استانادا قىركۇيەك ايىندا دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارى وتەدى دەپ جوسپارلانعان. جارىسقا 100-دەن استام ەلدەن 4 مىڭعا جۋىق سپورتشى قاتىسادى. سپورتتىق جارىستار مەن مادەني شارالارعا 100 مىڭنان استام تۋريست كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. وسىنداي ءىرى سپورتتىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىكتى ءتيىمدى قامتاماسىز ەتۋ وسى سالاداعى بۇرىننان جيناقتالعان شەتەلدىك جانە وتاندىق تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ, سونداي-اق ونىڭ بارىسىندا ىقتيمال قاۋىپتەردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان ۇيىمدىق-قۇقىقتىق قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ كەشەنىن ازىرلەۋ ماڭىزدى.
بۇگىنگى قوعام ءۇشىن تابيعي اپاتتارمەن قاتار, رەسەي فەدەراتسياسىندا Crocus City Hall ساۋدا ورتالىعىندا بولعان قايعىلى وقيعادان كەيىن ادام كوپ جينالاتىن ورىندارداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى وزەكتى بولدى. قازاقستاندا 7,9 ملن شارشى مەتر ساۋدا الاڭى نەمەسە 70 مىڭعا جۋىق ساۋدا نىساندارى بار. ونىڭ جارتىسى – الماتىدا, تورتتەن ءبىرى – استانادا, قالعانى وبلىس قالالارىندا ورنالاسقان. ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا, ويىن-ساۋىق اۋماقتاردىڭ بەستەن ءبىر بولىگى عانا ساپا جانە قاۋىپسىزدىك كريتەريلەرىنە سايكەس كەلەدى. ەلىمىزدەگى ساۋدا نىساندارىنىڭ ساپا دەڭگەيى دامىعان ەلدەردىڭ كوپشىلىگىنەن تومەن.
ساۋدا ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىندا جۇزدەگەن ءتۇرلى ساۋدا ورىندارىمەن قاتار, ءدامحانا, مەيرامحانالار, كينوتەاترلار, باتۋت جانە ويىن الاڭدارى بار. مۇنداي ورىندار ادامداردىڭ ساۋدا جاساپ, نەگىزگى بوس ۋاقىتىن وتكىزەتىن ورىنعا اينالعانى انىق. ماسەلەن, ەڭ ءىرى ساۋدا ۇيلەرىنىڭ ءبىرى «حان شاتىرعا» جۇمىس كۇندەرى كەلۋشىلەر سانى 40-50 مىڭ ادامدى قۇراسا, دەمالىس جانە مەرەكە كۇندەرى 120 مىڭ ادامعا دەيىن جەتەدى. ياعني قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى ماڭىزدى. قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارىنا سايكەس, مۇنداي ورتالىقتارداعى بالالار ويىن بولمەلەرى مەن كينوتەاترلار ەكىنشى قاباتتان جوعارى بولماۋى جانە اپاتتىق شىعۋدان 20 مەتردەن الىس بولماۋى كەرەك. بىراق, وكىنىشكە قاراي, كوپتەگەن ساۋدا ورتالىقتارىندا بالالار ويىن الاڭدارى جوعارعى قاباتتاردا ورنالاسقان, ال ەۆاكۋاتسيالىق جولدارى قاراستىرىلماعان. سونداي-اق ەۆاكۋاتسيالىق ساتىلاردا مۇگەدەكتەردىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋىنا ارنالعان پاندۋستار جوق. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, ساۋدا ورتالىعىندا ءبىر قاباتتا مىڭنان استام ادام ءبىر مەزەتتە باس قوساتىن ونداعان قوعامدىق تاماقتاندىرۋ ورىندارى بار. مۇندا قۋاتتى اسپازدىق قۇرال-جابدىقتاردى پايدالانعاندىقتان, ءورت شىعۋ قاۋپى جوعارى.
قۇقىقتىق ستاتيستيكاعا سايكەس, 2023 جىلى ءورت قاۋىپسىزدىگى تالاپتارىن بۇزعانى نەمەسە ساقتاماعانى ءۇشىن 13 978 اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق وقيعا تىركەلگەن. ءورت قاۋىپسىزدىگىن ورەسكەل بۇزۋ فاكتىلەرى مەن قۇلىپتالعان اپاتتىق شىعۋ جولدارى, جارامدىلىق مەرزىمى وتكەن ءورت سوندىرگىشتەردىڭ بولۋى نەمەسە ولاردىڭ بولماۋى, دابىل جانە ءورت ءسوندىرۋ جۇيەلەرىنىڭ بۇزىلۋى سياقتى فاكتىلەر انىقتالعان.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە, عيماراتتاردىڭ قىزمەتكەرلەرىن توتەنشە جاعداي بويىنشا وقىتۋعا بارىنشا نازار اۋدارۋ ماڭىزدى. مىسالى, نيۋ-يوركتەگى دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ورتالىعىنىڭ ءزاۋلىم عيماراتتارى 2001 جىلى 11 ارنايى قىزمەتكەرلەردى تۇراقتى دايارلاۋدىڭ ارقاسىندا Morgan Stanley بانك حولدينگىنىڭ 2700 قىزمەتكەرىن ەۆاكۋاتسيالاۋعا كومەكتەستى. بۇل كومپانيانىڭ 7 ادامى ەۆاكۋاتسيا تۋرالى حابارلامانى ەلەمەگەندىكتەن قايتىس بولدى. سونداي-اق سوڭعى كەزدەرى الەمدىك قاۋىمداستىق ەلدەرى لاڭكەستىك قاۋىپتەرگە تاپ بولىپ وتىرعانىن ايتا كەتكەن ءجون. سوندىقتان قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىك – ءىرى حالىقارالىق سپورتتىق شارالاردى ءساتتى وتكىزۋدىڭ باستى شارتتارىنىڭ ءبىرى.
جوعارىدا ايتىلعاندارعا بايلانىستى, ساۋدا ورتالىقتارىنىڭ كىرەبەرىستەرى مەن ادام كوپ جينالاتىن جەرلەردەگى قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە (كۇزەتشىلەر سانىن كوبەيتۋ, ولاردى ارنايى قۇرال-جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ), قىزمەتكەرلەردى جۇيەلى وقىتۋ, سونداي-اق ەۆاكۋاتسيالاۋ جانە وقۋ-جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە نازار اۋدارۋىڭىزدى سۇرايمىن. ەۆاكۋاتسيانى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەلەرىن قوسىمشا سىناقتان وتكىزۋ (جارىق ديسپلەيلەرى, ەسىكتەردىڭ قۇلپىن اشۋ جانە ەسكالاتورلاردى توقتاتۋ), داۋىستىق حابارلامالاردى تەكسەرۋ, سونداي-اق جازعى دەمالىس الدىندا مەكتەپ جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ارنايى وقۋ ساباقتارىن وتكىزۋدى قاراستىرۋدى ۇسىنامىن.
بيبىگۇل جەكسەنباي,
سەنات دەپۋتاتى
