ەلوردادا انا تىلىمىزدە ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورداسىنىڭ سەنبىلىك تاڭى ەرەكشە اتتى. استانانىڭ وڭ جاعالاۋىندا قازاقتىڭ عاجاپ جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆ كوشەسىندە ورنالاسقان جاراتىلىستانۋ-ماتەماتيكالىق باعىتىنداعى №64 مەكتەپ-ليتسەيىنە وسى وقۋ جىلىندا الاشتىڭ ارداقتى ۇلى سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ ەسىمى بەرىلىپ, بيىلعى 130 جىلدىعىنا وراي ءبيۋستى اشىلىپ, سەمينار وتكىزىلدى. ۇلت ەرتەڭى ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعانىڭ ءىسىن تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇلاندارى جالعاستىرادى. ۇلت ساناسىندا ماڭگى جاساۋ دەگەن وسى.
مەكتەپ مەرەيى
– «100 مەكتەپ – 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسى اياسىندا سالىنعان مەكتەپ 2010 جىلعى 1 قىركۇيەكتە قولدانىسقا بەرىلگەن. جوبا بويىنشا 1200 وقۋشىعا ارنالعان, تەك قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپ. 2020 جىلى 450 ورىندىق قوسىمشا عيمارات بەرىلدى. بۇگىندە 114 سىنىپتا 3495 وقۋشى ءبىلىم الۋدا, – دەيدى سۇلتانبەك قوجانوۆ اتىنداعى №64 مەكتەپ-ليتسەيىنىڭ ديرەكتورى بانۋ بايمۇراتوۆا.
ءبىلىم ورداسى زاماناۋي ماتەريالدى-تەحنيكالىق بازاسىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. مەكتەپتەپتە حيميا, فيزيكا, گەوگرافيا, ماتەماتيكا, روبوتوتەحنيكا كابينەتتەرى بار. جالپى مەكتەپتە 80-گە جۋىق كابينەت. 2 سپورت زال, 2 شەبەرحانا, 4 سپورتتىق الاڭ, 650 ورىندىقتىڭ اكت زالى جانە كىشى ءماجىلىس زالى, 360 ورىندىقتى اسحانا, 60 ادامعا ارنالعان كىتاپحانا جۇمىس جاساۋدا. بارلىق كابينەتتەردە كومپيۋتەر مەن ينتەرنەت جەلىسى قوسىلعان.
2022-2023 وقۋ جىلىندا مەكتەپىشىلىك, اۋداندىق, وبلىستىق (قالالىق), رەسپۋبليكالىق, حالىقارالىق ءتۇرلى وليمپيادالارعا, كونكۋرستارعا, جارىستارعا 450 وقۋشىسى قاتىسىپ, 164-ءى جۇلدەگەر اتاندى. ونىڭ ىشىندە قالالىق ءتۇرلى وليمپيادا, كونكۋرستاردان 135, رەسپۋبليكالىقتان 23, حالىقارالىقتان 4 وقۋشى جەڭىمپاز اتانىپ, جۇلدەلى ورىنداردى يەلەندى. تابىستى مەكتەپ, تابىستى مۇعالىم, تابىستى وقۋشى ۇشتىگى بىرلىگىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا باعىتتالعان مىناداي جوبالار جۇزەگە اسىرۋدا: «64-تە قوناقتا», «3 كۇن اتا-انا جۇمىسىندا», «ەكو-مەكتەپ», «ازامات» پىكىرسايىس الاڭى, «فۋنكتسيالار جانە ساندار», «ءبىر ايدا ءبىر كىتاپ», «ونەرلى ورەندەر», «قازاقتىڭ 100 ءانى, 100 كۇيى», «STEM وقىتۋ», «Master ART» قالالىق جوباسى, «مەن سەنىڭ قولعاناتىڭمىن!», «روبوتتار ليگاسى», «تۋعان ەلگە تاعزىم» ولكەتانۋ-زەرتتەۋ جوباسى, «ءسان, سىمبات, دەنساۋلىق» قىزدار كلۋبى, «وركەندەۋ», «التىن ۇرپاق» رەسپۋبليكالىق جوبالارى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە.
