قازاق ءانىنىڭ ءبىر بيىگى – اقان سەرى قورامساۇلى تۋرالى اڭىز-اڭگىمە كوپ. حالىق كومپوزيتورىنىڭ ءومىرى مەن ونەرى كوركەم جانە مۋزىكالىق شىعارمالارعا ارقاۋ بولىپ, تەاتر مەن كينوعا كوشىرىلدى. اتاپ ايتقاندا, جىر جۇيرىگى ءىلياس جانسۇگىروۆ «قۇلاگەر» پوەماسىن, عابيت مۇسىرەپوۆ «اقان سەرى-اقتوقتى» دراماسىن, تاكەن الىمقۇلوۆ «كوك قارشىعا» اڭگىمەسىن, ساكەن ءجۇنىسوۆ «اقان سەرى» رومانىن, روزا مۇقانوۆا «ۇركەك كەرىم» اڭگىمەسىن جازدى. سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ «اقان سەرى-اقتوقتى» وپەراسى (ليبرەتتو اۆتورى – عابيت مۇسىرەپوۆ) قويىلدى. كينورەجيسسەر بولات مانسۇروۆ «قۇلاگەر» كوركەم ءفيلمىن (ستسەناري اۆتورلارى – بولات مانسۇروۆ پەن اسقار سۇلەيمەنوۆ) ءتۇسىردى.
جاس رەجيسسەر فارحاد مولداعاليدىڭ ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ پوەماسى جەلىسىمەن قويىلعان «قۇلاگەر» سپەكتاكلى مەن بەكبولات قۇرمانعوجاەۆ ساحنالاعان جۇما-نازار سومجۇرەكتىڭ «سەرىنىڭ سەرگەلدەڭى» ليريكالىق دراماسى – كەيىنگى جىلداردىڭ جەمىسى. بۇل قاتارعا كۇنى كەشە عانا ءا.مامبەتوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك دراما جانە كومەديا تەاترىندا پرەمەراسى وتكەن «اقان سەرى تۋرالى اڭىز» تولعامى قوسىلدى.
16 جاس جانە ودان جوعارى كورەرمەندەرگە ارنالعان اتالمىش قويىلىم بىرنەشە اۆتور تۋىندىلارىنىڭ قوسپاسىنان دۇنيەگە كەلدى. بىرەۋ بىلەر, بىرەۋ بىلمەس, زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ تە اقان تۇلعاسىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقان. «قازاق حالقىنىڭ ەپوسى مەن فولكلورى» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەگىندە اقان سەرىنىڭ اقىندىق ونەرىن جوعارى باعالاعان جازۋشىنىڭ قالامىنان «اقان-زايرا» اتتى پەسا دا تۋدى. كەيبىر دەرەكتەردە بۇل تۋىندىنى مۇحتار اۋەزوۆ ءسابيت مۇقانوۆپەن بىرىگىپ جازعانى ايتىلادى. وسى اتتاس وپەرا دا جازىلا باستاعان ەكەن. الايدا الدەبىر سەبەپپەن مۋزىكاسى اياقتالماي قالعان.
«اقان سەرى تۋرالى اڭىز» قويىلىمىنا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اتالعان شىعارماسى, ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ «اقان سەرى» رومانى جەلىلەرى, ەل اۋزىنداعى اڭىز-اڭگىمەلەر پايدالانىلدى. تولعامنىڭ ينستسەنيروۆكاسىن مەملەكەتتىك «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ميراس ءابىل جاسادى. قويۋشى رەجيسسەرى – قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ش.ايتماتوۆ اتىنداعى جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى ۇلانمىرزا قارىپباەۆ.
تۋىندىنى تاماشالاۋ بارىسىندا سپەكتاكلدى قويۋشى شىعارماشىلىق توپ قيالعا مەيلىنشە ەرىك بەرگەنى بايقالدى. بىراق ارتىق قىلامىن دەپ تىرتىق قىلىپ العان تۇسى كوپ. ءتىپتى اقان سەرىنىڭ كەيبىر اندەرىنىڭ سوزدەرىن وزگەرتىپ, تانىماستاي جاعدايعا جەتكىزگەن. ماسەلەن, كەزىندە «بالقاديشا» انىندەگى «كۇيەۋىڭ سەكسەن بەستە, شال قاديشا» دەگەن سوزدەر ءبىراز سىنالدى. سول كەزدە «تۇپنۇسقادا مۇنداي سوزدەر جوق, بۇل – كەڭەس يدەولوگياسى ىقپالىمەن قوسىلعان تارماق» دەگەن ءۋاج ايتىلدى. جاڭا سپەكتاكلدە «بالقاديشانىڭ» سوزدەرى بۇدان دا سوراقى, «تاستاننىڭ تاۋ قوپارار بولسا-داعى, بەلىندە قاۋقارى جوق, شال قاديشا» بولىپ بەرىلگەن. جالپى قويىلىمدا وسى بالقاديشا بەينەسىنە قاتىستى اقيقاتتان الشاقتىق كوپ ورىن العان.
بەلگىلى ونەرتانۋشى يليا جاقانوۆتىڭ ەڭبەكتەرىندە اقان سەرى بالقاديشامەن الپىس جاسقا تايانعان شاعىندا كەزدەسكەنى, بالقاديشا سۇيگەنى سۇلەيمەنگە قوسىلىپ, ولاردان ۇرپاق وربىگەنى, بالقاديشا سەكسەن جاسقا جاقىنداعان شاعىندا ومىردەن وتكەنى جازىلادى. ال سپەكتاكلدە مۇلدەم كەرىسىنشە, اقان جاس, ءالى بويداق كەزىندە بالقاديشانى جولىقتىرادى. بالقاديشانىڭ تاستان ەسىمدى جۇبايى بار ەكەن. تاستان دەگەندە كورنەكتى جازۋشى-دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆتىڭ ساحناعا كوشىرىلگەن «گاۋھارتاس» شىعارماسى ەسكە تۇسەدى. قوس تاستان اراسىندا ۇقساستىقتى بايقادىق. ەكەۋىنىڭ دە جارىنا مەيىرىمى, جىلۋى جوق ەدى. سوندىقتان «اقان سەرى تۋرالى اڭىزداعى» تاستان بەينەسى «گاۋھارتاستاعى» تاستاننان كوشىرىلگەن دەپ پايىمدادىق. سپەكتاكلدە بالقاديشا اقاندى ۇمىتا الماي, كۇيەۋى تاستاننىڭ قولىنان قازا تابادى. سوڭعى ءسوزى دە اقان بولادى. وسىنداي كورىنىس قازىر وزەكتى بولىپ وتىرعان وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق تاقىرىبىن كورسەتۋ ءۇشىن قوسىلعانداي. الايدا بالقاديشا بەينەسىنە كەلگەندە اقيقات باسقا عوي, ونى جوعارىدا جازدىق. بۇل جەردە بالقاديشا قازىرگى ساياساتتىڭ «قۇربانى» بولىپ كەتكەن سەكىلدى. سۇلەيمەن مەن بالقاديشادان قالعان ۇرپاق سپەكتاكلدى كورسە, داۋ تۋاتىنى ءسوزسىز. قويىلىمدى قويۋشىلارعا بالقاديشا بەينەسىن قايتا قاراپ, اقيقاتقا جاقىنداۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.
تولعامدا, اقان مەن بالقاديشا ماحابباتىنان بولەك, اقان مەن اقتوقتى اراسىنداعى سەزىم كورسەتىلگەن. سپەكتاكلدە اقان سەرىنىڭ اڭعا شىعاتىن كورىنىسى بار. سول كەزدە بىرنەشە كيىكتى اتىپ تاستايدى. ال ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ «اقان سەرى» رومانىندا اقاننىڭ بىرىشەك قاسقىر مەن مولاق قانشىقتى جايراتاتىنى جايلى جازىلعان. قازاقتا «كيىكتىڭ كيەسى بار» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. سونداي-اق «ءيتتىڭ يەسى بولسا, ءبورىنىڭ ءتاڭىرىسى بار» دەيدى ۇلتىمىز. اقان كيىك پەن قاسقىردىڭ كيەسىنە ۇشىراعانىنان ومىرىندەگى ساتسىزدىكتەرگە, قايعى, مۇڭ-شەرگە تاپ بولدى دەگەنگە كەلتىرەدى قويىلىمدى قويۋشىلار.
اقان اندەرىمەن قاتار, سپەكتاكلدە ءبىرجان سالدىڭ «تەمىرتاس», ۇكىلى ىبىرايدىڭ «قىزىل اسىق» اندەرى بەرىلگەن. مۇنى ءبىر وڭىردەن شىققان ءان الىپتارى اراسىنداعى ساباقتاستىقتى, جاقىندىقتى كورسەتۋ ءۇشىن جاسالعان قادام دەپ تۇسىندىك. جالپى قويىلىمدا ءان مەن بي كوپ. اراسىندا بىرىشەك قاسقىر مەن مولاق قانشىقتىڭ بيىنەن بالەت ەلەمەنتتەرىن دە بايقادىق. ۇزاقتىعى 2,5 ساعاتقا سوزىلاتىن قويىلىم كەيىپكەرلەرىن سومدايتىن ارتىستەر جايلى دا ايتا كەتەيىك. ءبىرىنشى قۇرامدا اقان سەرى بەينەسىن ىلەس كوپبوسىنوۆ, اقتوقتىنى نۇرايىم تەزەكباەۆا, بالقاديشانى ەڭلىك ايىمعازى, قورامسانى ايبول شاكىرجانوۆ, اقاننىڭ اناسى جاڭىلدى اجار شاكىرجانوۆا سومدايدى. قويىلىمعا جالپى ءبىراز اكتەر تارتىلعان. بىراق ءبىر قايناۋى ىشىندەگى سپەكتاكلدى ءالى دە شيراتۋ كەرەك. تاريحي جاڭساقتىقتى جوندەگەن ءجون. سەبەبى اڭىزدان اقيقات قىمبات.
