«قارىزسىز قوعام» قارجىلىق ساۋاتتىلىق كۋرسىندا 2000-نان استام استانالىق ءبىلىمىن جەتىلدىردى. وندا قاتىسۋشىلار وتباسىلىق بيۋدجەتتى ەسەپتەۋ, ياعني كىرىستەر مەن شىعىستى سالىستىرۋ, دەپوزيت, كرەديت, يپوتەكا سىندى قارجى قۇرالىن باسقارۋدىڭ ءتيىمدى جولىن ۇيرەندى. ءبىز Amanat پارتياسى مەن قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە حابارلاسىپ, جوبانى ىسكە اسىرۋ مەحانيزمى تۋرالى سۇرادىق.
قانشا ادام قارجىلىق ءبىلىمىن جەتىلدىردى؟
2023 جىلى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ حالىققا جولداۋىندا «قارىزسىز قوعام» جوباسىن ەل اۋماعىندا كەڭەيتۋدى Amanat پارتياسىنا تاپسىردى. پرەزيدەنتتىڭ الاڭداۋىنا نەگىز بار. ويتكەنى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە ەلدەگى ەكونوميكالىق بەلسەندى ازاماتتاردىڭ 84 پايىزىندا قارىزى بار. نەسيەسىن 90 كۇننەن استام ۋاقىت تولەمەگەن بورىشكەرلەردىڭ قارىزى 1,4 تريلليون تەڭگەنى قۇرايدى. ياعني 1,7 ميلليون ادام قارىزىن ۋاقىتىلى وتەي الماي ءجۇر. مۇنىڭ سەبەپ-سالدارىن Amanat پارتياسى حاتشىسى ەلدار
جۇماعازيەۆتەن سۇرادىق.
– تۇتىنۋ مادەنيەتىنىڭ قارقىندى دامۋى, ادامداردىڭ قارجىلىق ساۋاتىنىڭ تومەندىگى, قاراجاتتى دۇرىس جوسپارلاي الماۋ, تابىس كوزىنىڭ بولماۋى, تابىس دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى, جىل سايىنعى ينفلياتسيا دەڭگەيىنىڭ ءوسۋى, ازاماتتاردىڭ الاياقتارعا, قارجىلىق پيراميدالار مەن ميكروقارجى ۇيىمدارىنا الدانۋى, – دەدى پارتيانىڭ حاتشىسى.
2023 جىلدىڭ مامىرىندا «قارىزسىز قوعام» جوباسى ەلدىڭ 8 وڭىرىندە باستالىپ, 65 مىڭ ادام ءوز قارجىلىق ساۋاتىن ارتتىردى. 2024 جىلدىڭ 5 اقپانىنان 17 وبلىس پەن 3 مەگاپوليسىندە جالعاسىن تاپتى. ءبىر ايدا جوباعا قاتىسۋشى ادامداردىڭ 3 لەگى كۋرستان ءوتىپ, 17,5 مىڭ قاتىسۋشى قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىردى. جوبا اياسىندا 100-دەن اسا قارجى ساراپشىسى مەن زاڭگەر جۇمىس ىستەۋدە. وقىتۋ كۋرسىنىڭ ۇزاقتىعى – 5 كۇن.
كۋرس 5 اقپاننان باستالىپ 10 باعىت بويىنشا رەسپۋبليكادا 48 940 ادام ءبىلىمىن جەتىلدىردى. ونىڭ ىشىندە 2941 استانالىق سەرتيفيكات الدى. كۋرسقا قاتىسۋشىلاردىڭ 41,44 پايىزى – 18-36 جاس, 34,06 پايىزى – 36-49 جاس, 23, 63 پايىزى 50-63 جاس ارالىعىن قامتيدى. كرەديت العان قاتىسۋشىلاردىڭ 27 پايىزىندا 1 كرەديت, 27 پايىزىندا 2 كرەديت, 43 پايىزىندا 3 جانە ودان دا كوپ كرەديت, 3 پايىزىندا 10 جانە ودان دا كوپ كرەديتكە يە
– الاياقتارعا الدانعان 67 فاكتى وسى وقىتۋ بارىسىندا انىقتالىپ, 103 قاتىسۋشى جەكە تۇلعانىڭ بانكروتتىعى تۋرالى ءتيىستى مەكەمەگە قۇجات تاپسىردى. سونداي-اق 319 تۇلعاعا بيزنەس-جوسپار ازىرلەۋگە قاتىستى كەڭەس بەرىلدى, 6 قاتىسۋشىعا جۇمىسقا تۇرۋ بويىنشا كومەك كورسەتىلدى. بۇدان باسقا زاڭگەرلەردىڭ كومەگىمەن 115 نوتاريۋستىڭ اتقارۋ پاراقتارى كۇشىن جويدى, 34 بۇعاتتالعان شوت شەشىلدى, 104 قارىزدى وتەۋ بويىنشا كەستە قۇرىلدى, 327 تاعى دا باسقا زاڭگەرلىك كەڭەس بەرۋ جۇمىسى اتقارىلدى, – دەيدى ەلدار جۇماعازيەۆ.
قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسىن ازىرلەپ, جىل سايىن ەلدىڭ بارلىق وڭىرىندە كەمىندە 200 مىڭ ازاماتتى قارجىلىق ساۋاتتىلىققا وقىتۋدى جوسپارلايدى ەكەن. ارينە, وقۋ-توقۋمەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەسى شەشىلسە جاقسى عوي, بۇعان ەلدەگى قىمباتشىلىق, ينفلياتسياعا جالاقىنىڭ جاۋاپ بەرمەيتىنى, مەملەكەتتىك باعدارلامالار جاپپاي قولجەتىمدى بولماۋى حالىقتىڭ قارىزدانۋىنا اكەلگەنىن مويىنداۋ كەرەك.
جاستار دا كۋرستان تىس قالمايدى
الەمنىڭ وزىق ەلدەرى جاس كاسىپكەردى ەكونوميكانىڭ نەگىزگى درايۆەرى سانايدى. اسىرەسە, G20 مۇشە ەلدەر جاستاردى بيزنەس داعدىلارعا بەيىمدەۋگە ءمان بەرەدى. ءتىپتى, جاستار كاسىپكەرلىگىن دامىتۋ جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن شەشەدى دەگەن ورتاق ۇستانىم بار.
2023 جىلدىڭ تامىز ايىندا ەۋروپالىق وداق ەلدەرىندە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 10 پايىزدان جوعارى بولدى. ماسەلەن, يسپانيادا 11,5 پايىزدى جانە گرەكيادا 10,9 پايىزدى قۇرادى. ەۋروپانىڭ بۇل ەلدەرىندە ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى بىزدىكىنەن جوعارى, كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا نيەتتى جاستاردى قولداۋدىڭ ءتۇرلى ءىس-شارالارىن قامتيدى.
وسى رەتتە «قارىزسىز قوعام» جوباسىن جاستاردى قامتۋ ماڭىزدى دەپ بىلەمىز. جاستار قارجىنى ءتيىمدى جۇمساۋ جانە پايدالانۋدى مەڭگەرسە, ءارى كاسىپكەرلىكتىڭ داعدى-ەرەجەلەرىن ۇيرەنسە, تابىستى ادامدارعا اينالادى.
قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ايگۇل قاناتباەۆانىڭ سوزىنشە, قارجىلىق ساۋاتتىلىقتىڭ داعدىلارىن ادامعا جاستايىنان ۇيرەتكەن دۇرىس. 2024 جىلدان باستاپ 2026 وقۋ جىلىنىڭ سوڭىنا دەيىن 5-11 سىنىپ وقۋشىلارىن قارجىلىق ساۋاتتىلىق نەگىزدەرىنە وقىتىلادى. بۇل بويىنشا 450 مىڭ وقۋشىنى وقىتۋ جوسپارلاندى. وقۋ كۋرسى «جاھاندىق قۇزىرەتتەر» جانە «كاسىپكەرلىك جانە بيزنەس نەگىزدەرى» پانىنە ەنگىزىلەتىن بولادى. مۇعالىمدەردى قارجىلىق ساۋاتتىلىق ءپانىن وقىتۋ داعدىلارىنا دايىنداۋ ءۇشىن ماۋسىم-تامىز ايىندا وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى پەداگوگتارىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ, سەرتيفيكات بەرەدى. جول كارتاسىندا ستۋدەنتتەردى دە قامتىپ, «قارجىلىق ساۋاتتىلىق نەگىزدەرى» ءپانى ارقىلى 100 مىڭ ستۋدەنتتىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جوسپارلاندى.
