قر ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگى ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ رەسمي دەرەگىنە سايكەس, 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا استانا قالاسىندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 4,5 پايىزدى قۇرادى, بۇل رەسپۋبليكالىق ماننەن 0,2 تارماققا تومەن (قر بويىنشا – 4,7 پايىز), ال جاستار جۇمىسسىزدىعى دەڭگەيى 4 پايىزدى (قر بويىنشا – 3,5 پايىز) قۇرادى. استانا قالاسى بويىنشا جۇمىسسىزدار سانى 31238-ءدى قۇرادى, ونىڭ ىشىندە 16-35 جاس ارالىعىنداعى جاستار – 11969 ادام. بۇگىنگى تاڭدا استانا قالاسىنىڭ مانساپ ورتالىعىندا 13386 جۇمىسسىز تىركەلگەن, ونىڭ ىشىندە 5173-ءى – جاستار. استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ «ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى» كمم ديرەكتورى ولجاس وماردان وسى باعىتتاعى ءىس-شارالار جونىندە بىلگەن ەدىك.
ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى – جاڭا قىزمەت, ونىڭ نەگىزگى باعىتتارى تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.
– استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ «ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى» كمم مانساپ ورتالىعى – بوس جۇمىس ورىندارىنا ىرىكتەۋ جۇرگىزىپ, جۇمىسسىز جۇرگەن استانالىقتاردى تۇراقتى جۇمىس ورنىنا ورنالاستىرۋعا جاردەمدەسەتىن ورتالىق. ءتيىستى بوس جۇمىس ورنى بولماعان جاعدايدا, ۋاقىتشا جۇمىس ۇسىنىلادى. اتاپ ايتقاندا, الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارى, قوعامدىق جۇمىستار, جاستار پراكتيكاسى, العاشقى جۇمىس ورنى, ۇرپاقتار كەلىسىمشارتى جانە كۇمىس جاس دەپ اتالاتىن ساناتتار حالىقتىڭ قاجەتىن وتەيدى.
بۇگىنگى تاڭدا استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ «ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعى» كمم مانساپ ورتالىعىنا 16863 ادام ءوتىنىش ءبىلدىردى. ونىڭ ىشىندە تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا ورنالاسقانى – 775 ادام, سونىڭ ىشىندە ەرلەر – 350, ايەلدەر – 425, جاستار – 329. مەملەكەت سۋبسيديالايتىن ۋاقىتشا جۇمىس ورىندارىنا ورنالاسقانى – 2757 ادام, سونىڭ ىشىندە ەرلەر – 921, ايەلدەر – 1836, جاستار – 1034. بۇل از ناتيجە ەمەس.
– اتالعان ساناتتار مەملەكەتتىڭ جۇمىس ورىندارىن سۋبسيديالاۋىمەن ىسكە اسادى عوي. وسىنى تاراتىپ ايتساڭىز.
بۇل ادامداردىڭ جاس ايىرماشىلىقتارىنا قاراي بولىنەدى. مىسالى:
– «العاشقى جۇمىس ورنى» باعدارلاماسى 35 جاسقا دەيىنگى جاستارعا, جۇمىس تاجىريبەسى جوق, كوللەدجدەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىنە ارنالعان. جاستار 30 اەك مولشەرىندە جالاقى الا وتىرىپ جۇمىس ىستەيدى. تاجىريبەنى ءوتۋ مەرزىمى 18 ايدان اسپايدى جانە ەڭبەك ءوتىلى ەسەپتەلەدى, تاجىريبەدەن كەيىن تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگى بار. 2023 جىلى 325 ادام جۇمىسقا ورنالاسقان. بۇگىنگى تاڭدا وسى باعدارلاما بويىنشا 73 ادام جۇمىسقا ورنالاستى.
