مەنىڭ كەيىپكەرىم, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ قادىرمەندى تۇرعىنى قازبەك احمەتجانوۆتىڭ اكەسى فاتيح تاتار ۇلتىنان, ال تەگى احمەتجانوۆ بولىپ قازاقشا ايتىلادى. بۇل جەردە تاتاردىڭ اكەسى قازاق قالاي بولعان دەگەن سۇراقتىڭ تۋىندايتىنى زاڭدىلىق. ول بىلاي بولعان ەكەن.
ون توعىزىنشى عاسىردا اتباسار قالاسى قازاق ەلىنىڭ سولتۇستىگىندەگى ءىرى ساۋدا ورتالىعى بولعان. مۇنداعى جارمەڭكەگە قازاق ەلىنەن باسقا رەسەيدىڭ, تاتارستاننىڭ, باشقۇرتستاننىڭ, باسقا دا ەلدەردىڭ ساۋداگەرلەرى, كوپەستەرى, ىسكەر ادامدارى كەلىپ تۇرعان. سول ۋفادان ءبىر كەلگەندەرىندە قازبەكتىڭ ارعى اتاسى 12-13 جاستاعى فاتيحتى الا كەلەدى. ال فاتيح وسى جاسىندا ارابشا وقىپ, جازا بىلگەن. قۇراندى جاقسى وقىعان, نامازعا جىعىلعان, بىلايشا ايتقاندا جارمەڭكەگە كەلگەندەردىڭ اراسىندا زور بەدەلگە يە بولعان. ولار ونى كەزەك-كەزەك ءوز كيىز ۇيلەرىنە الىپ كەتىپ, بالادان قۇران سۇرەلەرىن ۇيرەنىپ, ناماز وقۋعا داعدىلانىپ, ۇيلەرىنە قوندىرىپ جۇرگەن. بىردە ەلدەرىنە قايتۋعا جينالعاندا فاتيح بالا ورالمايدى. بالانى بىرنەشە كۇن ىزدەيدى, تابا الماعان سوڭ ەلدەرىنە قايتادى. قانداي سەبەپتەردەن ەكەنى بەلگىسىز فاتيح بالا اتباسار قالاسىنان الىس ورنالاسقان قاراعايىن دەگەن ەلدى مەكەندە قالىپ قويادى. بۇل جەردە اتاقتى رەۆوليۋتسيونەر ادىلبەك مايكوتوۆتىڭ وتباسى, اعايىندارى قوعاش, عازيز تۇرىپ جاتىپتى. فاتيحتى وسى رۋدىڭ بەلگىلى ازاماتى احمەتجان اسىراپ الىپ, بالاعا احمەتجانوۆ دەگەن تەگىن بەرەدى. سودان بۇگىنگى كۇنگى ۇرپاقتارىنا دەيىن وسى تەكتى ارقالاپ ءجۇر.
بالا ون التى جاسقا تولعاندا احمەتجان اقساقال جول قاراجاتىن, ازىق-تۇلىگىن, اتا-اناسىنا سىيلىقتار بەرىپ, قيماستىقتان ءوز ەلىنە جىبەرەدى. بالا اتا-اناسىن قۋانتىپ, ءبىراز بولعاننان كەيىن ول جەردى جەرسىنبەي ءوزىنىڭ ءبىراز تۇرعان ەلدى مەكەنى قاراعايىنعا ەكىنشى اكەسى احمەتجانعا قايتا ورالادى. سودان فاتيحتى پەتروپاۆلداعى مۇعالىمدىك كۋرستى وقىتىپ, جەرگىلىكتى مەكتەپكە جۇمىسقا ورنالاستىرادى. بۇل كەزدە جىگىت بولىپ قالعان فاتيح سول ەلدە بەدەلدى ۇستاز, ءارى مولدا بولىپ ءجۇرىپ جاتادى. ءبىراز جىلداردان كەيىن احمەتجان اقساقال قايتىس بولىپ, فاتيح ادىلبەك مايكوتوۆتىڭ زايىبى ءجامي شەشەيدىڭ قامقورلىعىندا بولادى. اجەپتاۋىر ازامات بولىپ قالعان فاتيحتى دوستارى مەن ءجامي اناسى فاتيما اتتى تاتار قىزىنا ۇيلەندىرەدى. بۇل ۋاقىتتا مايكوتوۆتى «كولچاكشىلار» اتىپ تاستاعاننان كەيىن زايىبى