مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «بىرلىك. جاسامپازدىق. ورلەۋ» اتتى ءحححىىى سەسسياسىن وتكىزدى. جيىنعا پارلامەنت سەناتىنا قحا قاتارىنان سايلانعان دەپۋتاتتار, رەسپۋبليكالىق ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جەتەكشىلەرى مەن مۇشەلەرى, اسسامبلەيانىڭ ەرىكتىلەرى, سونداي-اق بەينەبايلانىس ارقىلى ۇيىمنىڭ وڭىرلەردەگى دەلەگاتتارى قاتىستى.
حالىق سىزدەرمەن بىرگە!
قاسىم-جومارت توقاەۆ, ەڭ الدىمەن, ەلىمىزدىڭ بىرنەشە ايماعىنداعى تابيعات اپاتى سالدارىن ەڭسەرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلىپ جاتقان اۋقىمدى جۇمىستارعا توقتالىپ, سۋ تاسقىنى باستالعاننان بەرى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى دا ورتاق ىستەن شەت قالماي, بەلسەندى ءارى ۇيلەسىمدى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. مۇنىڭ ءبارى ءوزارا جاناشىر جانە تىلەۋلەس بولۋدىڭ ايقىن كورىنىسى ەكەنىن ايتتى.
«اسسامبلەيا سەسسياسى جىل سايىن بىرلىك كۇنى قارساڭىندا وتەدى. ال بيىلعى باسقوسۋ مەملەكەتىمىز ءۇشىن كۇردەلى كەزەڭگە تۇسپا-تۇس كەلدى. شىن مانىندە, بۇل سەسسيانى ءدال وسى كەزدە وتكىزۋدىڭ ءمانى زور. بىرلىك پەن ىنتىماق – ەشقاشان ەسكىرمەيتىن قۇندىلىقتار. بۇعان وسى كۇندەردە كوزىمىز جەتتى دەۋگە بولادى. حالقىمىز وتە اۋىر سىناققا تاپ بولدى. قازاقستان اۋماعىنىڭ جارتىسىن تاسقىن سۋ باسىپ قالدى. ەلىمىزدىڭ مىزعىماس بىرلىگى وسى قيىن كۇندەردە ايقىن كورىندى. قۇتقارۋشىلار, ۆولونتەرلەر, مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر, ساربازدار, ءتارتىپ ساقشىلارى, قوعام بەلسەندىلەرى, بيزنەس وكىلدەرى جانە جاستار – ءبارى بىرگە ءجۇر. ورتاق ىستەن ەشكىم شەت قالعان جوق. بۇكىل ايماقتا قوعامنىڭ بارلىق وكىلدەرى ءبىر كىسىدەي جۇمىلدى. وتانداستارىمىز زارداپ شەككەن جاندارعا جاپپاي قول ۇشىن سوزدى. ءبىر-بىرىنە شىنايى جاناشىر بولدى. مەن قارعىن سۋمەن كۇرەسۋگە زور ۇلەس قوسقان ناعىز وتانشىل ازاماتتارعا شەكسىز ريزامىن» دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاندىقتار سىن ساعاتتا جۇرت بولىپ جۇمىلعانىمىزدى تىلگە تيەك ەتتى. ۇكىمەت, مەملەكەتتىك ورگاندار, قۇزىرلى مەكەمەلەر جانە ەرىكتىلەر بىرلەسە جۇمىس ىستەدى. سونىڭ ارقاسىندا 119 مىڭنان استام ادام دەر كەزىندە قاۋىپسىز جەرگە كوشىرىلدى. ونىڭ 45 مىڭعا جۋىعى – بالالار. ەڭ باستىسى, ءبىز ادام ءومىرىن بارىنشا ساقتاپ قالدىق. «ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاندار اپات سالدارىن جويۋعا بار كۇشىن جۇمساپ جاتىر. جاعدايدىڭ ودان ءارى ۋشىعىپ كەتپەۋى – باستى نازاردا. قۇتقارۋشىلار كۇندىز-ءتۇنى جۇمىس ىستەپ ءجۇر. قوعام بەلسەندىلەرى جانە ۆولونتەرلەر گۋمانيتارلىق كومەك جيناۋدى قولعا الدى. حالقىمىزدىڭ ىنتىماعى مەن جوعارى ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىگى وسى كەزدە ايقىن كورىندى. بىرقاتار ايماقتار ينفراقۇرىلىمدى جانە بۇلىنگەن ۇيلەردى قالپىنا كەلتىرۋگە كىرىسىپ كەتتى. بۇل شارۋاعا ءىرى بيزنەس وكىلدەرى قوسىلدى. ەلىمىزدەگى كومپانيالار, جەكە كاسىپكەرلەر ءتۇرلى كومەك قورلارىنا قوماقتى قارجى اۋداردى. قاراجات كۇن سايىن ءتۇسىپ جاتىر, كومەك قورى ۇلعايادى دەپ سەنەمىن. كاسىپكەرلەرگە زور العىس ايتامىن. بولاشاقتا دا حالقىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن بىرگە جۇمىس ىستەيمىز دەپ سەنەمىن» دەدى مەملەكەت باسشىسى. ەشكىم ەلەۋسىز قالمايتىنىن قاداپ ايتقان پرەزيدەنت: «زارداپ شەككەن ازاماتتارعا تاعى دا ايتامىن: بۇكىل حالىق – سىزدەرمەن بىرگە. كوپ ۇزاماي بارشاڭىز قالىپتى ومىرگە قايتا ورالاسىزدار. ول ءۇشىن مەملەكەت ءبارىن جاسايدى» دەدى.
ستراتەگيالىق مىندەتتەردەن اينىمايمىز
پرەزيدەنت ءتۇرلى سىن-قاتەرگە قاراماستان, ەلىمىز ستراتەگيالىق ماقسات-مىندەتتەرىنەن اينىمايتىنىنا نازار اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنشا, از ۋاقىت ىشىندە جۇرگىزىلگەن ساياسي رەفورمالار ناتيجەسىندە بيلىكتىڭ بارلىق تارماعى ادامنىڭ زاڭدى مۇددەسىن, قۇقىعى مەن ەركىندىگىن قورعاۋعا جانە ونى ىلگەرىلەتۋگە نەگىزدەلگەن جاڭا جۇيە بويىنشا جۇمىس ىستەي باستادى. ەندىگى مىندەت – ادىلدىك, ينكليۋزيۆتىلىك, پراگماتيزم قاعيدالارىنا نەگىزدەلگەن جانە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋدى كوزدەيتىن جاڭا ەكونوميكا ۇلگىسىنە كوشۋ.
بۇل ورايدا قاسىم-جومارت توقاەۆ اسسامبلەيانىڭ بۇگىنگى سەسسياسى «بىرلىك. جاسامپازدىق. ورلەۋ» دەپ اتالعانىن, بارشا حالقىمىزدىڭ ستراتەگيالىق باعدارىنىڭ تۇپكى ءمانىن وسى ءۇش ۇعىم ءدال ءارى ناقتى بىلدىرەتىنىن, بىرلىك پەن ىنتىماق باستى قۇندىلىعىمىز جانە مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ بۇلجىماس باعدارى بولىپ قالا بەرەتىنىن ايتتى. پرەزيدەنت وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ورىندالۋعا ءتيىس بىرنەشە وزەكتى مىندەتكە ارنايى توقتالدى. قاسىم-جومارت توقاەۆ, ەڭ الدىمەن, اسسامبلەيا جۇمىسىن ەلىمىزدىڭ جاڭا گۋمانيتارلىق يدەولوگيالىق دوكتريناسىمەن ۇيلەستىرۋ قاجەت دەپ سانايدى.