قارجى ينستيتۋتتارىنان تۇتىنۋشىلىق كرەديتتى العاندار اراسىندا جاستار كوپ. ولار كوبىنەسە كرەديتتى Apple iPhone, پلانشەت تاعى باسقاسىنا شىعىندايدى. سوندىقتان جاستارعا تۇتىنۋشىلىق كرەديتتى الۋدى قاتاڭداتۋ ماڭىزدى.
اگەنتتىكتىڭ وكىلى ايگۇل قاناتباەۆا ويىمىزدى قۇپتاپ, ەندىگى ۋاقىتتا 21 جاسقا تولماعان ازاماتتار جۇمىس ورنىنان بەرىلگەن انىقتاما نەمەسە شاكىرتاقىنى راستايتىن قۇجاتسىز كرەديت الا المايتىنىن ايتتى.
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى كرەديت بەرۋ كەزىندە تاۋەكەلدەردى بارىنشا ازايتۋ جانە قارىز الۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ زاڭىنىڭ جوباسىنا باستاماشىل بولدى. بۇل بويىنشا بانكتەرگە نەمەسە ميكروكرەديت ۇيىمدارىنا 90 كۇننەن استام مەرزىمدە قارىزى قالىپتاسقان ازاماتتارعا تۇتىنۋشىلىق كرەديت بەرۋگە تىيىم سالۋ, قارجى ينستيتۋتتارى قارىزدى كوللەكتورلىق اگەنتتىكتەرگە ساتۋىن شەكتەۋ, جاڭا ماكروپرۋدەنتسيالىق نورماتيۆ (Debt To Income) ەنگىزىپ, قارىز الۋشىنىڭ جىلدىق كىرىسىنە قاتىناسىن ەسەپتەۋ جانە تاعى باسقا نورمالاردى ەنگىزۋ كوزدەلدى.
قازىر الدىمىزدا بورىشكەرلەردىڭ جاعدايىن جەڭىلدەتۋ جانە جاقسارتۋ ماسەلەسى تۇر. بۇل سۇراقتى ايگۇل قاناتباەۆاعا قويدىق.
– كرەديتورلاردىڭ پروبلەمالى قارىز الۋشىلارمەن ءوزارا ءىس-قيمىل ءتارتىبىن رەگلامەنتتەۋدى ۇسىنامىز. بۇل بويىنشا قارىز الۋشى نەمەسە كرەديتور ۇسىنعان قايتا قۇرىلىمداۋ شارتتارى سىياقى مولشەرىن تومەندەتۋ, تولەمدى كەيىنگە قالدىرۋ, وتەۋ ءادىسىن وزگەرتۋ, قارىز مەرزىمىن ۇلعايتۋ, بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋعا مۇمكىندىگى بار. بورىشكەر كرەديت تولەمىن مەرزىمىنەن كەشىكتىرگەن جاعدايدا, قارجى ينستيتۋتىنا 20 كۇن ىشىندە حابارلاۋى ءتيىس. بانك ءوتىنىشتى قابىلداۋعا, تىركەۋگە جانە قاراۋعا مىندەتتى. ەگەر قارىز الۋشى بانكپەن نەمەسە ميكروقارجى ۇيىمىمەن كەلىسىمگە قول جەتكىزە الماسا, وندا اگەنتتىككە جۇگىنۋگە قۇقىلى, – دەدى ول.
كەدەيشىلىكتەن كاسىپ قۇتقارادى
ابايدىڭ: «ەسەكتىڭ ارتىن جۋساڭ دا مال تاپ» دەگەنى ادال ەڭبەكتى دارىپتەگەنى, ءبىر كاسىپتىڭ مەڭگەرۋگە شاقىرعانى. راس, كاسىپتىڭ كوزىن تاپقاندار وزدى. قازىر وتباسىلىق شارۋاشىلىقتى دامىتۋعا نيەتتى ادامدار كوپ. بىراق جولىن بىلە بەرمەيدى. «قارىزسىز قوعام» جوباسىنىڭ ءبىر باعىتى – قارىزعا باتقان ادامداردى شاعىن جانە ورتا بيزنەس ءتۇرىن مەڭگەرۋىنە جول كورسەتەدى.
– كاسىپ باستاعىسى كەلەتىن قاتىسۋشىعا ارنايى مودۋل ويلاستىرىلدى. قارجى ساراپشىلارى تاراپىنان كاسىپتى قولداۋعا باعىتتالعان باعدارلامالار تۋرالى تولىق اقپارات بەرىلەدى. قاجەت بولعان جاعدايدا بيزنەس جوسپار جازۋعا كومەك كورسەتىلىپ, سۇيەمەلدەۋ جۇمىسىن جۇرگىزەدى. اۋىل تۇرعىندارىنا ارنالعان «اۋىل اماناتى», «ەڭبەك», «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2025», «Zhas Project» سىندى باعدارلامالار بار. كاسىپ باستاعىسى كەلەتىن ادامدارمەن جەكە جۇمىس جۇرگىزىلىپ, ارنايى ماركەتينگ جانە جۇزەگە اسىرۋ جوسپارى جازىلادى. ادەتتە بيزنەس جايىندا ءبىلىمنىڭ بولماۋى, ىشكى قورقىنىش پەن ۇرەي قاتىسۋشىنىڭ كاسىپتى ءساتتى باستاپ, الىپ كەتۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى. الايدا جوبانىڭ قارجى ساراپشىلارى قاتىسۋشىنىڭ تولىق اياققا تۇرۋىنا دەيىن سۇيەمەلدەپ, قاجەتتى قولداۋ كورسەتەدى, – دەدى ەلدار
جۇماعازيەۆ.
ەندى كۋرسقا قاتىسىپ, ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزگەن بىرنەشە وقيعانى كەلتىرە كەتسەك, ورال قالاسىنىڭ تۇرعىنى ءوز تۋىستارىنا بىرنەشە رەت كرەديت الىپ بەرەدى. تابىسى 180 مىڭ تەڭگە, ال اي سايىنعا كرەديت تولەمى 253 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. كرەديتىن وتەۋ ءۇشىن ءارتۇرلى ميكروقارجى ۇيىمدارىنان قارىز الادى. جوبا بارىسىندا بانكتەر مەن ميكروقارجىلىق ۇيىمدارعا حات جولداندى. نەسيەنىڭ جاڭا كەستەسى قۇرىلدى, ناتيجەسىندە اي سايىنعى قارىزى 95 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ازايدى.
تۇركىستان وبلىسىندا كوپبالالى جالعىزباستى ايەل اۋىلداعى مادەنيەت ۇيىندە جۇمىس ىستەيدى. جالاقىسى – 132 مىڭ تەڭگە. كوپبالالى انالارعا تاعايىندالعان جاردەماقىسى – 55 مىڭ تەڭگە. Kaspi Bank-تە 1,2 ميلليون تەڭگە, Halyk Bank-تە 1,6 ميلليون تەڭگە كرەديتى بار. ايلىعىنىڭ باسىم بولىگى كرەديت تولەۋگە, كوممۋنالدىق تولەمگە جۇمسالادى. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە 285 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە تولەم جاسايدى. ءوزىنىڭ اي سايىنعى تابىسىنان 100 مىڭ تەڭگەدەي جوعارى. جوباعا قاتىسۋ الدىندا 300 مىڭ تەڭگە كەشىكتىرىلگەن قارىزى بولدى. وسىعان بايلانىستى شوتتارى بۇعاتتالىپ, جالاقىسىن الا الماي ءجۇردى. بۇرىنعى كۇيەۋىنەن دە اليمەنت وندىرە الماي كەلگەن-ءدى. قارجى ساراپشىسى سوت اتقارۋشىسىمەن جۇمىس ىستەپ, كەيىپكەردىڭ بۇعاتتالعان شوتىن اشتى. رەسمي تۇردە اجىراسۋعا ارىز جازىپ, بالالارعا اليمەنت تاعايىندالدى.
P.S:
قىسقاسى, «قارىزسىز قوعام» جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاق قوعامىن قارىزسىز ەتىپ, ادامداردى تابىستى ەتۋگە داعدىلاندىرۋ. بىراق, بۇل ۇدەرىس تەك وقىتۋمەن شەشىلسە دۇرىس قوي! ويتكەنى جۇيەلى ەكونوميكالىق رەفورمالارسىز ەلدىڭ العا ىلگەرىلەۋى, وركەنيەت كوشىنە ساي دامۋى قيىن.