جاقسى ەلدى مەكەنىندە تۇرىپ, كوشىپ كەتكەن. كەلىن بولىپ تۇسكەن فاتيما قازاقشانى جاقسى ۇيرەنىپ, ءجامي ەنەسىن قاتتى سىيلاپ, ءوزى دۇنيەدەن وتكەنشە ەسىنەن شىعارماپتى. فاتيما دا ءبىلىم الىپ, ەرىمەن بىرگە ۇستازدىقپەن اينالىسادى. جەرلەستەرى فاتيحتى باتىق – دەپ, فاتيمانى ءباتيما – دەپ اتاپ كەتەدى. ادىلبەك مايكوتوۆ ءتىرى كەزىندە ەلىنە كەلىپ جۇرگەندە فاتيح پەن فاتيمانى كوممۋنيستىك پارتيانىڭ قاتارىنا وتكىزەدى. اۋىلداستارىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا فاتيح 1930 جىلداردان باستالعان اشارشىلىقتا جەرلەستەرىنىڭ امان-ەسەن قالۋلارىنا كوپ سەپتىگىن تيگىزىپتى. كولحوزداستىرۋ, بايلاردىڭ مالدارىن تارتىپ الىپ جاتقان كەزدە تۇرعىنداردىڭ ءبىرازى باسقا جاقتارعا كوشىپ جاتقاندا فاتيح تا قيماعا قونىس اۋدارادى. وسىندا كىتاپحاناشى قىزمەتىن اتقارادى. وسى ەلدى مەكەندە مەنىڭ كەيىپكەرىم قازبەك فاتيحۇلى 1935 جىلدىڭ 7 ماۋسىمىندا دۇنيە ەسىگىن اشادى. ول بۇگىندە 85 جاسقا قاراعان ەل اقساقالى. سوعىستىڭ قارساڭىندا وتباسى كوكشەتاۋ قالاسىنا كوشەدى. سوعىس باستالعاندا موسقالدانىپ قالعان فاتيحتى الدىندا سوعىسقا المايدى, ارتىنان ءوزى سۇرانىپ قان مايدانعا قاتىسادى. جاۋمەن سوعىسىپ ءجۇرىپ, ەستون جەرىندە جەر جاستانادى. اكەلەرىنەن ايىرىلعان وتباسى اناسى مەن اعاسى ۇشەۋى قايتادان ءوز ەلدەرىنە قونىس اۋدارادى. وسى جەردە قيىنشىلىق جاعدايدا جۇرگەندە قازاقتاردىڭ قانداي حالىق ەكەنىن سەزىندىم. بىزگە بارىنشا كومەك كورسەتىپ, دۇرىس ءومىر سۇرۋىمىزگە جاعداي جاسادى, – دەيدى قازبەك اقساقال وتكەن كۇندەردى ەسىنە ءتۇسىرىپ.
قازەكەڭ وسىنداي اۋىر جىلداردى باسىنان كەشىرە ءجۇرىپ ەسەيەدى. مەكتەپتى ءبىتىرىپ, وتان الدىنداعى مىندەتىن اتقارعاننان كەيىن, وزدەرىنىڭ اكەلەرىنىڭ جوقتىعىن بىلدىرمەي, بىرەۋدەن ىلگەرى, بىرەۋدەن كەيىن ءوسىرىپ جەتكىزگەن اناسىنىڭ قولىن جىلى سۋعا سالاتىن ۋاقىتتىڭ جەتكەنىن سەزىنەدى. العاشقىدا مەكتەپكە دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ ورنالاسادى. وسى كەزەڭدە اناسىمەن تسەلينوگراد قالاسىنا قونىس اۋدارادى. وتباسىن قۇرعاندىعى تۋرالى قازبەك فاتيحۇلى بىلاي دەپ اڭگىمەلەيدى: ءبىز قالادا ءبىر كىشكەنتاي جەر ۇيدە تۇراتىنبىز. بۇرىن بىزبەن ءبىر ەلدى مەكەندە تۇرعان جاس قازاقتىڭ قىز بالاسى بىزگە ءجيى كەلىپ, شەشەمە كومەكتەسىپ ءجۇردى. مەن ونشا كوڭىل بولگەنىم جوق. بىردە انام ماعان ۇرىستى قىزدىڭ اتىن اتاپ, سەن نەگە وعان كوڭىل اۋدارمايسىڭ. ول ماعان ەمەس, ساعان كەلىپ ءجۇر دەپ.
