ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان بەرى سەكسەن جىلداي ۋاقىت وتسە دە, سول قاندى قىرعىننىڭ جۇرەكتەرگە سالعان جاراسى ءالى جازىلار ەمەس. قانشاما ارىستار مايداندا ەرلىكپەن قازا تاپتى, «حابارسىز كەتتى» دەگەن حابارلاما عانا العان قانشاما جاۋىنگەردىڭ تۋىسقاندارى ءالى كۇنگە دەيىن باۋىرلارىنىڭ ماڭگىلىك مەكەندەرى قايدا ەكەندەرىن دە بىلمەي ءجۇر…
ولاردىڭ ءبىرى – سوعىسقا ءوزى تىلەنىپ اتتانىپ, قاندى شايقاستا ەرلىكپەن قازا بولعان ابدىكارىم سارسەنباەۆ ەدى. ابدىكارىم 1930-جىلداردىڭ اياق كەزىندە ارنايى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ, مۇعالىم ماماندىعىن العان بولاتىن. جاستايىنان جيىن-تويدىڭ كوركى بولعان تالانتتى جىگىت كوركەم ءسوز دوداسى – ايتىستارعا دا ءجيى شىعىپ, باعىن سىناپ بايقاپتى. ەل باسىنا كۇن تۋعان شاقتا ابدىكارىم دە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءوز ەركىمەن مايدانعا اتتانادى. شىمىر ءارى ساۋاتتى جاس جىگىت كەڭەس ارمياسىنىڭ تاڭداۋلى اسكەري قۇرامالارىنىڭ ءبىرى سانالاتىن «36-گۆارديالىق اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ»
قاتارىنا الىنادى. بۇل اسكەري قۇرامانىڭ بەيرەسمي اتاۋى – «ءستاليننىڭ جەكە گۆاردياسى» ەكەن. ونىڭ قۇرامىنا تەك اسكەري دايىندىعى جاقسى جاۋىنگەرلەر عانا تاڭداپ الىنعان. بۇعان رەسەي اسكەري مۇراعاتىندا ساقتالعان: «36-يا گۆاردەيسكايا ديۆيزيا ۋكومپلەكتوۆانا كومسومولتسامي-دوبروۆولتسامي ۋرالا, سيبيري, دالنەگو ۆوستوكا ي رەسپۋبليك سرەدنەي ازي, ۆ توم چيسلە وكولو 700 كۋرسانتوۆ يز رازليچنىح ۆوەننىح ۋچيليشش موسكوۆسكوگو ۆوەننوگو وكرۋگا» دەگەن تاريحي دەرەك ناقتى دالەل بولعانداي. سايدىڭ تاسىنداي ىرىكتەپ الىنعان جاۋىنگەرلەردەن جاساقتالعان بۇل اسكەري بولىمگە اسا جاۋاپتى مىندەتتى ورىنداۋ جۇكتەلۋى دە – زاڭدى. وسى كەزدە بۇكىل الەم حالقى كوزىن تىككەن ستالينگراد شايقاسىنا كەڭەس ارمياسىنىڭ تاڭداۋلى اسكەري بولىمشەلەرىمەن قاتار 36-گۆارديالىق اتقىشتار ديۆيزياسى دا اتتانىپتى. ەكى ءجۇز كۇن مەن تۇنگە سوزىلعان ستالينگراد شايقاسىندا جاۋ ءبىر جارىم ميلليون سولدات پەن وفيتسەرىنەن ايىرىلعانى بەلگىلى. ارينە, بۇل جەڭىس وڭايعا تۇسپەدى, رەسمي دەرەكتەر بويىنشا, قىزىل ارميانىڭ دا ءبىر ميلليون 130 مىڭ جاۋىنگەرى وسى شايقاستا شەيىت بولىپتى. سولاردىڭ ءبىرى – وڭتۇستىك-شىعىس مايدانىنداعى 64-ارميانىڭ 36-گۆارديالىق اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قاتارداعى جاۋىنگەرى ابدىكارىم سارسەنباەۆ ەدى.
ابدىكارىمنىڭ تۋىستارى: «سارسەنباەۆ ابدۋكاريم – 1915-گودا روجدەنيا. مەستو روجدەنيا: كوستانايسكايا وبلاست, تۋرگايسكي رايون. سەلو تورگاي. ۋبيت سمەرتيۋ حرابرىح پري ناستۋپلەني ۆىسوتۋ 111, 11 يانۆاريا 1943 گ» دەگەن قازاناما ارقىلى مايدانگەردىڭ قاشان قازا بولعانىن بىلگەنىمەن, ونىڭ قايدا جەرلەنگەنى ولارعا بەلگىسىز بولاتىن.
شەيىت بولعان جاۋىنگەردىڭ نەمەرەسى ەرمەك سارسەنباەۆ اتاسى ابدىكارىمنىڭ ماڭگىلىك مەكەنى ۆولگوگراد قالاسىنداعى «ماماي قورعانى» باۋىرلاستار زيراتىندا ەكەنىن انىقتاپ, مارقۇمنىڭ جەرلەنگەن جەرىنە زيارات جاساپ قايتتى. «ماماي قورعانى» باۋىرلاستار زيراتىندا قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەرگە ورناتىلعان ەسكەرتكىش-بەلگى بار.
جالپى, قازاقستاندا جاساقتالعان بەس اتقىشتار ديۆيزياسى, ءبىر – اتتى اسكەر ديۆيزياسى, ستالينگرادتى قورعاۋ مەن جاۋدان ازات ەتۋگە قاتىناسقان ەكەن. وسى قاندى قىرعىنداعى ەرەن ەرلىگى ءۇشىن قازاقستاندىق ءۇش اتقىشتار ديۆيزياسى «گۆارديالىق اسكەري قۇراما» جاۋىنگەرلىك قۇرمەتتى اتاققا يە بولىپتى…
«سوعىستىڭ سوڭعى نۇكتەسى مايداندا قازا بولعان ەڭ سوڭعى جاۋىنگەر جەرلەنگەندە عانا قويىلادى» دەگەن ەكەن ناپولەون بوناپارت.
دەمەك, ءولىم مەن ءومىر بەلدەسكەن قاندى قاساپتا شەيىت بولعان قازاقتىڭ ءبىر ارىسى جايلى تاريحتىڭ «اقتاڭداق بەتى» جويىلدى دەپ ساناۋعا بولاتىن سياقتى…
قابىلاحات سەيداحمەت,
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى
