قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بىلتىر «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى» اتتى ۇندەۋىندە ەل دامۋى ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەردى قوزعاپ ءوتىپ, ولاردىڭ شەشىم جولدارىن دا كورسەتكەن.
ءبىز وسى ورايدا «جوعارى ءبىلىم الۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرىپ, ستۋدەنت جاستاردىڭ جاتاقحاناداعى جاعدايىن جاقسارتۋ» اتتى ءۇشىنشى باستاماسىنا توقتالىپ ءوتۋدى ءجون كوردىك. ۇندەۋ جاريالانعالى بەرگى ءبىر جىل ىشىندە قانداي شارۋالار اتقارىلدى؟ ال بىرەر اي بۇرىن عانا جاڭا جۇمىسىنا كىرىسكەن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى كۇلاش ءشامشيدينوۆا جاتاقحانا تاپشىلىعىن قالاي شەشپەك؟
«بۇل مىندەتتى شەشۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارى, كوللەدجدەر مەن دەۆەلوپەرلىك كومپانيالار مەملەكەت پەن جەكە مەنشىكتىڭ سەرىكتەستىگى قاعيداسىمەن جاتاقحانا سالۋدى باستاۋى كەرەك.
مەملەكەت ءوز تاراپىنان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ارقىلى جاتاقحانا قۇرىلىسىنا جۇمسالعان ينۆەستيتسيالاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى بىرتىندەپ قايتارىلۋىنا كەپىلدىك بەرەدى.
2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ستۋدەنتتەرگە ارناپ كەمىندە 75 مىڭ ورىندىق جاڭا جاتاقحانا سالۋدى تاپسىرامىن» دەپ نۇرسۇلتان نازارباەۆ بىلتىر ناقتى تاپسىرما بەرگەن.
5 جىلعا – 225 ملرد تەڭگە
ەلباسى ۇندەۋىن جاريالاعاننان كەيىن سول كەزدەگى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆ اراعا ءبىر اپتا سالىپ بەس الەۋمەتتىك باستاما قالاي جۇزەگە اساتىنىن ءمالىم ەتكەن. ول كەزەكتى بايانداماسىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن جاتاقحانالار سالۋ ءۇشىن 5 جىلعا كەتەتىن شىعىن 225 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىنىن جەتكىزگەن بولاتىن.
– ءبىز ءتۇرلى بانكتەرمەن, جوعارى وقۋ ورىندارىمەن, قۇرىلىس كومپانيالارىمەن, ۇلتتىق بانكپەن, قارجى جانە ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن بىرنەشە جينالىس وتكىزدىك. بارىنە ىڭعايلى, تۇسىنىكتى جانە اشىق مەحانيزمگە كەلىپ وتىرمىز. جوو نەمەسە قۇرىلىس كومپانياسى, الەۋمەتتىك كاسىپتىك كومپانيا جەر بولسا سول جەرگە, بولماسا اكىمشىلىكتەن جەر الىپ نە بولماسا ساتىپ الىپ, ەڭ الدىمەن جاتاقحانانىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما جوباسىن دايىنداۋى قاجەت. سول جوبادا قانشا جاتىن ورىن سالىناتىندىعى كورسەتىلەدى. ودان كەيىن مينيسترلىك قارجى ورتالىعىمەن سول سالىناتىن ورىندارعا كەلىسىم جاسايدى» دەگەن ەدى مينيسترلىك باسشىسى.
مينيسترلىك ۇسىنعان جوباعا سايكەس ۋنيۆەرسيتەت نە بولماسا قۇرىلىس كومپانياسى جاتاقحانا سالاتىن بولسا, پايدالانۋعا بەرىلگەن كۇننەن باستاپ بەلگىلى كەزەڭگە دەيىن اي سايىن ءبىر ورىنعا مەملەكەتتىك سۋبسيديا تولەنىپ وتىرادى ەكەن. قازىرگى ۋاقىتتا الدىن الا جوبا رەتىندە ءبىر جاتىن ورىنعا جىل سايىن ورتاشا ەسەپپەن 200 مىڭ تەڭگە كولەمىندە 8 جىل بويى مەملەكەتتىك سۋبسيديا تولەندى. ەگەر وسى قۇرىلىستى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن سالساق, 5 جىلدىڭ ىشىندە 225 ملرد تەڭگە جاراتاتىن بولامىز. ال ۇسىنىلىپ وتىرعان مەحانيزمگە سايكەس مەملەكەتتەن تەك قانا 29 ملرد تەڭگە عانا جۇمسالادى. قازىرگى ەسەپ بويىنشا 5 مىڭ ورىن تولىعىمەن 2019 جىلى بەرىلەدى, – دەپ ويىن اياقتادى.
ەلوردادا 88 مىڭ ستۋدەنت بار
شىنى كەرەك, جاتاقحانا تاپشىلىعىنان اسىرەسە ءتورتىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرى كوبىرەك زيان شەگىپ جاتادى. سونىڭ سالدارىنان بىرنەشە جاس بىرىگىپ, پاتەر جالداپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولاتىنىن ءجيى كورەمىز. ماسەلەن, ءبىر عانا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى باس-اياعى 32 جاتاقحانا 14 مىڭ ستۋدەنتكە عانا شاقتالىپتى. ال باس قالامىزدا 88 مىڭ جاس ءبىلىم الىپ ءجۇر.
– ءۇش جىل جاتاقحانادا تۇردىم. سوڭعى كۋرسقا جەتكەندە مەن دە بولمەمدى بوساتۋعا ءماجبۇر بولدىم. سەبەبى بىزدە جوعارى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ورىن قاراستىرىلماعان. بۇل ولقىلىق كىمنىڭ بولسىن وقۋ ۇلگەرىمىنە كەرى اسەرىن تيگىزەرى ءسوزسىز, – دەيدى س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى نۇرجان جالعاسۇلى.
مۇنداي جاعداي ەلوردالىق ستۋدەنتتەر اراسىندا ءجيى كەزدەسەدى. ءوز كەزەگىندە نۇر-سۇلتان اكىمى باقىت سۇلتانوۆ وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن 17 گەكتاردى قۇرايتىن 15 جەر ۋچاسكەسى بولىنگەنىنەن حاباردار ەتتى.
– قازىر حوستەلدەرگە كوللەدج ستۋدەنتتەرىن ورنالاستىرۋ جونىندە قاناتقاقتى جوبا قولعا الىندى. بۇل ءۇشىن ايىنا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 19 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپ وتىر. ءبىر ستۋدەنتكە ايىنا 22 مىڭ تەڭگە بولىنەدى, ال ستۋدەنت قالعان 5 مىڭ تەڭگەنى ءوزى تولەيدى. بىرىنشىدەن, بۇل بيزنەسكە جاڭا سەرپىن بەرەدى. ەكىنشىدەن, كوللەدجدەردەگى 860 ستۋدەنتتىڭ وقۋ كەزىندە تۇرعىن جايمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى جەدەل شەشىلەدى. ويتكەنى جاتاقحانا سالىنعانشا ءالى ءبىراز ۋاقىت بار, – دەدى باقىت سۇلتانوۆ.
بيىل باس قالادا 29 جاتاقحانا بەرىلەدى
جوعارى دەڭگەيدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن الدىمەن ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. جاقىندا ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەمەر-مينيستر اسقار مامين جاتاقحانالاردى ۋاقىتىلى قولدانىسقا ەنگىزۋدى تاپسىرعان. «اكىمدەر رەكتورلارمەن جانە وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارىمەن بىرلەسىپ, ستۋدەنت جاتاقحانالارىن سالۋ جۇمىسىن جانداندىرىپ, جوسپارلانعان نىسانداردى ۋاقىتىندا تاپسىرۋدى قامتاماسىز ەتسىن» دەپ ۇكىمەت باسشىسى تاپسىرعان.
وتىرىس بارىسىندا بايانداما جاساعان ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى كۇلاش ءشامشيدينوۆا باس قالامىزداعى بيىلعى جوسپار 184 پايىزعا ورىندالىپ, ەرلان ساعاديەۆ مەجەلەپ كەتكەن 5 مىڭنىڭ ورنىنا 9196 ورىن قولدانىسقا بەرىلەتىنىن ءمالىم ەتتى.
– ەلىمىزدىڭ تاريحىندا مۇنداي كورسەتكىش بولعان ەمەس. ۇزاق ۋاقىت بويى سالىنعان جاتاقحانالاردىڭ ماقساتتى قۇرىلىسى جۇرگىزىلدى. وسىعان دەيىن جىلىنا كوپ دەگەندە 2-2,5 مىڭ ورىن پايدالانۋعا بەرىلەتىن. بۇل جوبانى ىسكە اسىرۋدا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك تەتىگىن قولدانۋ ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى, – دەيدى ۆيتسە-مينيستر بيبىگۇل اسىلوۆا ۇكىمەت وتىرىسىنان كەيىنگى جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا.
بۇعان قوسا 2019 جىلدىڭ ءۇشىنشى توقسانىندا باسقارۋ كوللەدجىنىڭ, «استانا» مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاتاقحانالارى, سونداي-اق ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ جاتاقحاناسى قايتا جوندەۋدەن وتەدى.
ايتارلىعى, نۇر-سۇلتان قالاسىندا جاتاقحانا اقىسىن اكىمدىك تاراپىنان سۋبسيديالاۋ تەتىگى ەنگىزىلگەن. قازىر 19 مىڭنان استام ورىننىڭ ەنگىزىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن 43 جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. سەبەبى سالىناتىن جاتاقحانالاردىڭ 20-سى كاسىپكەرلەردىڭ, 24-ءى وقۋ ورىندارىنىڭ, ال ونىڭ ىشىندە 13-ءى جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىنىڭ باستاماسىمەن جۇزەگە اسادى.
ۇزدىك جوبالار تاڭدالادى
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنە تالداۋ جۇرگىزىپ, ناتيجەسىندە قازاقستاندا 91 مىڭ ستۋدەنت جاتاقحاناعا مۇقتاج ەكەنىن انىقتادى. ولاردىڭ ىشىندە جوعارى وقۋ ورىندارى بويىنشا – 68 مىڭ, ال كوللەدجدەر بويىنشا – 23 مىڭ. ال باسىم بولىگى مىناداي قالالاردا ورنالاسقان: الماتى قالاسى – 31 مىڭ ورىن, نۇر-سۇلتان قالاسى – 17 مىڭ ورىن, شىمكەنت قالاسى – 8,4 مىڭ ورىن. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا وسى ولقىلىقتىڭ ءبارى 2022 جىلعا دەيىن وتەلۋى ءتيىس.
ال وڭىرلەردە جاتاقحانالار قۇرىلىسىن كوبىرەك جۇرگىزۋ ءۇشىن ينۆەستورلارمەن كەزدەسۋلەر وتكىزىلەدى. قازىر جوبانىڭ ارنايى سايتى ىسكە قوسىلدى. اتالعان مينيسترلىك ينۆەستورلاردى كەڭىنەن تارتۋ ءۇشىن وسى جىلدىڭ مامىر-قىركۇيەك ايلارىندا ۇزدىك جوبالار اكتسياسىن وتكىزەدى. ايتپاقشى, جاتاقحانالارعا كەتەتىن جالپى شىعىن كولەمى 152 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل جوبا قازىر تولىقتاي قارجىلاندىرىلىپتى.
تومەن ستيپەندياعا سەپتەسەر ەدى
ءسوز ورايى كەلگەندە ايتارىمىز, ءبىلىم سالاسىندا اقساپ تۇرعان تۇستارىمىز ءبىر عانا جاتاقحانامەن شەكتەلىپ قالمايدى. ستۋدەنتتەر اراسىندا ءتۇيىنى شەشىلمەگەن ماسەلەلەردىڭ تاعى ءبىرى ستيپەنديا جايى بولىپ تۇر. بىزدەگى جوو-لار ءۇشىن ەڭ جوعارى دەگەن پرەزيدەنتتىك ستيپەنديانىڭ مولشەرى 20949 تەڭگە بولسا, كوللەدج جاستارى نەبارى 16759 تەڭگە الادى. بۇل جاتاقحاناسى جوق ستۋدەنتتەر ءۇشىن جۇرەر جولى مەن ىشەر تاماعىنان ارتىلمايدى. ال بىزدەگى شاكىرتاقى الەمنىڭ وزىق ەلدەرىندەگى جاعدايمەن مۇلدەم سالىستىرۋعا كەلمەيتىنى انىق. سوندىقتان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى الداعى ۋاقىتتا جاستاردىڭ شاكىرتاقىسىنا دا ەرەكشە ءمان بەرگەنى ءجون.