اۋىلدا تۇرعاندا مەنەن ەكى – ءۇش سىنىپ تومەن وقىعان. مەندە كوڭىلى بولسا كەرەك, مەن ونى بايقاماپپىن. سودان جاقىنداسىپ بىرگە جۇرە باستادىق. تاربيەلى, ادامگەرشىلىگى بار ەكەندىگىن بايقادىم. اناما جاقسى كەلىن بولاتىندىعىن سەزىپ, ۇيلەنۋ تۋرالى ويلانا باستادىم. بىردە تۇسكى اس ءىشىپ وتىرعانىمىزدا ءۇش جىگىت كىرىپ كەلىپ, بىردەن الگى قىزعا سەنى جەتىم قاڭعىرعان تاتار بالاسىنا بەرمەيمىز دەپ كۇشتەپ, بارعىسى كەلمەي تۇرعان قىز بالانى الىپ كەتەدى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ءسويتىپ, قازاق قىزىنا قولىم جەتپەدى. سودان جىلدار ءوتىپ جاتتى. بىردە تاتار قىزىن كەزدەستەردىم. ءبىر-ەكى جۇماداي كەزدەسىپ جۇردىك. مەنى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جەرىم الىس اۋىلعا, تەلەفون جوق جەرگە استىق جيناۋعا جىبەردى. قىزىما حابارلاسا المادىم. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن ورالسام ماعان وكپەلى ەكەندىگىن بايقاتتى. ونىڭ ۇستىنە ەكى اعاسى كەلىپ, سەن ءبىزدىڭ قارىنداسىمىزدى مازاق قىلىپ ءجۇرسىڭ دەپ ايبات كورسەتتى. ءسويتىپ تاتار قىزىنا دا ۇيلەنە المادىم. بىردە جاستىق شاعىم وتكەن اتباسارداعى دوسىما بارعاندا ءبىر ورىس قىزىن كەزدەستىرىپ, جاقىن تانىسىپ, ءبىراز ۋاقىت كەزدەسىپ ءجۇرىپ, اقىرى سول قىزبەن وتباسىن قۇردىم. مىنە, سول زايىبىم دۇنيەگە ەكى بالا اكەلىپ, الپىس جىلعا تارتا بىرگە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز,– دەيدى ءومىرىنىڭ وزەگىنە اينالعان زايىبىنا ريزالىق پەيىلىن ءبىلدىرىپ.
قازبەك فاتيحۇلىنىڭ قانى تاتار بولعانىمەن, جۇرەگى قازاق دەپ سوعىپ تۇرعان ازامات. بارلىق ەڭبەك جولى وسى اقمولا وبلىسىمەن, جاڭا استانامىزبەن بايلانىستى بولدى. بۇرىنعى اقمولا قالاسىندا دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمىنەن باستاعان ەڭبەك جولى وبلىستىق كومسومول كوميتەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى, جاقسى اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى, تسەلينوگراد اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋشىسى, «نوۆويشيم» كەڭشارىنىڭ پارتكوم حاتشىسى. اقمولا وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءدىن ىستەرى جونىندەگى وكىلى, تاعى باسقا دا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى. كەڭەس وداعى ىدىراعانشا اقمولا قالاسىندا پارتيا – كەڭەس جۇمىستارىندا جاۋاپتى قىزمەتكەر بولدى.
قازىر جاسىنىڭ سەكسەن بەسكە اياق باسۋىنا قاراماستان ءالى قوعامدىق جۇمىستاردان قول ۇزگەن جوق. ورتالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ رەۆيزيالىق كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى. ونىمەن قوسا وسى رەسپۋبليكا استاناسىندا تۇراتىن اقمولا وبلىسىنا ەڭبەگى سىڭگەن ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى. سولارمەن ءارتۇرلى مەيرامداردى بىرگە وتكىزۋدى ۇيىمداستىرىپ, دۇنيەدەن وتكەن زامانداستارىن اقتىق ساپارعا ءوز دارەجەسىندە شىعارىپ سالۋعا ۇيىتقى بولىپ جۇرگەن قادىرمەندى اقساقالىمىز.
ءسوزىمنىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن ايتسام, قازبەك فاتيحۇلى احمەتجانوۆ تاتار مەن قازاق حالقىنا, اقمولا وبلىسى مەن نۇر-سۇلتان قالاسىنا ورتاق سىيلى ازامات. قازەكەڭە بايبىشەسىمەن ءالى دە باقىتتى ءومىر سۇرە بەرۋىنە تىلەكتەستىگىمدى بىلدىرەمىن.
ەركىن داۋەشۇلى,
قازاقستان جۋرناليستەر
وداعىنىڭ مۇشەسى
