ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا قازاق ادەبيەتىندەگى دەتەكتيۆ جانرىنىڭ نەگىزىن قالاعان جازۋشى كەمەل توقاەۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان «ديدارى دۇنيەنىڭ – دەتەكتيۆتە» دەگەن ادەبي كەش ءوتتى.
جازۋشى ادەبيەتكە ەشكىمگە ۇقسامايتىن ءوز قولتاڭباسىمەن كەلدى. ونىڭ العاشقى جيناعى 1954 جىلى «جۇلدىزدى جورىق» دەگەن اتپەن جارىق كورگەن. سودان باستاپ قالامگەردىڭ شىعارمالارى وقىرمانداردىڭ وڭ ىقىلاسىنا بولەندى. ادەبيەت سۇيەر قاۋىم كەمەل توقاەۆتى قازاق دەتەكتيۆىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى دەپ بىلەدى. ءسوز زەرگەرىنىڭ «تۇندە اتىلعان وق», «قاستاندىق» دەگەن تۋىندىلارى ونى بۇل جانردى جوعارى كوركەمدىك دەڭگەيگە جەتكىزگەن اۆتور رەتىندە تانىتتى.
ادەبي كەشكە كەلگەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى پاراساتتى وي قوزعادى.
بەلگىلى قالامگەر التىنشاش جاعانوۆا كەمەل اعانىڭ مىنەزى بيازى, مادەنيەتتى ادام ەكەندىگىن ايتسا, اقىن بايانعالي ءالىمجانوۆ قالامگەردىڭ كىتاپتارىن قىزىعىپ وقىعانىن اڭگىمەلەدى.
«ساعات اشىمباەۆ اعامىز ءبىر كۇنى دەتەكتيۆ جانرى جونىندە ماقالا جازۋدى تاپسىردى. سوندا بايقاعانىم, وقىرمانداردىڭ 60 پايىزدان استامى كوركەم شىعارمادان گورى دەتەكتيۆتىك جانرداعى كىتاپتارى وقيدى ەكەن. سونىڭ ىشىندە العاشقى كەزەكتە كەمەل اعامىزدىڭ تۋىندىلارى تۇر. ول كىسىنىڭ پوۆەستەرىن تالداپ, سالىستىرا وتىرىپ, كولەمدى ماقالا جازىپ شىقتىم. ومىردە اعانىڭ كوزىن كوردىم. اڭگىمەنى وتە قىزىقتى, تارتىمدى ايتاتىن» دەپ وتكەن كۇننەن ەستەلىك ءوربىتتى.
تانىمال عالىم تۇرسىن جۇرتباي سۋرەتكەردىڭ شىعارماسى ارقىلى ءبىر كينو تۇسىرۋگە بولادى دەگەن پىكىرىن ايتتى.
«كەمەل توقاەۆتىڭ كينوعا شىعاراتىن كەمەل بەينەسى بار. ادامنىڭ قاسيەتى بولماسا جازۋشى بولماس ەدى. ماعان كەمەل اعانىڭ «سوڭعى سوققى» رومانى ۇنادى. سىزىپ تۇرىپ, وتە قىزىعىپ وقىدىم. بىرقالىپتى, ۇستامدى جازىلعان شىعارما» دەدى. ال دارىندى ساتيريك كوپەن امىربەك:
– كەمەل توقاەۆ – ءوزىنىڭ دارا جولىن تاپقان جازۋشى. قازاق ادەبيەتىنە شىتىرمان وقيعالى دەتەكتيۆ جانرىن العاش اكەلگەن قارىمدى قالامگەر رەتىندە قوعامعا تانىلدى, ەسىمى جۇرتتىڭ ەسىندە قالدى. شىعارماشىلىق تالانتىمەن بىرگە بويىنداعى تازالىق, ادالدىق, شىنشىلدىق قاسيەتتەرىمەن دارالاندى. شىعارمانىڭ ەرەكشەلىگى سونداي, كەزدەسۋلەردە جيىلعان جۇرت باسقاعا سۇراق قويماسا دا, كەمەل اعامىزعا سۇراق جاۋدىرىپ, العىستارىن ايتىپ جاتادى, – دەپ ءسوزىن قورىتتى.
تۇيىندەي كەلگەندە, ومىردە جازۋشىلىعىمەن قاتار ادامدىق قاسيەتىمەن دە ۇلگى بولعان ارداقتى ازامات تۋرالى ايتىلار دۇنيە كوپ ەكەندىگىنە كوزىمىز جەتتى.
