ساكەن سەيفۋلليننىڭ قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ساياسي-قوعامدىق, مەملەكەتتىك ىستەردەگى العاشقى قادامى وسى اقمولا جەرىنەن باستاۋ الادى. ەڭ ۇزدىك تۋىندىلارى وسى قالادا جازىلعان. قازاق توپىراعىندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قوعام قايراتكەرى رەتىندە قالىپتاسىپ, العاش ۇستازدىق قىزمەتىن وسى قالادا باستاپ, ولىممەن بەتپە-بەت كەلدى ەمەس پە؟! ەندەشە بۇگىنگى ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ باس قالاسى – استانادا ساكەن ءجۇرىپ وتكەن جولدى اتاپ, اشقان مەكتەپتەرىن ايتقان ءجون.
ساكەن سەيفۋللين ۇستازدىق ەتۋدى اقمولادا 1912 جىلى عابدۋللا حالفە سۇلتانۇلى مەدرەسەسىندە قازاق-تاتار بالالارىنا ورىس تىلىنەن ساباق بەرۋدەن باستايدى. مەشىت 1895 جىلى جانىبەك بايبەكوۆتىڭ (ساكەن سەيفۋلليننىڭ ارعى اتاسى) بولىس گۋبەرناتورى ءمۇرسالىم قاجى ميركامالوۆتىڭ باستاماسىمەن اقمولانىڭ ەڭ باي ساۋداگەرى تاتار نۇرمۇحامەت زابيروۆتىڭ جەكە قاراجاتىنا سالىنعانى بەلگىلى. سوندىقتان مەشىت حالىق اراسىندا «تاتار» دەپ اتالدى.
1916 جىلى 10 مامىردا ومبى مۇعالىمدەر سەمينارياسىن بىتىرگەننەن كەيىن, اقمولا ۋەزى سىلەتى-بۇعىلى اۋىلىندا ش.ءۋاليحانوۆتىڭ جيەنى پودپولكوۆنيك سۇلتان ابىلاەۆتىڭ قولداۋىمەن ۇيىندە مەكتەپ اشىپ, سول جەردە ۇستازدىق ەتەدى.
كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ە.ءتاجين ۇستازى س.سەيفۋللين جايىندا تولعانا سىر شەرتەدى: «احمەت تورە اۋىلى قالادان 60 شاقىرىمعا تاياۋ نۇرا وزەنىنىڭ ەڭ شۇرايلى جاعاسىنا ورىن تەپكەن. كوك سىرمەن سىرلانعان جەڭىل اربانىڭ ۇستىندە ومبى سەمينارياسىن ءبىتىرىپ كەلگەن س.سەيفۋلليننىڭ (اقتوبە) سىلەتى-بۇعىلى بولىسىندا مۇعالىمدىك قىزمەتىنىڭ باستالۋى, «جەلەتكەلى قارا كوستيۋم كيگەن, قارا مۇرتتى, ات جاقتى, قويۋ قارا قاستى, قىر مۇرىندى ۋىزداي جاس جiگiت سەيفوللانىڭ سادۋاقاسى بىزگە مۇعالiم بولىپ كەلدى» دەپ كوز الدىنا ەلەستەتە باستالاتىن ەستەلىگىندە بىرگە وقىعان اقىلبەك ەرجۇمانوۆ تۋرالى دەرەك بەرە كەتەدى… س.سەيفۋللين تورە اۋىلىندا مەكتەپ بولادى دەگەن كىرپىش ءۇيدىڭ شاعىن بولمەسىندە جالعىز تۇرادى… ساباق قىركۇيەك ايىندا باستالدى. ساكەن اعا از ۋاقىتتىڭ ىشىندە مەكتەپ ءۇيىن جابدىقتاتقىزدى. بالالار وقىتاتىن بولمەگە تاقتايدان بيiك ستول, ورىندىق جاساتقىزدى… ساباقتان سوڭ 2-3 ساعات اۋىلدىڭ جانىنداعى وزەن جاعاسىندا بىزگە قىزىقتى اڭگىمەلەر ايتىپ بەرەتىن. جانە سەرۋەن ساباق بارىسىندا ءبىزدى ورىسشا سويلەسۋگە شاقىراتىن. ول تەز ءتىل ۇيرەنۋگە كومەكتەسەدى دەيتىن ەدى» (ە.ءتاجين. ۇستاز. 1964. 3 يۋن; «شامشىراق نۇرى», 28 يۋن, 1984).
اقمولا مۇسىلمان مەكتەبى وتكەن عاسىردىڭ باسىندا جۇمىس ىستەدى. بۇل ءبىلىم وشاعىندا 1916 جىلى كورنەكتى اقىن ءارى جازۋشى ساكەن سەيفۋللين ۇستازدىق ەتكەن. اقمولادا مۇسىلمان مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى عالىمجان قۇرماشەۆ بولادى. مەكتەپتە ساكەن جانە عالىمجان قۇرماشەۆتىڭ جارى اسيما قارابەكقىزى ساباق بەرەدى. عالىمجان قۇرماشەۆ – س.سەيفۋلليننىڭ دوسى. ول دا ومبى قالاسىنان 1916 جىلى ءبىلىم الىپ كەلگەن. بۇل عيماراتتا ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق-دراما تەاترىنىڭ قويىلىم تسەحى بولعان. قازىرگى كەزدە مۇندا قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ مەكەمەلەرى ورنالاسقان.
وتىرار كوشەسى (بۇرىنعى وردجونيكيدزە كوشەسى) 29 جانە 31-دە ورنالاسقان اعاش ساۋلەت ونەرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى, ول جەردە اتا-انالارىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا بالالارعا ورىس تىلىنەن ساباق بەرگەن. بۇل ۇيلەردە 1907 جىلدان بەرى مەدرەسەدە 27 وقۋشىدان تۇراتىن قىرعىز-تاتار باستاۋىش مەكتەبى جۇمىس ىستەدى. №29 ۇيدە ۇلدار مەكتەپ, ال №31 ۇيدە قىزدار مەكتەبى بولعان.
س.سەيفۋلليننىڭ اتسالىسۋىمەن 1917 جىلى اقمولانىڭ سلوبودكا اۋدانىندا ورىس-قازاق مەكتەبى اشىلدى. مەكتەپ ءۇشىن كوپەس بولاشەۆتىڭ ءۇش بولمەلى ءۇيى قولدانىسقا بەرىلگەن. س.سەيفۋللين بۇل مەكتەپتە وقىتۋشى د.گوبۋزوۆپەن بىرگە جۇمىس ىستەگەن. تاجىريبەلى ۇستازدىڭ ساباققا ارنالعان قولدان جاسالعان كورنەكىلىكتەرى مۋزەي ەكسپوزيتسياسىنىڭ «پەداگوگيكا» زالىندا كورسەتىلگەن. داۆيد گوبۋزوۆتىڭ 1968 جىلى جازىپ كەتكەن ەستەلىگىن كەلتىرەيىن: «ساكەنمەن 1917-1918 جىلدارى اقمولا قالالىق ورىس-قازاق ۋچيليششەسىندە بىرگە جۇمىس جاساۋ ءساتى ءتۇستى. كۇزدە مەنى وسى وقىتۋ ورنىنا مەڭگەرۋشى ەتىپ اۋىستىردى. بۇل ۋچيليششە اقمولاداعى العاشقى ۋچيليششەلەردىڭ ءبىرى ەدى. ءۇش بولمەلى كوپەس بولاشەۆتىڭ ۇيىندە وقىتتىق. ءبىر بولمەسىندە جانۇياممەن تۇردىم, قالعان ەكى بولمەدە بالالار وقىدى. مەكتەپتە وقيتىن بالالاردى ساكەن ەكەۋمىز ىرىكتەپ الدىق. ساكەن بالالاردى وتە جاقسى كوردى. قولى بوس بولىپ قالسا, ويىن ۇيىمداستىراتىن. 1918 جىلى اقمولاداعى توڭكەرىستەن كەيىن ۋچيليششە جابىلىپ قالدى». بۇل ەستەلىك تسەلينوگراد قالاسىندا 18 قازاندا جازىلعان ەكەن. مەكتەپتە س.سەيفۋلليننىڭ شاكىرتى, جۋرناليست-ۇستاز جۇماباي ورمانباەۆ پەن ساكەننىڭ ءىنىسى ءماجيت سەيفۋللين وقىدى.
شاكىرتى جۇماباي ورمانباەۆ ءوز ەستەلىگىندە مىناداي قىزىق دەرەك ايتادى: «ءبىر كۇنى ەلدەن ءبىر شال ۇستىمىزگە كىرىپ كەلىپ, بالاسىن وقۋعا الۋدى ءوتىندى. ساكەن اۋقاتتى ادام ەكەنىن تۇرىنەن بايقاپ:
– كەشىرەك قالدىڭىز عوي, ورىن جوق, – دەدى.
شال قالتاسىنان بەس سومدى الىپ ستول ۇستىنە قويدى.
ساكەن ساقىلداپ كۇلىپ:
– مىناۋىڭىز نە؟ – دەدى شالعا.
– كىتاپ الىڭىز!
– اقساقال, دۇنيەنىڭ ءبارىن بۇلمەن الىپ جۇرگەنسىز-اۋ. قايتىپ الىڭىز! – دەدى ساكەن ءتۇسىن سۋىتىپ.
شال اقشاسىن الىپ شىعىپ كەتتى. ساكەننىڭ سول كەزدە ءارى وقىتۋعا, ءارى گازەت شىعارۋعا, ءارى جازۋعا, ءارى كۇنى-ءتۇنى دامىلسىز ءجۇرىپ جاتقان ساياسي-قوعامدىق جۇمىستارعا قالاي ۋاقىتى جەتىپ ۇلگەرگەنىنە قايران قالاتىن ەدىك»… بۇل مەكتەپ 1918 جىلدىڭ جازىندا اقمولاداعى توڭكەرىستەن كەيىن جابىلعان.
اقمولاداعى ۇيدە شامامەن 1917-1918 جىلدار ارالىعىندا تۇرعان. ياعني 1918 جىلدىڭ باسىنشا پاتشاشىلدار توڭكەرىس جاساپ, اقمولانى قۇلاتقان كەزگە دەيىنگى تۇرعان ءۇيى بولعان. بىراق بۇل ءۇي دە قازىرگى كۇنى ساقتالماعان. قازىرگى رەسپۋبليكا داڭعىلى مەن امانگەلدى يمانوۆ كوشەسىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان ەكەن.
نەبارى 44 جاس ءومىر ءسۇرىپ, تاعدىرى 20 مينۋتتا شەشىلگەن س.سەيفۋلليننىڭ تۋعانىنا 130 جىل تولىپ وتىر. قازاق ەلى ءۇشىن جاساپ كەتكەن يگى ىستەرى ۇشان-تەڭىز. ءالى دە زەرتتەلەر قىرلارى جەتەرلىك.
گۇلنازيا بولات, استانا قالاسىنداعى
ساكەن سەيفۋللين مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى
