ءيا, مەن اكەمدى كورگەنىم جوق, داۋىسىن ەستىگەنىم جوق, وتباسىنداعى مەنەن ەرەسەك بالالار, بالكىم, اكەمىزدىڭ موينىنا اسىلىپ, ەركەلەپ, ويناعان بولار. بىراق مۇنداي باق ماعان بۇيىرماپتى. ومىرگە كەلمەي جاتىپ اكەسىز قالۋ, جەتىم اتانۋ قانداي اۋىر!
ەڭ ۇلكەن اۋىرلىق انامىزدىڭ موينىنا ءتۇستى, ول ءالى بۇعاناسى قاتپاعان التى بالامەن جالعىز قالدى. التى بالانى اسىراپ جەتكىزۋ, تاربيەلەۋ, وقىتۋ ايتۋعا عانا وڭاي. اتا-انامىزدىڭ تاعدىرى وسىلاي بولدى, ءبىرى جالىنداعان جاستىق شاعىندا قان مايداندا وق پەن وتتىڭ ورتاسىنا تۇسسە, ءبىرى ءبىر توپ بالامەن جەسىر قالدى. بىراق جارىنىڭ ءىسىن جالعاستىردى, وتىن وشىرمەدى, ۇل-قىزدارىن تاربيەلەپ, وقىتىپ, ىزگىلىكتىڭ ۇلگىسى بولا ءبىلدى.
اكەمىزدىڭ ءومىربايانىن, اسكەري جولىن, ماراپاتتاۋ قۇجاتتارىن وقىعان سايىن ەل باسىنا كۇن تۋعان اۋىر جىلدار, مايدان دالاسى كوز الدىما كەلەدى.
ءيا, ءبىز سوعىستى كورگەن جوقپىز, بىراق ونىڭ زاردابى مەن قاسىرەتىن كينولاردان كورىپ, تاريحتان وقىپ وستىك.
اكەم اعا سەرجانت بەك بايشين قىزىل ارميا قاتارىنا 1936 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە شاقىرىلعان ەكەن. بۇل سوعىس قاۋپى ءتونىپ, الماعايىپ دۇنيەنىڭ انە-مىنە الاساپىران كۇيگە تۇسەر قاۋىپتى كەزەڭى بولاتىن. 1941 جىلدىڭ 22 ماۋسىمىندا باتىستا سوعىس ءورتى بۇرق ەتكەندە, مايدانعا الىنعانداردىڭ العاشقى لەگىندە بەك بايشين دە بولعان ەدى. ورتالىق مايداننىڭ اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 86-اتقىشتار پولكىنىڭ قۇرامىندا ەڭ ءبىر جاۋاپتى, ءار ءسات سايىن قاتەر مەن قاۋىپ تونگەن, باتىلدىق پەن وجەتتىك, اقىل مەن ايلا سىنعا تۇسكەن مايدان دالاسىندا جاۋعا قارسى شىقتى.
1941 جىلعى ايگىلى سمولەنسك شايقاسى شابۋىل مەن قورعانىس وپەراتسيالارىنىڭ تۇتاس كەشەنىنە اينالعانى تاريحتان بەلگىلى. وسى قيان-كەسكى شايقاستا بەك بايشين قارۋلاستارىمەن بىرگە ۇلكەن ەرلىك كورسەتىپ, ناتيجەسىندە كەڭەس اسكەرى قالانى جاۋدان بوساتتى. ەكى ايدىڭ ىشىندە جاۋ وراسان زور شىعىنعا ۇشىراي وتىرىپ, كەيىن شەگىندى. بۇل مايداندا كەڭەس ارمياسى جارتى ميلليونعا جۋىق اسكەرىنەن ايىرىلىپ (قازا تاپقان), 300 مىڭعا جۋىق جاۋىنگەر جارالاندى. جارالانعانداردىڭ قاتارىندا بەك بايشين دە بولدى. ول ماسكەۋ مەن كۋرسك تۇبىندەگى شايقاستاردا جارالاندى. الايدا ەرجۇرەك جاۋىنگەر جانعا باتقان جاراقاتىنا قاراماستان مايدان جولىن جالعاستىرا بەردى, ۆارشاۆا تۇبىندەگى اۋىر شايقاستا تاعى اۋىر جاراقات الىپ, سونىڭ سالدارىنان كونتۋزياعا ۇشىرادى. جارالانعان سايىن از ۋاقىت ەمدەلىپ, قايتادان قارۋلاستارىنىڭ ورتاسىنا ورالىپ وتىردى.