«جاستار پراكتيكاسى» باعدارلاماسى 35 جاسقا دەيىنگى جاستار ءۇشىن كوللەدجدەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارى تۇلەكتەرىنىڭ ديپلومى بويىنشا جۇمىس ءوتىلى جوق بولعان جاعدايدا باستاپقى جۇمىس تاجىريبەسىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جاس ماماندار 30 اەك مولشەرىندە جالاقى الا وتىرىپ, جىل بويى جۇمىس ىستەيدى. 2023 جىلى 1052 ادام جۇمىسقا ورنالاسقان. بۇگىنگى تاڭدا 246 ادام جۇمىسقا ورنالاستى.
«ۇرپاقتار كەلىسىمشارتى» باعدارلاماسى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىن جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا كومەكتەسەدى. كەيىننەن ولار زەينەت دەمالىسىنا كەتەتىن ارىپتەستەرىنىڭ ورنىنا قالادى. تاجىريبە 6 ايدان اسپايدى جانە اي سايىن 30 اەك مولشەرىندە جالاقى تولەنەدى. اقىلى قوعامدىق جۇمىسقا جۇمىسسىزدار, ستۋدەنتتەر جانە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى وقۋدان بوس ۋاقىتىندا قاتىسۋعا مۇمكىندىگى بار. جۇمىسسىز ادامدار 35 اەك مولشەرىندە تۇراقتى جالاقى الىپ, 1 جىل بويى جۇمىس ىستەي الادى. 2023 جىلى 2435 ادام جۇمىسقا ورنالاسقان. بۇگىنگى تاڭدا 1709 ادام جۇمىسقا ورنالاستى.
«الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارى» باعدارلاماسى اياسىندا ازاماتتار 1 جىلعا جۇمىسقا ورنالاسادى. جالاقىنى جۇمىس بەرۋشى بەلگىلەيدى جانە ونى ءىشىنارا مانساپ ورتالىعى جابادى. 2023 جىلى 303 ادام جۇمىسقا ورنالاستى. قازىرگى ۋاقىتتا 211 ادام ءوز جۇمىسىن تاپتى.
50 جاستان اسقاندار ءۇشىن «كۇمىس جاس» باعدارلاماسى بار. 3 جىل جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن ادام شتاتقا ورنالاسا الادى. وتكەن جىلى 789 ادام جۇمىسقا ورنالاسسا, قازىر 518 ادامعا ءوز جۇمىس ورنىن تابۋعا كومەكتەستىك.
جۇمىسسىزدار قىسقامەرزىمدى كۋرستان وتە الادى. ماڭىزدى باعىتتىڭ ءبىرى – كادرلاردى دايارلاۋ جانە قايتا دايارلاۋ. كاسىپتىك وقىتۋ وقۋ ۇيىمدارىندا جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ سۇرانىسى بويىنشا جانە جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جۇمىس ورنىندا جۇزەگە اسادى. وقۋ ۇزاقتىعى – 1 ايدان 3 ايعا دەيىن. وقۋشىلار ستيپەنديا الادى. وقىتۋ «تىگىنشى», «شاشتاراز», «اسپاز», «تاربيەشى», «كوسمەتولوگ», «مانيكيۋر شەبەرى» ماماندىقتارى بويىنشا وتەدى.
– الەۋمەتتىك وسال توپتاردى قولداۋ تۇرعىسىنداعى ناقتى جوبالار, جۇمىس ورىندارىنا كۆوتا ءبولۋ تۋرالى ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز.
– مۇگەدەكتىگى بار ادام قوعامداعى ورنى جوعارى تۇلعا دەسەك ارتىق ەمەس. ولاردىڭ جاعدايى قر الەۋمەتتىك كودەكسىمەن جانە باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىمەن رەتتەلدى. الەۋمەتتىك كودەكستىڭ 18-بابى 7-تارماعى, 107-بابى 2-تارماعىمەن جانە باسقا قۇجاتتارمەن ىسكە اسادى. كۆوتانى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار قىزمەتكەرلەرى ءتىزىم سانى بار ۇيىمدارعا بەلگىلەيدى:
– 50-دەن 100 ادامعا دەيىن – قىزمەتكەرلەردىڭ تىزىمدەگى سانىنىڭ 2-4% مولشەرىندە;
– 101-دەن 250 ادامعا دەيىن – قىزمەتكەرلەردىڭ تىزىمدەگى سانىنىڭ 3% مولشەرىندە;
– 251 ادامنان جوعارى – قىزمەتكەرلەردىڭ تىزىمدەگى سانىنىڭ 4% مولشەرىندە.
بىراق مۇگەدەكتەردىڭ قوعامدىق بىرلەستىكتەرىنە, قىزمەتكەرلەردىڭ ورتاشا جىلدىق سانى 20 پايىزدان استامى مۇگەدەكتىگى بار ادامدى قۇرايتىن ۇيىمدارعا كۆوتا بەلگىلەنبەيدى. ەلدى مەكەندەردە ەڭبەگى ءۇشىن مەديتسينالىق قارسى كورسەتىلىمدەرى جوق, ەڭبەك ەتۋگە قابىلەتتى جاستاعى مۇگەدەكتەر بولماعان كەزدە, مۇنداي ەلدى مەكەندەردىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان ۇيىمداردا كۆوتا بەلگىلەنبەيدى. بۇل كۆوتا زەينەت جاسىنداعىلارعا قولدانىلمايدى. سونىمەن قاتار مۇگەدەكتىگى بار ازاماتتارعا ارنالعان ارنايى بوس جۇمىس ورنى 2024 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا «Aukenoff 2021» جك-دە مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن باسپا ءىسىنىڭ شەبەرى بوس ورنىنا 1 ارنايى جۇمىس ورنىن قۇرۋ جوسپارلانۋدا. بۇل – ەستۋ قابىلەتى بۇزىلعان ادامنىڭ جەكە مۇمكىندىگىن ەسكەرە وتىرىپ جابدىقتالعان جۇمىس ورنى. جابدىقتاردى ساتىپ الۋعا, مونتاجداۋعا جانە ورناتۋعا جۇمسالعان شىعىنداردى وتەۋ ماقساتىندا ارنايى جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ كەزىندە جۇمىس بەرۋشىلەرگە مەملەكەتتىك بيۋدجەت قاراجاتىنان سۋبسيديا بەرىلەدى. ەستۋ قابىلەتى بۇزىلعان مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن ءبىر جۇمىس ورنىنا 1082000 تەڭگە ءبولىندى.
– جۇمىس ىزدەپ جۇرگەندەرگە ناقتى قانداي كەڭەس بەرەسىز؟
– ولار استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعىنا جۇگىنىپ, بارلىق مۇمكىندىكتى پايدالانا الادى. بۇل – اشىق جۇمىس ورىندارى, بيزنەس اشۋعا ارنالعان گرانتتار, جاستارعا شاعىن نەسيە بەرۋ, كاسىپتىك وقىتۋ, ۋاقىتشا جۇمىس ورىندارى. «ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسى» پورتالىنداعى بوس جۇمىس ورىندارىنىڭ تىزبەسىمەن ءوز بەتىنشە تانىسىپ, www.enbek.kz سايتىندا جەكە كابينەت قۇرۋعا جانە قاشىقتان بەلسەندى جۇمىس ىزدەستىرۋگە مۇمكىندىگى بار. سونىمەن قاتار ورتالىقتىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە كۇن سايىن بوس جۇمىس ورىندارى, ونىڭ ىشىندە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ءۇشىن اقپاراتتار جاڭارتىلىپ, جاريالانىپ وتىرادى.
– ەلوردادا كوپ جىلدان بەرى بوس ورىندار جارمەڭكەسى ءوتىپ تۇرادى. ارنايى مونيتورينگ جۇرگىزىلە مە؟
– استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعىندا بيىل جىل باسىنان باستاپ 7 بوس ورىندار جارمەڭكەسى ءوتتى. ولار مۇگەدەكتىگى بار, باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىنان بوساتىلعان, پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ەسەبىندە تۇرعان, ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان, اليمەنت بويىنشا بەرەشەگى بار ادامدارعا ارنالعان. وعان 50-گە جۋىق كومپانيا وكىلدەرى قاتىسىپ, وزدەرىنە قاجەتتى مامانداردى جۇمىسقا الدى. ال 200-دەن اسا جۇمىس ىزدەۋشىگە 610 بوس جۇمىس ورنى ۇسىنىلدى.
وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە كوشۋ ءۇشىن 2024 جىلى باعدارلاماعا ەلىمىز بويىنشا 7 مىڭ كۆوتا بولىنگەن ەدى. ارينە, ءوز ەركىمەن كوشۋگە بيىل دا الەۋمەتتىك تولەم جانە ءۇي الۋ ءۇشىن قارجىلاي قولداۋ كورسەتىلەدى, جۇمىس ۇسىنىلادى. مىسالى, ءبىزدىڭ ورتالىقتا 29 اقپان-13 ناۋرىز كۇندەرى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قونىس اۋدارۋ باعدارلاماسى بويىنشا استانا قالاسىندا تۇراتىن, قوناققا كەلگەن تۇرعىندار سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تايىنشا, شوقان ءۋاليحانوۆ, قىزىلجار اۋدانىنىڭ اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسىپ, بوس جۇمىس ورىندارى جارمەڭكەسىندە ءوز ساۋالدارىنا جاۋاپ الدى.
– ءباسپاسوز بەتىندە كوپ ايتىلىپ جۇرگەن «باستاۋ بيزنەس» جوباسى قانشالىقتى ءتيىمدى؟
– 2018-2023 جىلدار ارالىعىندا جاڭا بيزنەس-يدەيالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن 1628 گرانت بەرىلدى. 2024 جىلى استانا قالاسىندا جوسپار بويىنشا 125 گرانت بەرىلەدى. گرانت حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا بەرىلەدى, ولارعا كەلەسى توپتار جاتادى: اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋشىلار; كوپبالالى وتباسىلارعا جانە (نەمەسە) ونىڭ جۇبايىنا (زايىبىنا) تولەنەتىن جاردەماقىلاردى الۋشىلار; اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان جاعدايدا تولەنەتىن الەۋمەتتىك جاردەماقى الۋشىلار; ايماقارالىق قونىس اۋدارۋشىلار; قولدانىستاعى «قانداس» مارتەبەسى بار تۇلعالار; ەڭبەككە قارسى كورسەتىلىمى جوق مۇگەدەكتىگى بار ادامدار; مۇگەدەك بالا تاربيەلەپ وتىرعان ادامدار جانە (نەمەسە) ونىڭ جۇبايى (زايىبى). گرانت جۇمىسسىز نەمەسە جەكە كاسىپكەر رەتىندە مەملەكەتتىك تىركەۋ مەرزىمى 3 جىلدان از جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن جاعدايدا بەرىلەدى. گرانتتار قايتارىمسىز نەگىزدە 400 ەسەلەنگەن ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىنگى مولشەردە بەرىلەدى. ۇمىتكەردىڭ «باستاۋ بيزنەس» جوباسى بويىنشا كاسىپكەرلىك نەگىزىن وقىتۋ تۋرالى 3 جىلدان اسپايتىن مەرزىمگە سەرتيفيكاتى بولۋى ءتيىس. وقۋ ءۇشىن الەۋەتتى قاتىسۋشى skills.enbek.kz پورتالىندا تىركەلەدى. وتىنىشتەردى قابىلداۋ لەك بويىنشا business.enbek.kz پورتالىندا جۇزەگە اسادى.
