حالىق – ءبارىنىڭ بارومەترى. ادامنىڭ جاقسىلىعىن ولشەپ, وزگەلەرگە ۇلگى ەتەدى. «كوپتىڭ باعاسى – كوپتىڭ ىقىلاسى» دەيتىنى سودان. اكەمىز بايكەن يمانعوجاۇلى كوپكە قامقور, اعايىنعا تىرەك بولعان ازامات ەدى.
يمانعوجا اتا مەن كابيرا اجەمىزدىڭ بەس قىزى ءبىر توبە دە, جالعىز ۇلى بايكەن اكەمىز بەن توتى انامىز – ءبىر توبە. ولاردىڭ ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگىن, ۇرپاعىنا ءتالىم ەتكەن تاربيەسىن, اعايىنعا جاساعان قامقورلىعىن ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەۋ مۇمكىن ەمەس. دەگەنمەن رەت-رەتىمەن باياندايىق.
1924 جىلعى 20 مامىردا كوكشەتاۋ اۋدانىنداعى قارلىكول ەلدى مەكەنىندە بايكەن يمانعوجاۇلى ومىرگە كەلدى. بۇل كەزەڭدە قازاق دالاسىندا كەڭەس وكىمەتىنىڭ العاشقى نىشاندارى: جەر وڭدەۋ سەرىكتەستىكتەرى, ارتەلدەر مەن «قىزىل وتاۋلار» قۇرىلىپ جاتقان-دى.
جاستايىنان بىلىمگە قۇشتار بولعان اكەمىز قارلىكولدەگى باستاۋىش, الجانداعى ورتا مەكتەپتىڭ 9 كلاسىن ۇزدىك ءبىتىردى. ساپالى ءبىلىم الۋعا ىنتا-ىقىلاس تانىتۋمەن بىرگە, جاستاردىڭ اۋىلداعى يگىلىكتى ىستەرگە ارالاسۋىنا مۇرىندىق بولدى. ءوز ورتاسىندا بەدەلدى, بەلسەندى بايكەندى 16 جاسىندا پاۆلوۆكا اۋىلدىق كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ەتىپ سايلادى. جاۋاپتى باسشى رەتىندە اۋىلداستارىن ورتاق ىسكە ۇيىستىرىپ, تىڭ باستامالارعا ۇيىتقى بولدى. بىراق ەلدىڭ شىرقىن سوعىس بۇزدى.
1942 جىلى اۋىل ازاماتتارىمەن بىرگە اكەمىز مايدانعا اتتانىپ, ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اۋىر شايقاستارىن بەلارۋس مايدانىنداعى 287-اتقىشتار ديۆيزياسى 866-اتقىشتار پولكىنىڭ قۇرامىندا وتكىزدى. ءبىر شايقاستا مۇز قۇرسانعان باتپاققا ءبىر تاۋلىكتەي كەپتەلىپ قالادى. گوسپيتالدا جاتىپ ەمدەلگەنمەن, ساۋىعا قويمادى. ءارى قاراي ۇرىس جۇرگىزۋگە قابىلەتتى بولماي, 1944 جىلى ەلگە ورالدى. جالعىز ۇلى بايكەننىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭداعان يمانعوجا اتامىز بورسىقتىڭ مايىمەن جانە قىمىزبەن ەمدەيدى. شيپا قونىپ, ساۋىعىپ كەتەدى.
فاشيست باسقىنشىلارعا قارسى سوعىستا باتىلدىق پەن تاباندىلىق تانىتقان بايكەن يمانعوجين ءى دارەجەلى وتان سوعىسى وردەنىمەن ناگرادتالدى. ودان بولەك, «گەرمانيانى جەڭگەنى ءۇشىن», «سوعىستاعى قاجىرلى ەڭبەگى ءۇشىن» جانە تاعى باسقا مەرەيتويلىق مەدالىمەن ماراپاتتالدى. بەيبىت ومىردەگى جەتىستىگى ءۇشىن العان ناگراداسىنىڭ قاتارىندا «ۇزدىك ەڭبەگى ءۇشىن», «قاجىرلى ەڭبەگى ءۇشىن», «تىڭ جەرلەردى يگەرگەنى ءۇشىن», «ەڭبەك ارداگەرى» مەدالى, «سوتسياليستىك جارىس جەڭىمپازى» توسبەلگىسى بار.
«ناگرادالارىڭىزدى نەگە تاعىپ جۇرمەيسىز؟» دەگەنىمىزدە, اكەمىز: «مەدالدى تاعىپ ءجۇرۋ ماقتان ەمەس. مەن ەلىمدى جاۋدان قورعاپ, ازاماتتىق بورىشىمدى وتەدىم» دەپ جاۋاپ بەرەتىن. بۇگىندە اكەمىزدىڭ كوزىندەي بولعان مەدال-وردەندەردى وتباسى ارحيۆىندە قۇندى جادىگەردەي ساقتاپ ءجۇرمىز.
1944 جىلى سوعىستان ورالعان اكەمىز قارلىكول مەن پاحاردا بريگادير, اگرونوم, زووتەحنيك بولىپ جۇمىس ىستەدى. ۋاقىتپەن ساناسپاي ەڭبەك ەتىپ, ءىسى وڭعا باسىپ, شارۋاشىلىقتاعى ءوندىرىس كورسەتكىشى ارتىپ, ادامداردىڭ تۇرمىس دەڭگەيى جاقسارا باستادى.
كىندىك قانى تامعان ەلدى وركەندەتۋ ىسىنە ەرەكشە ىقىلاس تانىتىپ, جاناشىرلىقپەن كىرىسەدى. از ۋاقىت كۋيبىشەۆ كولحوزىنىڭ توراعاسى بولىپ جۇمىس ىستەگەندە اعايىندارمەن قوعامداسىپ, ءبىراز شارۋا اتقارادى.
تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋ كەزىندە تۇرعىن ۇيلەر كوپتەپ سالىنىپ, جاڭا تراكتورلار, كومبايندار كەلىپ, اۋىلداردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە رەڭ كىردى. بىلىكتى مامان بايكەن اكەمىز وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ, جوعارى سورتتى بيدايدىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدا توپىراقتى اگروتەحنيكالىق تالاپقا ساي وڭدەۋدى, سونداي-اق مال تۇقىمىن اسىلداندىرىپ, مەملەكەتكە تاپسىراتىن ەت-ءسۇت ءونىمىن مولايتۋدا بەلسەندىلىك تانىتتى. اسىرەسە №3 بولىمشەدە باسقارۋشى بولعاندا بۇل جۇمىسپەن مىقتاپ اينالىسىپ, باسقالارعا ونەگە كورسەتتى.
ىرگەلى ىستەردى ساپالى اتقارىپ, ۋاقىت تالابىنا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن ءبىلىم الۋ ماڭىزدى ەدى. وسىنى تەرەڭ تۇسىنگەن بايكەن يمانعوجين تەوريالىق ءبىلىمى مەن پراكتيكالىق بىلىگىن ۇشتاستىرىپ دامىتۋدى ماقسات ەتىپ, وندىرىستەن قول ۇزبەي ءجۇرىپ, پەتروپاۆلداعى كولحوز توراعالارىن دايارلايتىن تەحنيكۋمدا, كوكشەتاۋ مەملەكەتتىك تاجىريبە ستانتسياسىنىڭ تەحنيكۋمىندا, تسەلينوگراد اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىندا ءبىلىمىن شىڭدادى.
1971 جىلى بۇلاق سەلولىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى. كەڭەستىڭ قۇرامىنا ەلەنوۆكا, قارلىكول, پاحار, جىلىمدى, اقان, ۋگولكي, باراتاي, جاناۋىل اۋىلىمەن بىرگە قاراعاي استىق قابىلداۋ كاسىپورنى كىردى. 13 جىل سەلولىق كەڭەس توراعاسى بولعان ۋاقىتتا ەلدىڭ تۇرمىس دەڭگەيى كوتەرىلىپ, ەلدى مەكەندەردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دەڭگەيى ءوستى.
بايكەن اكەمىز باۋىرى مۇقاشقا قامقورلىق تانىتىپ, بارىنەن جوعارى ۇستايتىن. ءاربىر اۋىلداسىن قۇرمەت تۇتىپ, اسىرەسە, قارتتارعا, جالعىزباستى ايەلدەرگە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ, كومەگىن ايامادى.
وتباسىمىزدا توعىز قىز, ءبىر ۇل تەتەلەس وستىك. انامىز ءبىزدى ۇيدەگى, تۇزدەگى جۇمىسقا ارالاستىرىپ, ەڭبەكپەن شىڭدادى. ونىڭ ەڭبەگى لايىقتى باعالانىپ, ءى, ءىى, ءىىى دارەجەلى «انا داڭقى» وردەنى, «مەدال ماتەرينستۆا» توسبەلگىسىن الدى.
ۇلكەنىمىز كۇلجيان – ۇلاعاتتى ۇستاز. كراسنىي يار سەلوسىندا وقىپ, №2 مەكتەپتىڭ ديرەكتورى بولدى. ودان كەيىنگى ايمان, شولپان, الما مەديتسينانى تاڭداپ, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ابىرويلى ەڭبەك ەتتى. بەسىنشى پەرزەنتى – ۇلتۋار. ول ۇزاق جىل ىشكى ىستەر ورگانىندا ىستەپ, پوليتسيا مايورى شەنىندە وتستاۆكاعا شىقتى. باقىت, دامەلى, دامەجان, قاراكوز جەكە كاسىپپەن اينالىسىپ, ومىردەن ءوز ورنىن تاپتى. اتا-انامىز جۇبايلارىمىز, كۇيەۋ بالالارى قۇنانتاي, امانتاي, مەرەكە, جاكەن, احمەتجان, جاراس, ەلۋباي, گايداردى دا مەيىرىم قۇشاعىنا بولەپ, سىيلاپ ءوتتى.
كۇلجيان بايكەنقىزى,
ۇلتۋار (ۇلبەرگەن)
بايكەنقىزى