«اكە, سوعىستاعى باستان كەشكەن وقيعالارىڭىز تۋرالى ايتىڭىزشى» دەگەن ەستيار بالالارىنا: «سوعىس – بۇل ءسات سايىن توبەڭنەن تونگەن بومبا, سنارياد, زۋىلداعان وق, ءدال قاسىڭدا – اجال. ونداعان, جۇزدەگەن جاپ-جاس جىگىت وققا ۇشىپ, اجال قۇشىپ, مايدان دالاسىندا قالىپ جاتتى. وندايدى ەسكە الۋ, اڭگىمەلەۋ مۇمكىن ەمەس. ەندى ونداي الاپات مايداندى سەندەرگە, بالالارىما كورسەتپەسىن» دەيدى ەكەن اكەمىز اۋىر كۇرسىنىپ.
مايدانگەر بەك ءبايشيننىڭ مايدان جولى اۋىر كونتۋزيا جاراقاتىنىڭ سالدارىنان 1944 جىلدىڭ 15 تامىزىندا اياقتالدى. جان مەن تانگە باتقان اۋىر جاراقاتتان دەنساۋلىقتان, قانشاما قاندىكويلەك دوستارىنان ماڭگىگە ايىرىلدى. بۇل كۇن ءومىر مەن ءولىم بەتپە-بەت كەلگەن ساتتەرمەن ەستە قالدى.
…بۇل تاريحي ەستەلىك تەك مەنىڭ اكەم تۋرالى عانا ەمەس, بۇل ۇلى وتان سوعىسىنداعى ءار جاۋىنگەردىڭ وتان ءۇشىن, ەل ءۇشىن جان الىسىپ, جان بەرىسكەن ەرلىككە تولى, بىراق ءار وتباسىنا قايعى-قاسىرەت اكەلگەن اۋىر جىلدار ەدى.
سوعىستان ورالعاننان كەيىن مايدانگەر بەك بايشين جۇمىستان قول ۇزگەن جوق, پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانىنداعى «مايقايىڭ-التىن» ترەستىندە ساتۋشى بولىپ ەڭبەك ەتتى. 50-جىلدارى قاراعاندى وبلىسىنا قونىس اۋدارىپ, سول جاقتا انامىزدى كەزدەستىرگەن ەكەن. اكەمىزدىڭ دوستارى دا مايدانگەرلەر ەدى. سوعىستىڭ سوڭعى وعىنىڭ ءۇنى وشكەنىنە دە, مىنە, كوپ جىل ءوتتى, تاريحقا اينالدى. الايدا اكەمنىڭ وتانىنا بەرىلگەنى, ادالدىعى, ەرلىگى وشپەك ەمەس, وشپەيدى دە. مەن اكەمنىڭ كورمەي كەتكەن بالاسىمىن, ال وتباسىمىزداعى مەنەن ۇلكەن اعالارىم مەن اپكەلەرىم ءۇشىن ول وتان ءۇشىن قان توككەن مايدانگەر باتىر رەتىندە ەستە قالدى.
ەل ىشىندە «بەك دەگەن… ول ناعىز ازامات قوي, ادامگەرشىلىگى جوعارى» دەيتىن. شىندىعىندا, اكەمىز پاراساتتى, وتباسى – بالالارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى زور, جانى جومارت, كىشىپەيىل, ورتاسىنا سىيلى بولا بىلگەن ازامات ەكەن. ازىلگە بەيىم, كەز كەلگەن جاماندىقتىڭ وزىنەن جاقسىلىق تابا بىلەتىن, قيىن ساتتەرگە, تىعىرىققا تىرەلگەن شاقتارىنا كۇلىپ قارايتىن, قايعى-مۇڭعا بەرىلە قويمايتىن, اشىق-جارقىن مىنەزدى ەدى. ۇلتجاندى, سالت-ءداستۇردى جاقسى بىلەتىن, مۋزىكا, ونەرگە جاقىن ول دومبىرا تارتىپ, ءان ايتىپ, وتىرعان جەرىن دۋمانعا بولەيدى ەكەن.
ول ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە اشىق-جارقىن كەلبەتىمەن, دومبىراشى-انشىلىگىمەن, ادامگەرشىلىككە تولى جايدارى قالپىندا ساقتالىپ قالدى. تەك وتانىن قورعاعان, ەرلىك جاساعان ازامات قانا ەمەس, ادامدارعا جۇرەك جىلۋىن, ءومىر قۋانىشىن سىيلاي بىلەتىن مەيىرىمدى اكە رەتىندە جۇرەگىمىزدە ساقتالىپ قالدى. اكەمىز بالالارىنا ادام بوپ قالۋدىڭ نە ەكەنىن, ادالدىقتىڭ اق ءجىبىن اتتاماۋ كەرەگىن ۇرپاقتارىنىڭ بويىنا سىڭىرە ءبىلدى.
اكەمىز قايتىس بولعاننان كەيىن انامىزعا قولعابىس جاساۋ ءۇشىن اعالارىم ەرتە جۇمىسقا ارالاستى. باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ەسىمىن ىرىمداپ قويعان ەڭ ۇلكەن اعام باۋىرجان بايشين 50 جىل بويى كاماز-دا ەڭبەك ەتىپ, ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن يەلەندى. ەكىنشى اعام جاقسىلىق – گەولوگ-بارلاۋشى, جۇبايى بارقىت – مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەدە ابىرويمەن قىزمەت ەتكەن, كوپتەگەن ماراپاتتاۋعا يە بولعان ابزال جان. وتباسىمىزداعى ەر بالالاردىڭ كىشىسى جۇماشتىڭ ەسىمى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, پۋلەمەتشى جۇماش اساناليەۆتىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان. ول كوپ جىل مەكتەپتە وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ەڭبەك ەتتى.
اپالارىم – جامال مەن ءجاميلانىڭ ەسىمدەرى دە ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىك كورسەتكەن قاراعاندىلىق تانكيست قىزداردىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان. وسى تۋىسقاندارىمنىڭ ءبارى دە بەرەكەلى وتباسى بولىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي, گۋليا ەسىمدى اپام ومىردەن ەرتەرەك وزىپ كەتتى. الايدا بالالارى ەرجەتىپ, ءارتۇرلى سالادا جەمىستى ەڭبەك ەتۋدە. مەن, سارقىت بايشينا, قۇرىلىس فيرماسىندا ەسەپشىمىن, جۇبايىم امانگەلدى – ينجەنەر, بالالارىمىزدىڭ الدى – كاسىپكەر, كەنجە قىزىمىز شىنار مەكتەپتە وقيدى.
مىنە, اكەمىز بەك ءبايشيننىڭ ءومىرى ۇرپاعى ارقىلى وسىلايشا جالعاسىن تابۋدا. اكەمىزدىڭ اتىن وشىرمەيمىز, ونىڭ بەرگەن ونەگەلى تاربيەسىن ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزەمىز دەپ ويلايمىن. بۇل – ءبىزدىڭ اكە الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىمىز, بورىشىمىز. اكە اماناتى – ماڭگىلىك جادىمىزدا.
سارقىت بايشينا,
استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى
