1994 جىلعى 7 ناۋرىزدا اقمولا قالاسىنىڭ ءى شاقىرىلىمداعى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. وعان قالانىڭ 26 سايلاۋ وكرۋگىنەن 83 ۇمىتكەر قاتىستى. ناتيجەسىندە ءماسليحات قۇرامىنا 6 ۇلت وكىلى, 20 ەر ادام, 6 ايەل سايلاندى. دەپۋتات بولعان 24 ادامنىڭ جوعارى ءبىلىمى بار, تەك 2-ءۋىنىڭ عانا ورتا ارنايى ءبىلىمى بولدى. العاشقى شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىنىڭ قاتارىندا 4 پەداگوگ, 5 دارىگەر, 6 كاسىپكەر بولعانىن بىرەۋ بىلسە, بىرەۋ بىلمەيدى. ءماسليحات توراعاسى بولىپ الەكساندر ميرونوۆ سايلاندى. يۋري ۋۆاروۆ تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بولدى. نيكولاي مەششەرياكوۆ, ۆلاديمير كامينسكي, بالحيا سۇلەيمەنوۆا, اناتولي وستروۆسكي تۇراقتى كوميسسيالاردىڭ توراعالارى قىزمەتىن اتقاردى.
ءى شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا استانالىقتارمەن ءوزارا ءىس-ارەكەتتى جونگە كەلتىرۋ, قولدانىستاعى زاڭناما مەن ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس شەشىلۋى ءتيىس وزەكتى ماسەلەلەردى انىقتاۋ مىندەتى تۇرعان ەدى. ءى شاقىرىلىمداعى قالالىق ءماسليحاتتىڭ 47 سەسسياسى ءوتتى, وسى جيىنداردا 260 ماسەلە تالقىلاندى. اتاپ ايتارلىعى, العاشقى ءماسليحات قابىلداعان نورماتيۆتىك اكتىلەر جاس ەلوردامىزدىڭ دامۋىنداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ بارىنشا دۇرىس جانە قولايلى شەشۋ جولدارىن پىسىقتاپ, ونى ازىرلەۋگە مۇمكىندىك بەردى.
ءى شاقىرىلىمداعى ءماسليحات قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانە ۇكىمەتىنىڭ قاراۋىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەلورداسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى, سونداي-اق باس قالادا الماتى, سارىارقا اۋداندارىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنگىزدى. قالاداعى ەكى اۋداننىڭ شەكاراسى بەلگىلەندى. سونىمەن قاتار ءى شاقىرىلىمداعى ءماسليحاتتىڭ شەشىمىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە «استانا قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعى بەرىلدى.
25 دەپۋتات سايلاندى
1999 جىلى 10 قازاندا استانا قالاسىنىڭ ءىى شاقىرىلىمداعى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. بۇل جولعى ساياسي ناۋقانعا 25 سايلاۋ وكرۋگىنەن 147 ۇمىتكەر قاتىستى. وسى 147 ادامنىڭ 37-ءسى ساياسي پارتيالاردىڭ, 8-ءى قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ وكىلى بولدى, 96 ادام ءوزىن-ءوزى ۇسىندى. سايىپ كەلگەندە, 147 ۇمىتكەردىڭ اراسىنان ءىى شاقىرىلىمعا 25 دەپۋتات سايلاندى. ولاردىڭ قاتارىندا 7 ايەل, 18 ەر ادام بولدى, دەپۋتاتتاردىڭ ءبارىنىڭ جوعارى ءبىلىمى بار, ال 10 دەپۋتات «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسىنىڭ مۇشەسى بولدى. ءماسليحات قۇرامىنا 5 دارىگەر, 3 پەداگوگ, 12 كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسشىلارى سايلاندى. سونىڭ ىشىندە 5-ەۋى وتكەن شاقىرىلىمنىڭ دەپۋتاتتارى بولاتىن. بۇل شاقىرىلىمدا ءماسليحات توراعاسى قىزمەتىن ەكى ادام – الەكساندر دەميدوۆ پەن ۆەرا لۋكيانەتس اتقاردى. سايلاۋبەك بايبولوۆ تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بولدى. ال نيكولاي مەششەرياكوۆ, ءامىرجان الپەيىسوۆ, باقىت سىزدىقوۆا, بولات قۋانىشەۆ تۇراقتى كوميسسيالاردى باسقاردى.
ءىى شاقىرىلىمداعى دەپۋتاتتاردىڭ باستى قىزمەتى جاس استانانىڭ بەلسەندى قۇرىلىس كەزەڭىمەن, ەلوردادا ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورمالاردى جۇرگىزۋمەن ەرەكشەلەندى. سەسسيالاردا دەپۋتاتتار استانانى اباتتاندىرۋ, قاجەتتى ينفراقۇرىلىمدى دايىنداۋ, تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى, جولداردى جوندەۋ سياقتى ماسەلەلەردى شەشۋمەن اينالىستى. دەپۋتاتتار ەلوردا تۇرعىندارى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا, استانالىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق دامۋ باعدارلامالارىن بەكىتتى. ولاردىڭ ىشىندە كولىك ينفراقۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ, ەسكى تۇرعىن ۇيلەردى جەدەلدەتىپ بۇزۋ, شاعىن كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ مەن قولداۋ, يپوتەكالىق نەسيەلەۋدى جانە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ, 2010 جىلعا دەيىنگى استانا قالاسىنىڭ ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءجۇيەسىن دامىتۋ جانە تاعى باسقا وزەكتى ۇزاقمەرزىمدىك باعدارلامالار بولعانى ءمالىم.
استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ 2001 جىلعى 23 مامىرداعى شەشىمىمەن جاپون ساۋلەتشىسى كيسە كۋراكاۆانىڭ باسشىلىعىمەن جاپون حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق جونىندەگى اگەنتتىگىنىڭ زەرتتەۋشىلەر توبى جاساعان استانا قالاسىن دامىتۋدىڭ باس جوسپارى ماقۇلدانىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتىنە بەكىتۋگە ۇسىنىلدى. جالپى العاندا, ءىى شاقىرىلىمداعى قالالىق ءماسليحات 50 سەسسيا وتكىزىپ, سول جيىنداردا استانالىقتار ءۇشىن اسا ماڭىزدى 256 ماسەلەنى تالقىلادى. البەتتە, مۇنىڭ ءبارى قازىر تاريح بولىپ قالدى.
33 باعدارلاما بەكىتىلدى
2003 جىلعى 20 قىركۇيەك پەن 12 قازاندا استانا قالاسىنىڭ ءىىى شاقىرىلىمداعى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. دەپۋتاتتىققا 25 سايلاۋ وكرۋگىنەن 177 ۇمىتكەر ۇسىنىلدى. سونىڭ ىشىندە 54-ءى ساياسي پارتيالاردان, 6-ۋى قوعامدىق بىرلەستىكتەردەن, 117-ءسى ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋشىلاردان بولدى. ءىىى شاقىرىلىمدا سايلانعان ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قاتارىندا 4 ۇلت وكىلى, 6 ايەل, 19 ەر ادام بولدى. وسى جولى ءماسليحات قۇرامىندا 2 عىلىم دوكتورى مەن 1 عىلىم كانديداتى ەڭبەك ەتتى. 11 دەپۋتات مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ, ءارتۇرلى كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرى بولاتىن. سونىڭ ىشىندە 11 ادام – كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ جۇمىسشىسى, 12 ادام – ءىى شاقىرىلىمنىڭ دەپۋتاتى. بۇل شاقىرىلىمدا ءماسليحات توراعاسى قىزمەتىن ۆلاديمير رەدكوكاشين اتقاردى.
2004 جىلى ەل پارلامەنتى «جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ تۋرالى» زاڭعا تۇزەتۋلەر ەنگىزىپ, قابىلدادى. بۇل تۇزەتۋلەر ءماسليحاتتىڭ وكىلەتىن ودان ءارى ناقتىلاپ بەردى. دەپۋتاتتىق كورپۋستىڭ الدىندا جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ سالاسىنداعى كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋگە قوسىمشا مۇمكىندىكتەر تەتىگى اشىلدى. دەپۋتاتتار بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزىلۋى ءتيىس باعىتتاردى ناقتىلاپ, قاراپايىم حالىقتىڭ وتكىر پروبلەمالارىن شەشۋدىڭ وڭ امال-ءادىسىن تاپتى. وسىدان كەيىن استانا تۇرعىندارى حالىق قالاۋلىلارىنىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە بەلسەندىلىك تانىتتى. بۇل قالا باسشىلىعى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتىڭ دۇرىستىعىن, تيىمدىلىگىن اڭعارتتى.
ءىىى شاقىرىلىمداعى قالالىق ءماسليحاتتىڭ 51 سەسسياسى ءوتىپ, 413 ماسەلە تالقىلاندى. سونىڭ ىشىندە باس قالانى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋعا ارنالعان 33 وڭىرلىك باعدارلاما بەكىتىلدى. ولاردىڭ قاتارىندا 2005-2007 جىلدارعا ارنالعان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن دامىتۋعا ارنالعان باعدارلاما, استانادا قوعامدىق ءتارتىپ پەن قۇقىقتىق مادەنيەتتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى باعدارلاما بار. سونداي-اق ەلورداداعى مۇقتاج ازاماتتاردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىنا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋ ەرەجەسى, اباتتاندىرۋ, سانيتارلىق جابدىقتاۋ, جيناۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە استانا اۋماعىندا تازالىقتى قامتاماسىز ەتۋ قاعيدالارى, جاسىل كوشەتتەردى كۇتىپ ۇستاۋ مەن قورعاۋ قاعيدالارى بەكىتىلدى. استانا قالاسى اكىمدىگى مەن ءماسليحاتىنىڭ 2008 جىلعى 7 جەلتوقسانداعى بىرلەسكەن شەشىمىمەن 6 شىلدە استانا كۇنى بولىپ بەلگىلەنگەنىن بىلەمىز. ءماسليحات تاريحى – ەلوردانىڭ جىلناماسى.