استانا قالاسىنىڭ كەيبىر ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا تانىمال تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىن بەرۋ تۋرالى استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسىنا سايكەس, بيىلعى جىلدىڭ باسىندا ءماسليحاتتىڭ شەشىمىمەن №64 مەكتەپ-ليتسەيگە الاش ارداقتىسى سۇلتانبەك قوجانوۆ ەسىمى بەرىلدى.
سۇلتانبەك قوجانوۆ – ۇلت پەرزەنتى
الاشتىڭ ارداقتى ۇلى, ءىرى مەملەكەت قايراتكەرى, اقىن, اعارتۋشى سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ 130 جىلدىعىنا ارنالعان «تاريحي تۇلعا ەسىمىمەن بولاشاققا قادام» دەپ اتالعان قالالىق سەمينار جيىنىنا قاتىسۋشىلاردى مەكتەپ وقۋشىلارى ءان ايتىپ, بي بيلەپ, سالتاناتتى قارسى الدى. كىرەبەرىستەگى كەڭىستىكتە وقۋشىلاردىڭ تاقىرىپقا ساي سالعان سۋرەتتەرى, قولىمەن جاساعان دۇنيەلەرى كورمە ەتىپ قويىلعان. ءماجىلىس زالىندا تۇلعانىڭ ءومىرى, قىزمەتى تۋرالى مالىمەتتەر ستەند ەتىپ قويىلعان.
سەمينارعا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى قۋانىش ايتاحانوۆ, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى تۇرسىن ماحانۇلى, سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى تولەن قوڭقاقوۆ, سۇلتانبەكتانۋشى ءابۋرايرا ماناحوۆ, استانا قالاسىنداعى «سۇلتانبەك قوجانوۆ» قورىنىڭ توراعاسى اباي ابۋوۆ, وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ كوميتەتىنىڭ باسقارما باسشىسى ءاليا چوكۋشەۆا, استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باستىعى قاسىمحان سەنعازىەۆ, تۇركيادان ارنايى كەلگەن س.قوجانوۆتىڭ شوبەرەسى ساردار جولبارىس شەنشەن, سونداي-اق تاعلىمى مول جيىنعا ەلورداداعى زيالىلار قاۋىمى, ەل ەلدەن, جەر جەردەن سۇلتانبەكتانۋشىلار, ۇلت پەرزەنتىنە تاعزىم ەتۋشىلەر كەلدى. ءوزى تۋعان اۋىلى سوزاقتىڭ اقسۇمبە ەلدى مەكەنىندەگى مەكتەپ ديرەكتورى مەيرام ءالماحانوۆ, تاعى باسقا ۇستازدار, مۇعالىمدەر بولدى.
مەكتەپ فويەسىندە وقۋشىلاردان قۇرالعان وركەستر قۇرمانعازىنىڭ «بالبىراۋىن», «سارىارقا» كۇيلەرىن ويناسا, حالىق ءانى «بيپىل» قازاق ءبيىن ايجان جاكەەۆا جەتەكشىلىك ەتەتىن «سارىارقا» بي ءانسامبلىن ورىندادى. تولقىن سارسەنباەۆا جەتەكشىلىگىندەگى «قازاقستانىم» ءانىن شىرقاعان بالالار حورىنىڭ انا تىلىمىزدەگى ايرىقشا ورىنداۋى كەلگەندەردى تامسانتتى. دومبىرامەن ارناۋ ايتقان وقۋشى اسحات جەكسەنبايدىڭ ونەرى قازاقتىڭ قارا نارداي قايىسپاي ۇلتقا قىزمەت ۇلىنا تاعزىم رەتىندە قابىلدانىپ, تىڭدارماندار دۋ قول شاپالاقپەن قوشەمەتتەپ, قول سوقتى. «اتامەكەن» ءانىن عاجاپ ورىنداعان تالانتتى ۇلدار اڭسار سەرىكوۆ پەن ميراس ساديبايدىڭ ونەرىنە دە كەلگەندەر ريزا بولىستى.
ءىس-شاراعا كەلگەندەر سۇلتانبەك قوجانوۆقا ارنايى قويىلعان ءبيۋستىڭ اشىلۋىنا قاتىسىپ, سالتاناتتى ءراسىمىن جاسادى. استانا قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى قاسىمحان سەنعازىەۆ قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەدى. ىقىلاس گۇل اكەلىندى.
سۇلتانبەك سالعان سارا جول
سەمينار باستالار الدىن ءماجىلىس زالىندا جينالعاندارعا «ستالينمەن بەتپە-بەت» اتتى تەاترلاندىرىلعان قويىلىمى كورسەتىلدى. جۇمات جولتايدىڭ «ستالينمەن بەتپە-بەت» تاريحي دراماسىنان تەاترلاندىرىلعان قويىلىمىن ساحنالاعان مەكتەپتەگى «نۇر» تەاتر ۇيىرمەسىنىڭ وقۋشىلارى.
قىلىشىنان قان تامعان كەشەگى كەڭەستىك جۇيە كەزىندە ستالينمەن كەزدەسىپ, ۇلتىنىڭ قامى ءۇشىن باسىن قاتەرگە تىگىپ, ماعجانداي اياۋلى اقىنعا قامقور بولعانى ءۇشىن, ۇلتىنا شەكسىز قىزمەت ەتكەن ەڭبەگى ءۇشىن, ءبىلىمدى, زيالى, عالىم, ساياساتكەر, قوعام قايراتكەرى جەندەتتەردىڭ قولىنا ءتۇسىپ, ۇلت مۇراتى جولىندا قازا تاپتى. تۇلعانى سومداعان مۇعالىم دە, قويىلىمعا قاتىسقان وقۋشىلار دا ساحنالاندىرعان كورىنىسكە تاريحتى وقىپ, زەردەلەپ, ەرەكشە دايىندالعانى كورىنىپ تۇر. سەمينارعا قاتىسۋشىلار كەشەگى زۇلمات زامانعا ءبىر ءسات ورالىپ, ۇلت پەرزەنتىنىڭ اياۋلى تاعدىرىن ءبىر ءسات ەسكە الىپ, كوزدەرىنە جاس الدى.
– مەكتەپكە كىرىپ كەلگەندە وقۋشىلاردىڭ انا تىلىندە سويلەپ, تۋعان تىلىمىزدە ءان سالىپ, كۇي ورىنداپ, ۇلكەنگە ىزەت, كىشىگە قۇرمەت كورسەتۋى, مۇعالىمدەردىڭ, وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق كيىممەن قارسى الۋى – ءبارى-ءبارى شۇبارلانعان تىلمەن سويلەيتىن باسقا مەكتەپتەرگە بارعانداعى وكىنىشىمىزدى شايىپ جىبەرگەندەي, كەلەشەككە ۇمىتپەن قارايتىنداي اسەرگە بولەگەنى انىق. سول ءۇشىن دە ايرىقشا اتموسفەرا سىيلاعان مەكتەپ ۇجىمىنا العىس ايتامىن!, – دەدى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى قۋانىش ايتاحانۇلى سەميناردا سويلەگەن سوزىندە. بۇدان كەيىن ءسوز العان پروفەسسور عالىم تۇرسىن ماحانۇلى دا, باسقا بايانداماشىلار سۇلتانبەك قوجانوۆ تۋرالى عاجايىپ, تىڭ دەرەكتەردى كەلتىردى.
وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى اتىنان كەلگەن ءا.چوكۋشەۆا سەمينارعا قاتىسۋشىلارعا مينيستر عاني بەيسەمباەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن وقىپ بەردى.
قوجانوۆتانۋ جالعاسادى
ەلى ءۇشىن ەڭىرگەن, حالقىن شەكسىز سۇيگەن ۇلتشىل تۇلعا – سۇلتانبەك قوجانوۆ ەسىمى قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعانى انىق. سۇلتانبەك قوجانوۆ – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, عالىم, پۋبليتسيست جانە رەداكتور. تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن زور ەڭبەگىن سىڭىرگەن كۇرەس قاتىسۋشىسى. 1919-1920 جىلدارى تۇركىستان قالاسىندا ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان جانە ازىق-تۇلىك كوميتەتىن باسقارعان. سول جىلدارى قازاقستاندا ءالى اياقتالماعان «ۇلكەن جىلان» دەپ اتالاتىن جۇتتىڭ زاردابىن شەككەن اش-جالاڭاشتارعا ازىق-تۇلىكتى ادىلەتتى ءبولىپ, حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنگەن.
سۇلتانبەك قوجانوۆ 1894 جىلى تامىز ايىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى سوزاق اۋدانى, كيەلى اقسۇمبە اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. سۇلتانبەككە بولاشاق ومىرلىك جولداما بەرگەن, كيەلى مەكەن تۇركىستان بولدى. بالا سۇلتانبەكتىڭ قارشادايىنان بىلىمگە قۇشتار بولىپ, تابيعي زەرەكتىگىنىڭ جىلدام جەتىلۋىنە ءارتۇرلى سەبەپتەر بار, وڭىردەگى اعارتۋشى كوزى اشىق ۇلتتىق اعارتۋشىلار مەن ورىس جەرىنەن كەلگەن زيالى قاۋىم جانە اعا بۋىن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ىقپالى بولدى.
سۇلتانبەك قوجانوۆ – قازاقتان شىققان تۇڭعىش ديپلومات, سول ۋاقىتتاعى ءبىرىنشى كەڭەس ديپلوماتى, وتاندىق عىلىمدا اتىن التىن ارىپپەن قالدىرعان مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ شاكىرتى.
سۇلتانبەك قوجانوۆ ەسىمىن الماتىداعى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ جۇرگەندە الاش ازاماتتارى تۋرالى ەندى عانا زەرتتەۋلەر كىتاپ بولىپ شىعىپ جاتقان تۇستا پروفەسسور ۇستازىم تەمىربەك قوجاكەەۆتەن ەستىدىم. ەسىمى, قىزمەتى جادىمدا جاتتالىپ قالىپتى. قازاق تاريحىنا جازىلار كەرەمەت كۇن بولدى.
مەكتەپ-ليتسەيدەگى الاشتىڭ ارداقتى ازاماتى سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ تۋعانىنا 130 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ قۇرمەتىنە مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان شاحمات, قولونەر, سۋرەت سالۋ, وتباسىلىق ەستافەتا, فۋتبول, ۆولەيبول, باسكەتبول, قول كۇرەسى, توعىزقۇمالاق, قۇستار ۇياسىن جاساۋ, اسفالتقا سۋرەت سالۋ, جاس ەكولوگ جانە ەكودەبات سايىستارى, اسىق ويىنى, سپورتتىق ەستافەتا, ەسسە جازۋ بايقاۋى, جاس اقىندار ءمۇشايراسى – سپورت, ونەر بايقاۋلارىنىڭ قورىتىندىسىن قۇرمەتتى قوناقتار جاساپ, جەڭىمپازداردى ارنايى ديپلومدارمەن, باعالى سىيلىقتارمەن ماراپاتتادى.
قازاقتىڭ تاريحىندا التىن ارىپتەرمەن جازىلاتىن سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ ەسىمى, ەلگە جاساعان قىزمەتى بۇگىندە وسىلايشا جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىندا قايتا جاڭعىرىپ, ۇلتقا, حالىققا قىزمەت ەتەتىن ۇل-قىزداردىڭ ءوسىپ شىعۋىنا باعىتتايدى. بۇگىنگى يگى ءىس-شارا, انا ءتىلىمىزدى, تاريحىمىزدى, ونەرىمىزدى دارىپتەگەن جيىن وسىنى مەڭزەيدى.
