحاناعا 10 مىڭنان اسا كىتاپ سىيعا تارتىلعان. اسىرەسە, ەل الدىندا ابىرويى بيىك, تانىمال تۇلعالاردىڭ مەمۋارلىق كوللەكتسيالارىن جيناۋ جاقسى جولعا قويىلعان. ونى العاش بەلگىلى قوعام قايراتكەرى, عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ باستاعان. ايتۋلى ازامات ءوزىنىڭ جەكە مۇراعاتىندا ساقتالعان 9 مىڭنان ارتىق كىتاپ پەن قولجازبالارىن, ەستەلىك سىيلىقتارىن كىتاپحاناعا تارتۋ ەتكەن. كورنەكتى جازۋشى اكىم تارازي اعامىز دا جەكە كىتاپ قورىنان 979 كىتاپ سىيلاعان.
سونداي-اق, ومىردەن وتسە دە ارتىندا تالاي مۇرا قالعان ارداقتىلارىمىز از ەمەس. سوناۋ اۋمالى-توكپەلى زاماندا التايدان گيمالاي اسىپ ۇدەرە كوشكەن جۇرتتىڭ نوقتا اعاسى بولعان قاليبەك باتىردىڭ بەل بالاسى, مارقۇم حاسەن ورالتاي اعامىزدىڭ مۇرالارى دا وسى كىتاپحانادا ساقتالعان. تۋعان حالقى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن ەرجۇرەك ازاماتتىڭ اسىل دۇنيەلەرى سيرەك كىتاپتار كورمەسىندە العاش وقىرماندارعا ۇسىنىلدى. سونىمەن بىرگە اسا كورنەكتى اكادەميك زاكي احمەتوۆتىڭ جۇبايى زيا اپايىمىز ەلوردالىق كىتاپحاناعا عالىمنىڭ 566 دانا كىتابى مەن قولجازبالارىن تاپسىرعان. عاليا بوكەيقىزى: «زاكي اعامىز ءوزى وقىعان كىتاپتاردىڭ ماڭىزدى بەتتەرىن بەلگىلەپ, كورسەتىپ قويعان. سول جەردى ءوزىڭىز وقىساڭىز تاڭقالاسىز. وتە ۇقىپتى, زيالى كىسى ەكەنى قولجازبالارىنان انىق بايقالادى. جاستار وسى ارداقتى تۇلعانىڭ مۇراسىنان تەرەڭ وي تۇيەدى دەپ ويلايمىن» دەيدى اڭگىمە اراسىندا.
بەلگىلى عالىم, پروفەسسور سايلاۋبەك قاليەۆتىڭ جەكە كىتاپحاناسىنان 500-دەن اسا ماتەماتيكا عىلىمدارى بويىنشا كىتاپتارى دا جەكە قوردان ورىن العان. ماسەلەن, گ.م. فيحتەنگولتستىڭ «ديففەرەنتسيالدىق جانە ينتەگرالدىق ەسكەرتۋلەر كۋرسىنىڭ 1 تومى» اتتى ەڭبەگى ماتەماتيكا عالىمدارى اراسىندا وتە جوعارى باعالانادى. بەلگىلى اقىن امانجول شامكەنوۆتىڭ بالاسى دا اكتسيا اياسىندا اكەسىنىڭ بەس تومدىق جيناعىن تابىس ەتكەن. ودان بولەك الەمدىك ساياساتتا سالماعى بار تۇلعالار جايىندا جازىلعان كىتاپتار دا ساقتاۋلى.
ءبىزدى وسىنداي عاجايىپ مۇرالار قالاي ساقتالادى دەگەن سۇراق مازالاعان ەدى. وعان كىتاپحانا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تياناقتى جاۋاپ بەردى.
– سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبالاردى ساقتاۋ ءۇشىن ونىڭ ارنايى تالاپتارى بار. ءبىز ولاردى مەملەكەتتىك ستاندارتقا ساي ساقتايمىز. قازىرگى تاڭدا اسىل دۇنيەلەردىڭ كوشىرمەلەرىن جاساپ جاتىرمىز. تسيفرلاۋ جۇمىستارىن دا جۇرگىزۋدەمىز. نەگىزى, ول جەردە كوبىنەسە تۇپنۇسقالار ەمەس, كوشىرمە عانا تۇرۋ كەرەك. قۇندى مۇرالاردىڭ بارلىعى ارنايى ورىندا ساقتالادى. ماسەلەن, اۆتورلىق قۇقىق بويىنشا 70 جىلدان اسقان جادىگەرگە كوشىرمە جاساۋعا بولادى. ەگەر وعان ونداي ۋاقىت وتپەسە, اۆتورمەن كەلىسىمشارتقا وتىرامىز, – دەيدى عاليا يساقانوۆا.
ەلەكتروندىق كىتاپحانا قالىپتاسۋدا
بۇگىنگى تاڭدا ەلوردالىق اكادەميالىق كىتاپحاناداعى كىتاپ قورى 1 ميللوننان اسقان. سونىڭ ىشىندە ەلەكتروندىق كاتالوگقا 1 ميلليونعا جۋىق كىتاپ تىركەلگەن. وقىرماندار سانى دا 85 مىڭعا جەتكەن. ەلەكتروندىق كىتاپحانا جۇيەسى دە جەمىستى جۇمىس ىستەۋدە.
– ءبىز بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدىڭ ەلەكتروندىق كىتاپحاناسىن قالىپتاستىرىپ جاتىرمىز. ول – ۇلكەن جوبا. ءبىزدىڭ كىتاپحانادا مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىققان كىتاپتاردىڭ بارلىعى بار. ونىڭ بارلىعى ەلەكتروندىق كىتاپحاناعا تىركەلگەن. كەز كەلگەن وقىرمان ۇيدە وتىرىپ, ءبىزدىڭ پورتالعا ەنىپ, ءوزى ىزدەگەن كىتاپ تۋرالى اقپارات الادى. سونداي-اق, ءبىزدىڭ اكادەميالىق كىتاپحانا ەكى جىلدان بەرى ايماقتاعى كىتاپحاناشىلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا وقىتۋ كۋرستارىن جۇرگىزۋگە كۋالىك الدى. ماسەلەن, وتكەن جىلى شەت ەلدەن ارنايى مامان شاقىرىپ, باس قالادا بارلىق ايماقتاعى كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرىن جيناپ, تاجىريبە الماستىق. وندا «الەمدە كىتاپحاناشىلار قالاي جۇمىس ىستەپ جاتىر, ولاردىڭ تەحنولوگيالارى قانداي, ءبىز دۇرىس باعىتتا دامىپ جاتىرمىز با؟» دەگەن ويلارمەن ءوز جۇمىسىمىزدى ءبىر ساراپتاپ الدىق. سونىمەن بىرگە 14 وبلىستىق كىتاپحانامەن ۇيلەستىرۋ كەڭەسىن قۇردىق. سونىڭ بارلىعى وسى سالانىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ ويلايمىن, – دەيدى ءوز ءسوزىن قورىتا كەلە استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى عاليا بوكەيقىزى.
ازامات ەسەنجول
ماتەريالدى “استانا اقشامى” گازەتىنىڭ astana-akshamy.kz رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساعاندا عانا پايدالانۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