«ءبىز قۇرىلتايدىڭ اتىراۋداعى وتىرىسىندا نەگىزگى يدەولوگيالىق تۇجىرىمداردى جيناقتاپ, جۇيەلەپ الدىق. جالپىعا ورتاق قۇندىلىقتاردى ايقىندادىق. بۇل – ەڭ الدىمەن, تاۋەلسىزدىك جانە وتانشىلدىق. ودان كەيىن – بىرلىك جانە ىنتىماق. كەلەسى – ادىلدىك پەن جاۋاپكەرشىلىك. سونداي-اق – زاڭ جانە ءتارتىپ. بۇدان سوڭ – ەڭبەكقورلىق پەن كاسىبيلىك. جانە – جاسامپازدىق پەن جاڭاشىلدىق. بۇل – ءبىزدىڭ ساياسات پەن ەكونوميكادان باستاپ, ءبىلىم مەن مادەنيەتكە دەيىنگى بارلىق سالاداعى باعىت-باعدارىمىز. مۇنىڭ ءبارى حالقىمىزدىڭ ازاماتتىق بىرەگەيلىگىن نىعايتادى. سونداي-اق ەلىمىزدىڭ بولاشاق كەلبەتىن قالىپتاستىرادى. اسسامبلەيا جۇمىسىنا ارقاۋ بولىپ وتىرعان قاعيدالار وسى قۇندىلىقتارمەن تولىق ۇندەسەدى» دەپ مالىمدەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت ۇلتتىق قۇرىلتايدان سوڭ ونىڭ قورىتىندىسى تۋرالى قوعامدىق تالقىلاۋدى ءجىتى باقىلاپ وتىرعانىن ايتتى. «ساراپشىلاردىڭ جانە ەل ىسىنە بەي-جاي قارامايتىن ازاماتتاردىڭ پىكىرىن, ۇسىنىستارى مەن تىلەكتەرىن وقىدىم. مەنىڭشە, وي-پىكىردىڭ كوپشىلىگى اتىراۋداعى قۇرىلتاي, شىن مانىندە, ۇلتىمىزدىڭ دامۋىنا قاتىستى جاڭا فيلوسوفيا مەن يدەولوگيانىڭ باستاۋىنا اينالدى دەگەن پايىمعا كەلىپ توعىسادى. دەگەنمەن قۇرىلتايدا ايتىلعان جالپىۇلتتىق دوكترينا, ياعني تۇعىرناما جەتەكشى قوعامدىق ينستيتۋتتاردىڭ بارلىعى قولداسا عانا تولىق جۇمىس ىستەي الاتىنىن ۇعىنعان ءجون. سىزدەردىڭ, قوعامنىڭ قولداۋى بولماسا, بۇل دوكترينا قاعاز جۇزىندە قالادى. مۇنى مىندەتتى تۇردە جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك. ونداعى نەگىزگى قاعيداتتاردى ورنىقتىرۋ ىسىندە اسسامبلەيا باستى ءرول اتقارۋعا ءتيىس» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك, پرەزيدەنت بالالاردى ىرگەلى قۇندىلىقتارعا سۇيەنە وتىرىپ تاربيەلەۋگە باسا ءمان بەرۋ كەرەكتىگىن ءمالىم ەتتى. «وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ دۇنيەتانىمى تاريحقا قاتىستى وكپە-رەنىشتەن, دوگماتيزمنەن جانە مادەني ستەرەوتيپتەردەن ادا بولۋعا ءتيىس. جاستارىمىز ءاردايىم العا ۇمتىلۋى قاجەت. ولاردىڭ دۇنيەتانىمى وتكەندى, بۇگىندى جانە بولاشاقتى ءبىرتۇتاس ۇلتىمىزدىڭ ەش بولىنبەيتىن ورتاق مۇراسى رەتىندە ەموتسياسىز, ساياسي استارسىز شىنايى قابىلداۋعا نەگىزدەلۋى وتە ماڭىزدى. ءبىز, قازاقستان حالقى, وزگەلەردىڭ تەرىس ىقپالىنا تۇسپەيتىن ءوز يدەولوگيامىزعا سۇيەنۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ يدەولوگيامىزدىڭ تىرەگى – مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى. ەڭ باستىسى – دۇرىس سويلەپ, جاقسى نيەت ءبىلدىرۋ عانا ەمەس, ناقتى جۇمىس ىستەپ, يگىلىكتى ىسكە كۇن سايىن كۇش جۇمساۋ. بىزگە بوس ءسوز ەمەس, ناقتى ءىس كەرەك. وقىتۋ-تاربيەلەۋ ۇدەرىسىندە «ءبىز ءارتۇرلىمىز, بىراق ءبارىمىز تەڭبىز», «قازاقستاننىڭ حالقى ءبىرتۇتاس» دەگەن قاعيداتتار كورىنىس تابۋعا ءتيىس. بۇل – مىزعىماس ءارى بەرىك قاعيداتتار. مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باستى وزەگى جانە جالپىۇلتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتاتىن نەگىزگى فاكتور – بىرلىك» دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ورتاق وتانىمىزدىڭ تاعدىرىنا جاناشىرلىعىمىز ءبىزدىڭ ازاماتتىق سانا-سەزىمىمىزدىڭ وزەگى بولىپ قالا بەرەتىنىن ايتتى. «ال ۇلتتىق تولەرانتتىق, وتكەن زاماننىڭ داستۇرلەرىنە جانە ءتۇرلى مادەنيەتكە دەگەن قۇرمەت, مەملەكەتتىك ءتىلدى جانە باسقا دا تىلدەردى ءبىلۋ – قازاقستان ازاماتتارىنا ءتان قاسيەتتەر. بۇدان بولەك, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اسپان تۇستەس تولقۇجاتى ەلىمىزدىڭ جالپىۇلتتىق بىرەگەيلىگىنىڭ ەڭ قاراپايىم ءارى تۇسىنىكتى بەلگىسى ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىن. كوك پاسپورتى بار ءاربىر ادام ۇلتىنا, كوزقاراسى مەن نانىم-سەنىمىنە قاراماستان, قازاقستان ازاماتىنىڭ بارلىق قۇقىعىن يەلەنەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەز كەلگەن ازاماتى الەمنىڭ قاي تۇكپىرىندە جۇرسە دە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ قورعاۋىندا بولادى. ءبىز ەشقاشان ءوز ازاماتتارىمىزدى تاعدىر تالكەگىندە قالدىرمايمىز. ەستەرىڭىزدە بولسا, جەر ءجۇزىن كوروناۆيرۋس ىندەتى جايلاپ, كوپتەگەن ەل شەكاراسىن تارس جاپقاندا قازاقستان دەرەۋ ءوز ازاماتتارىن جەر شارىنىڭ ءار قيىرىنان ەلگە اكەلۋدى ۇيىمداستىردى. سونداي-اق ءبىز 2021 جىلى اۋعانستانداعى, 2023 جىلى گازا سەكتورىنداعى احۋال, ءتىپتى ۋكرايناداعى جاعداي كۇرت شيەلەنىسكەندە ازاماتتارىمىزدى ول جاقتان شۇعىل شىعارىپ الدىق. ءار جولى, قانداي دا ءبىر ەلدە ازاماتتارىمىزعا قاۋىپ تونسە, ءبىز ولاردىڭ وتانىنا تەزىرەك ورالۋى ءۇشىن جەدەل شارالار قابىلدايمىز. ءبىزدىڭ كوك پاسپورتىمىزعا ەلىمىزدىڭ تۇعىرى سانالاتىن باستى قۇندىلىقتاردىڭ ءبارى سىيىپ تۇر. ونى بۇكىل الەم زاماناۋي وزىق مەملەكەتتىڭ قۇجاتى رەتىندە تانيدى. قازاقستان ازاماتتارى ونداعان مەملەكەتكە ۆيزاسىز بارا الادى جانە ءبىزدىڭ تاباندى جۇمىسىمىزدىڭ ارقاسىندا مۇنداي ەلدەردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. قازىر قازاقستان الەم تولقۇجاتتارى يندەكسىندە 66-ورىندا تۇر. بۇل جامان كورسەتكىش ەمەس. بىراق بۇل يندەكستى جاقسارتۋ جۇمىستارىن جالعاستىرا بەرەمىز. بۇدان بولەك, سوڭعى جىلدارى قازاقستان ازاماتتىعىنان باس تارتقان ادامداردىڭ سانى ايتارلىقتاي ازايدى. كەرىسىنشە, قازاقستان ازاماتتىعىن العىسى كەلەدى. وسىنىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامىپ كەلە جاتقانىن, ءبىزدىڭ ەلگە قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتا تۇسكەنىن جانە مەملەكەتىمىزدىڭ حالىقارالىق بەدەلى جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ۇلتتىق قۇرىلتايدا قازىر ەلگە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان بەس كەسەلگە توقتالعانىن تىلگە تيەك ەتكەن قاسىم-جومارت توقاەۆ قاۋىپسىز قوعامدا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ولاردان ءبىرجولا ارىلۋىمىز كەرەكتىگىن ايتتى. «اسسامبلەيا ناشاقورلىق, قۇمارپازدىق (لۋدومانيا), تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق, ۆانداليزم جانە ىسىراپشىلدىق سياقتى الەۋمەتتىك كەسەلدەرمەن كۇرەسۋ ىسىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قاۋىپسىز ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن وسىنداي قاتەرلى قۇبىلىستاردان ءبىرجولا ارىلۋىمىز كەرەك. بۇل, اسىرەسە, ۇرپاقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدى. ءبىز بالالار مەن جاستاردى بارىنشا قورعاپ, دۇرىس تاربيەلەۋىمىز قاجەت. قوعامدىق كەسەلدەردى تۇبىرىمەن جويامىز دەسەك, ورتاق ىسكە بۇكىل ەل بولىپ جۇمىلعان ءجون. ۇلتىنا, دىنىنە, الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماستان, وعان بارلىعى اتسالىسۋى كەرەك. «ۇلى ىستەر شاعىن ارەكەتتەردەن باستالادى». سول سياقتى كىشىگىرىم قادامدار اۋقىمدى وزگەرىستەرگە جول اشادى. ءار ادامنىڭ وي-ساناسى جانە مىنەز-قۇلقى جاقسارسا, تۇتاس قوعام جاقسارادى. ماقسات-مۇراتى بيىك بولسا, ەلدىڭ رۋحى دا بيىك بولادى. «ادال ازامات» بولۋ اسا ماڭىزدى. ءبىر سوزبەن ايتساق, كەلەڭسىز ۇردىستەردەن جاي عانا جيرەنۋ جەتكىلىكسىز. ونى جويۋعا دا بەلسەنە اتسالىسۋ كەرەك» دەدى پرەزيدەنت.
قازاق ءتىلى ەتنوسارالىق تىلگە اينالادى
سونىمەن قاتار پرەزيدەنت بۇگىندە جاھاندىق كاتاكليزم بەلەڭ الىپ, ءتۇرلى مەملەكەتتەر اراسىندا اسكەري-ساياسي, ساۋدا-ەكونوميكالىق تەكەتىرەس, ءتىپتى مادەني-گۋمانيتارلىق تارتىس كۇشەيىپ بارا جاتقانىنا توقتالدى. مەملەكەت باسشىسى قوعامدا ۇلتىنا قاراي ەرەكشەلەنۋگە, وقشاۋلانۋعا ۇمتىلعان كەز كەلگەن ارەكەتكە, اسىرەسە, ازاماتتاردى تىلىنە, ۇلتىنا, دىنىنە نەمەسە مادەنيەتىنە بولا ارانداتۋعا, يا بولماسا كەمسىتۋگە مۇلدە جول بەرمەيتىن ورتا قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.
«راديكالدى يدەولوگيانى دارىپتەۋ جانە كسەنوفوبيا وتىن تۇتاتۋ ءۇشىن حالىقارالىق تۇراقسىزدىقتى پايدالانىپ قالعىسى كەلەتىندەردىڭ ارەكەتى انىق كورىنۋدە. كەيبىر مەملەكەتتەردىڭ گەوستراتەگيالىق امبيتسياسىنان ەتنودىني استار ىزدەۋگە تىرىساتىنداردىڭ, ءتىپتى, ونى وركەنيەتارالىق قاقتىعىس رەتىندە كورسەتكىسى كەلەتىندەردىڭ ءۇنى قاتتى شىعا باستادى. سونىڭ سالدارىنان قازىر الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ءتۇرلى ەكسترەميستىك كۇشتەردىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ كەلە جاتقانى بايقالىپ وتىر. لاڭكەستىك قاۋىپ-قاتەرلەر تاعى دا العى شەپكە شىقتى. تاياۋدا ماسكەۋ ىرگەسىندە جۇرتتى قانعا بوكتىرگەن لاڭكەستىك وقيعا جۇرەگىمىزگە وتە اۋىر ءتيدى. بارشا ادامزات ءوزارا ديالوگ ورناتىپ, كۇش بىرىكتىرۋ ارقىلى عانا حالىقارالىق قاتىناس سالاسىنداعى كۇيرەۋ مەن ىدىراۋ ۇردىسىنە توتەپ بەرەدى, بەرەكەسىزدىك پەن سەنىمسىزدىكتى ەڭسەرە الادى» دەدى پرەزيدەنت.
ءتىل – كوپتەگەن مەملەكەت ءۇشىن وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى دەي كەلە مەملەكەت باسشىسى وسى اسا شەتىن ماسەلەگە كەلگەندە سىرتقى-ىشكى فاكتورلاردى ەسكەرە وتىرىپ, ستراتەگيالىق ۇستامدىلىق جانە تولەرانتتىق تانىتۋىمىز قاجەتتىگىنە توقتالدى. «بىراق بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى جان-جاقتى دامىتۋعا باسا نازار اۋداراتىنىمىزدى جوققا شىعارمايدى. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا ايرىقشا نازار اۋدارۋعا ىقپال ەتەدى. مەن قازاق ءتىلى ۋاقىت وتە كەلە ەتنوسارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىنىنا سەنىمدىمىن. ءبىز بىرتىندەپ وسىعان كەلە جاتىرمىز. بۇگىن ءبىز ءوز بەتىنشە قازاق ءتىلىن جەتىك مەڭگەرىپ, ونى قوعامدا كەڭىنەن ناسيحاتتاپ جۇرگەن ازاماتتاردى ماراپاتتايمىز. بۇل وتە پايدالى ءارى ساياسي تۇرعىدان ماڭىزدى جۇمىس دەپ ويلايمىن. مەملەكەت ولاردىڭ ءتۇرلى جەتىستىكتەرىنە, سونىڭ ىشىندە ساياسي سيپاتتاعى تابىستارىنا دا نازار اۋدارادى جانە ولاردى بارىنشا قولدايدى. قازاقستان – قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل سانالاتىن كوپ ءتىلدى ەل, بولاشاقتا دا سولاي بولا بەرەدى. بۇل – ءبىز ءۇشىن وراسان زور باسىمدىق» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت قوعامدا الاۋىزدىق تۋدىراتىن كەز كەلگەن ارەكەتكە قاتاڭ توسقاۋىل قويۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى. «ازاماتتارىمىزدىڭ بىزگە قاتىسى جوق اقپارات مايدانىنا ارالاسىپ, وشپەندىلىكتى ناسيحاتتاۋى ەلىمىزدەگى تۇراقتىلىققا جانە قوعامدىق كەلىسىمگە زور قاتەر توندىرەدى. ارقايسىمىز ازاماتتاردىڭ قۇقىعى تەڭ جانە ەركىن بولۋىن قامتاماسىز ەتەتىن اتا زاڭىمىزدىڭ ءاربىر ءسوزىن بۇلجىتپاي ۇستانۋىمىز قاجەت. زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ءاردايىم جانە بارلىق جەردە ساقتالۋى, زاڭ ۇستەمدىگىنىڭ سوزبەن دە, ىسپەن دە ورنىعۋى ماڭىزدى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – قوعامدا ءوزارا قۇرمەت پەن سەنىمدى نىعايتا ءتۇسۋ. سونداي-اق ءدىني, ايماقتىق نەمەسە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق الشاقتىقتى بولدىرماۋ ءۇشىن بارشاعا ورتاق جاڭا قاعيداتتار مەن ۇستانىمدار ويلاستىرۋ. اسسامبلەيانىڭ وسى كۇردەلى ماسەلەگە بايلانىستى اتقارىپ جاتقان قىزمەتى ايرىقشا ماڭىزدى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ينستيتۋتسيونالدىق الەۋەتىن نىعايتۋ قاجەت
پرەزيدەنت اسسامبلەيانىڭ ينستيتۋتسيونالدىق الەۋەتىن نىعايتۋ ماسەلەسىنە ارنايى توقتالىپ, ۇيىمنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارمەن, پارلامەنتپەن جانە ماسليحاتتارمەن قارىم-قاتىناسىن جاقسارتا ءتۇسۋ كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل رەتتە قاسىم-جومارت توقاەۆ اسسامبلەيا جەتەكشىلەرىنە مەملەكەتتىك شەشىم قابىلداۋ ۇدەرىسىنە جانە رەفورمالاردى ىلگەرىلەتۋ ىسىنە بەلسەنە قاتىسۋ, ەتنو-الەۋمەتتىك شيەلەنىس وشاقتارىن انىقتاۋ جانە ونداي وقيعالاردىڭ الدىن الۋعا باسا ءمان بەرۋ, اسسامبلەيانى الەۋمەتتىك تۇتاستىق پەن وتانشىلدىقتى دارىپتەيتىن ينستيتۋت رەتىندە نىعايتۋ مىندەتتەرىن جۇكتەدى.
«اسسامبلەيا مەملەكەتتىك شەشىم قابىلداۋ ۇدەرىسىنە جانە رەفورمالاردى ىلگەرىلەتۋ ىسىنە بەلسەنە قاتىسۋى كەرەك. سوندىقتان ونىڭ عىلىمي-ساراپتامالىق الەۋەتىن دامىتۋ قاجەت. ەتنو-الەۋمەتتىك شيەلەنىس وشاقتارىن انىقتاۋعا جانە ونداي وقيعالاردىڭ الدىن الۋعا باسا ءمان بەرىلۋگە ءتيىس. الماتى, جامبىل جانە تۇركىستان وبلىستارىنىڭ ماماندارى ەتنومەدياتسياعا قاتىستى جۇمىستى قولعا الدى. ونىڭ اۋقىمىن كەڭەيتىپ, بۇل تاجىريبەنى اسسامبلەيانىڭ بارلىق ۇيىمدارىنا تاراتۋ قاجەت. اسسامبلەيانى الەۋمەتتىك تۇتاستىق پەن وتانشىلدىقتى دارىپتەيتىن ينستيتۋت رەتىندە نىعايتۋ كەرەك. ەڭ الدىمەن, اقساقالدار كەڭەسى جانە انالار كەڭەسى سياقتى ءتيىمدى قۇرىلىمداردى دامىتا تۇسكەن ابزال. مينيسترلىكتەر جانە اكىمدىكتەر ولاردىڭ قىزمەتىنە قولداۋ كورسەتۋى قاجەت. ارنايى گرانتتار ءبولىپ, مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستار بەرۋى كەرەك. جاستار اسسامبلەيا قىزمەتىنە تىڭ سەرپىن اكەلەدى. سوندىقتان اسسامبلەيا قۇرىلىمدارى مەن ەتنومادەني بىرلەستىك باسشىلارىنىڭ ءبىر ورىنباسارىن جاستاردان تاعايىنداۋدى ۇسىنامىن. ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگاندار اسسامبلەيانىڭ جاستارعا, اسىرەسە, ۆولونتەرلەرگە قاتىستى جوبالارىنا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋى كەرەك. مۇنداي جوبالاردىڭ ءتىزىمىن جاساعان ءجون» دەپ تاپسىردى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ تىڭ باستامالار مەن يدەيالار تۋىندايتىن كوميۋنيتي-ورتالىققا اينالۋعا تيىستىگىن اتاپ ايتتى. «دوستىق ۇيلەرى جالپىۇلتتىق ىقپالداستىق ءۇشىن قاجەتتى ورتالىققا ءارى بارلىق ايماقتا اسسامبلەيانىڭ اۋقىمدى باستامالارىن جۇزەگە اسىراتىن سەنىمدى ورىنعا اينالدى. ولار الەۋمەتتىك ماڭىزى بار جۇزدەن استام جوبانى ىسكە اسىرۋعا ۇيىتقى بولدى. الايدا دوستىق ءۇيىنىڭ قىزمەتىن جەتىلدىرىپ, كۇشەيتە ءتۇسۋ ماسەلەسىن ويلاستىرعان ءجون. ولار قوعامدىق كەزدەسۋلەر مەن تالقىلاۋلار وتەتىن جانە تىڭ باستامالار مەن يدەيالار تۋىندايتىن كوميۋنيتي-ورتالىققا اينالۋعا ءتيىس. مەن بۇل باستامانى قولدايمىن. دوستىق ءۇيى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر باس قوساتىن ورىن عانا بولىپ قالماۋى كەرەك. سونىمەن بىرگە ول جەرگىلىكتى قوعامداستىقتاردىڭ دامۋىنا جول اشىپ, تىرەك بولاتىن, بىرلىك, جاسامپازدىق, ورلەۋ سياقتى قۇندىلىقتاردى دارىپتەيتىن ورتالىق بولۋى قاجەت» دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار, مەملەكەت باسشىسى اسسامبلەيانىڭ 30 جىلدىعىن قۇرىلىمنىڭ قىزمەتىن حالىققا ءتۇسىندىرىپ, ناسيحاتتاۋعا جانە ازاماتتاردى ەل بىرلىگىن نىعايتۋ جولىنداعى اۋقىمدى جۇمىسقا جۇمىلدىرۋعا ۇتىمدى پايدالانامىز دەدى.
ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – ايقىن
مەملەكەت باسشىسى ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە, ەلىمىز سوڭعى جىلدارى اسا كۇردەلى سىناقتاردىڭ تاعى ءبىر تاريحي كەزەڭىن باستان وتكەرىپ جاتقانىن ايتىپ, بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ ارقاسىندا بۇل قيىندىقتىڭ ءبارىن جەڭەتىنىمىزگە, شىنىعىپ, شيراپ, بۇرىنعىدان دا مىقتى بولىپ شىعاتىنىمىزعا سەنىم ءبىلدىردى. «ەرتە مە, كەش پە, كەز كەلگەن مەملەكەت ءتۇرلى سىناققا تاپ بولۋى مۇمكىن. سونداي كەزدە ەل ومىرىندە كۇردەلى ءارى تۇبەگەيلى بەتبۇرىس جاسالادى. ءبىز دە وسىنداي جاڭعىرۋ جولىمەن ءجۇرىپ كەلەمىز. سىن-قاتەرلەرگە توتەپ بەرىپ, قيىن ساتتە ۇجىمداسىپ, شۇعىل جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەنىپ جاتىرمىز. شىن مانىندە, مۇنىڭ ءبارى – باعا جەتپەس تاجىريبە» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازىرگى كۇردەلى كەزەڭدە ەلدىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن ساقتاۋ – ەڭ باستى مىندەت ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى. «ءبىز قوعامعا ىرىتكى سالاتىن ءاربىر ارەكەتكە توسقاۋىل قويامىز. مەن بۇرىن دا ايتقانمىن, قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىنە قارسى كەيبىر تەرىس پيعىلدى ادامدار قاراپ وتىرمايدى. «اتىڭ شىقپاسا, جەر ورتە» دەگەن. ولار قوعام ىشىنە ىرىتكى سالۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى قيتۇرقى ارەكەتتەرگە باراتىنى انىق. ءبىر سوزبەن ايتساق, حالىق اراسىندا جالعان مالىمەت تاراتادى. سوندىقتان ءبارىمىز كەز كەلگەن اقپاراتقا سىن كوزبەن قاراپ, تەك رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنۋىمىز قاجەت» دەدى ول.
پرەزيدەنت ءبىز ەل بولىپ بارلىق بيىك ماقساتقا بىرگە جەتەتىنىمىزدى قاداپ ايتتى. «تاريح توعىستىرعان تاعدىرىمىز – ءبىر, سەنىممەن قادام باساتىن كەلەشەگىمىز – ءبىر. ءبىز ءبىرتۇتاس ۇلت رەتىندە ءاردايىم بابالار اماناتىنا ادال بولامىز. قاسيەتتى قارا شاڭىراعىمىز – قازاقستاننىڭ جارقىن بولاشاعىن بىرگە جاسايمىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – ايقىن, بۇل – ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ. مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋدى پرەزيدەنت رەتىندەگى ەڭ باستى مىندەتىم دەپ سانايمىن» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
سونىمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن حالىقتار اراسىندا بەيبiتشiلiكتi, دوستىق پەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا, مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا سiڭiرگەن ەڭبەگi ءۇشiن بىرقاتار ازاماتقا مەملەكەتتىك ناگرادالار تابىستالدى.
