قازىرگى كۇندە ۇمىتسىزدىك شىرماۋىندا تەك قانا ونكولوگيا اۋرۋلارى عانا ەمەس, ينسۋلت, مي-قان تامىر اۋرۋلارى, سال بولىپ توسەك تارتىپ, قۇرت اۋرۋلارىنا شالدىققاندار دا قالىپ وتىر. كەسەلى كەۋلەگەن سايىن و دۇنيەنىڭ بوساعاسىندا جاتقانداردىڭ جامباسى تەسىلىپ, سوڭعى كۇندەرى ازاپپەن وتۋدە. ولاردىڭ اقىرعى دەمىن جەڭىلدەتۋدە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ دارمەنى جوق, اعايىنعا ارتىن كۇتىڭىز دەپ ايتقاننان باسقا امالى از.
دەسە دە, ارنايى مەديتسينالىق كومەك بەرەتىن ورىندار تۋرالى ايتىلىپ ءجۇر. ەلوردادا ءتىلىمىز ۇيرەنبەگەن حوسپيس سالىنادى دەگەن جوبا دا بار. عالامتورعا ءۇڭىلىپ وتىرىپ, ونىڭ لاتىننىڭ hospes پەن hospitium – قوناقجايلىلىق دەگەن سوزىنەن الىنعانىن بىلدىك. ءVى عاسىرلاردا ەل كەزگەن ءدىندار داۋىرىشتەرگە ارنالىپ سالىنعان عيباداتحانالاردىڭ جانىنداعى جاي ەكەن. 19 عاسىردا بۇل ءۇردىس ازىپ-توزىپ, شارشاپ-شالدىققان جانداردىڭ پاناسىنا اينالىپتى.
استانادا ارنايى سالىنعان جايعا, ساناۋلى ورىنعا بارلىق ۇمىتتەنگەندەردىڭ قولى جەتپەيتىنى انىق. ال ادامشىلىق جاعىنا كەلسەك, ناۋقاس بولسىن, قارتتىق جەڭگەن قاريا بولسىن ۇزىلەر دەمى جاقىنداعاندا بەينەت كورمەي, ءوز تورىندە, ءوز توسەگىندە, بالا-شاعاسىنىڭ الدىندا ارىزداسىپ, ارعى ءدۇنيەنىڭ ەسىگىنەن اتتاۋعا قۇقى بار. ءتىپتى ساۋالناما بويىنشا ماماندار مۇنداي ناۋقاستاردىڭ 95 پايىزى ءوزى ۇيىندە ولگەنىن قالايتىنىن ءبىلدىرىپتى. سونىمەن, حوسپيس قوردالانىپ قالعان جايتتىڭ تولىق شەشىمى بولا ما؟
جوققا جۇيرىك جەتپەيدى
جاقىندا ەلدەن ءبىر تۋىستارىمىز حابارلاستى. ونكولوگيالىق اۋرۋحانادان شىعارىپ تۇرىپ, دارىگەرلەر: «ءالى قاتتى اۋىرادى, بىراق بىزگە كەلمەڭىزدەر, جانى قينالسا, ناركولوگياعا بارىڭىزدار» دەپ «كەڭەس بەرىپتى». مىنە, مەديتسينادان قايران بولماعاننان اۋرۋ باعۋ تەك جاقىنىنىڭ اۋىر جۇگىنە اينالادى. الايدا دامىعان ەلدەردە مۇنداي جاندارعا ءپاللياتيۆتى كومەك دەپ بەلگىلەپ, ونىڭ قولجەتىمدىلىگىن قاراستىرعان ەكەن. ونداي قىزمەت قازاقستاندا دا دامىپ كەلەدى. الايدا پاللياتيۆتىك كومەك اسسوتسياتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى گۇلنارا قوڭىروۆا العاشقى مەديتسينالىق قىزمەت دارىگەرلەرىنىڭ دە بۇل تۋرالى بىلىمدەرى دە, بىلىكتىلىگى دە, مۇمكىندىگى دە جەتكىلىكسىز دەگەن قورىتىندىعا كەلىپتى. سونىمەن, كوبىمىزدى ەلەڭ ەتكىزگەن ءپاللياتيۆتى كومەك دەگەنىمىز نە؟ بۇل ناۋقاستىڭ اۋرۋىن جەڭىلدەتىپ قانا قويماي, ونىڭ وتباسىمەن دە پسيحولوگيالىق جۇمىس جۇرگىزۋ, ولارعا پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋ جۇيەسى ەكەن.
ەلىمىزدە ناۋقاسى اۋىر جاندارعا ءپاللياتيۆتى كومەك كورسەتۋ زاڭ بويىنشا نەگىزدەلمەگەن. زاڭمەن بەلگىلەنگەن ستاندارتتار جوق, قانشا شىعىن شىعارىپ, قانداي ناۋقاستاردى ەمدەۋ قاجەتتىگى جانە جاقىن-جۋىعىنا قالاي قولداۋ بولاتىنى انىقتالماعان سەبەپتى بۇل سالا ماماندارىنىڭ قولى بايلاۋلى, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى. دەگەنمەن دارىگەرلەر مەن مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەردى دايىنداۋ جۇيەسىن وزگەرتۋگە تالپىنىس بار دەپ ايتادى. الداعى ۋاقىتتا دارىگەرلەردى وقىتۋ كۋرستارى مەن مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ باعدارلاماسىنا بۇل سالا مىندەتتى تۇردە ەنگىزىلەتىن بولادى دەپ جاتىر. الايدا اۋىر جاعدايمەن بەتپە-بەت كەلگەندەر مۇنىڭ يگىلىگىن كورىپ جاتقان جوق. ءتىپتى ناۋقاستىڭ بەتى بەرى قارامايتىنىن وزىنە قالاي جەتكىزۋ كەرەك, ونىڭ پسيحيكالىق ءحالىن قالاي ۇستاپ تۇرۋ كەرەك, تاعىسىن باسقا ماسەلەدە مامانداردىڭ ناقتى كەڭەسىن الا المايدى. ونى ايتاتىن ەشكىم جوق. ال جاقىندارىنىڭ شىقپاعان جانى عانا.
قازاقتاي ءوسىپ-ونگەن ورتادا ءبىر ناۋقاستىڭ اينالاسىندا كەم دەگەندە ون شاقتى تۋىسى بولادى. جورا-جولداستارى مەن ارىپتەستەرى, اۋىلداستارى, باسقا دا تانىستارىن ايتپاعاندا. ءپاللياتيۆتى كومەكتىڭ ناقتى كومەگىنسىز, ءتىپتى وسىنداي جاعدايلارداعى جاقىنىنىڭ ارەكەتىن ۇيلەستىرۋدەگى كاسىبي اقپاراتسىز اۋرۋ كۇتۋ وڭاي ەمەس. باسقاشا جاعدايدا اۋرۋدىڭ كولەڭكەسى جاقىندارىنىڭ جانىنا تۇسەدى. تىم از دەگەندە, اۋرۋعا قاراپ جانى قينالعانىنا قاراپ «مەن دە سولاي بولىپ قالامىن با؟» دەپ كۇيزەلىسكە بوي ۇرىپ, جانى قاپالى بولادى. ەندى ءبىرى جۇمىسىن تاستاپ, اۋرۋدىڭ اۋزىنا سۋ تامىزىپ وتىرۋعا ءماجبۇر. بۇل رەتتە اۋرۋدى باساتىن مورفين ءدارىنى الۋ قيىندىعىن ايتىپ وتىرعانىم جوق.
الداعى ۋاقىتتا مۇنداي قىزمەت اۋرۋ باققانداردىڭ دا جايىن ەسكەرىپ, جان اۋرۋى مەن ءتان ازابىن باساتىن كۇشتى ءدارى-دارمەكتەردى بارىنشا قولجەتىمدى ەتۋدىڭ جولىن قاراستىرۋ باعىتىندا دامۋى ءتيىس. بۇل بولماسا ازاپپەن جان بەرگەن جاقىننىڭ جايى ارتىندا قالعاننىڭ جازىلماس جاراسىنا اينالۋى ابدەن مۇمكىن.
قارجىلاندىرۋ, مامانداردى وقىتۋ قالاي شەشىلەدى؟
– وتكەن 30 جىل ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى ءتۇرلى رەفورمالاۋدان ءوتتى. مەديتسينالىق كومەك تۇرلەرىنىڭ ساباقتاستىعىن نىعايتۋعا باعىتتالعان, بىراق بۇل ءۇردىس تۇراقتى قارجى نەمەسە بيۋدجەتتىك شەكتەۋدە جۇزەگە اسىپ جاتىر. سونداي مەديتسينالىق كومەك ءتۇرىنىڭ ءبىرى – ايىقپاس دەرتكە شالدىققان ناۋقاستارعا مەديتسينالىق جانە الەۋمەتتىك كومەك جيىنتىعى پاللياتيۆتىك كومەك.
پاللياتيۆتىك كومەكتىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى كوپ جاعدايدا ونىڭ قارجىلاندىرۋ كولەمىنە, قارجىلاندىرۋ قۇرالدارىنا, ول قارجىنى ەكونوميكالىق يگىلىككە اينالدىراتىن ينستيتۋتسيونالدىق قۇرىلىمداردىڭ – اۋرۋحانا, حوسپيس, ەمحانالاردىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا بولىنەتىن قارجىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى بۇل كومەكتى سىرقاتتاردىڭ جارتىسى عانا پايدالانا الادى. ءبىز زەرتتەۋ بارىسىندا پاللياتيۆتىك كومەككە دەگەن سۇرانىسقا باعا بەردىك. ونىڭ رەسمي مالىمەتتەردەن ايىرماشىلىعى بولۋى دا ابدەن مۇمكىن. قازاقستاندا شامامەن 27 مىڭعا جۋىق ادام پاللياتيۆتىك كومەككە ءزارۋ. ولاردىڭ دەنىن ابدەن اسقىنىپ, اقىرعى كەزەڭگە وتكەن ونكولوگيالىق اۋرۋلار قۇرايدى.
بۇل ماسەلەنىڭ ءۇش سەبەبىن اتاپ ايتساق, ولار كەلەسىدەي: بىرىنشىدەن, بىزدە نارىق دامىماعان جانە ناۋقاسقا پاللياتيۆتىك كومەكتى ۇيدە كورسەتەتىن قىزمەت مۇلدەم جوق دەۋگە بولادى. ەكىنشىدەن, اۋىر دەرتكە شالدىققان ناۋقاستاردى كۇتۋمەن اينالىساتىن تۋىستارىنا الەۋمەتتىك جاردەماقى تولەۋ ماسەلەسى شەشىلمەگەن. ۇشىنشىدەن, پاللياتيۆتىك كومەك كورسەتەتىن ارنايى مەكەمەلەردە, ياعني حوسپيستەر مەن ستاتسيونارلاردا ورىن جەتىسپەيدى.
