نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ جولداۋىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىن جاڭعىرتۋ ماسەلەسىنە باسا نازار اۋداردى. پوليتسەيلەردى جازالاۋشى ەمەس, كەرىسىنشە, قىزمەت كورسەتۋشى رەتىندە قالىپتاستىرۋدى تاپسىردى. ەندى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ارنايى جول كارتاسى ازىرلەنىپ, اتالمىش رەفورما 2019 جىلدان باستاپ جۇزەگە اساتىن بولدى.
وزگەرىس اتاۋىن وزگەرتۋدەن باستالدى
ەلىمىزدە ىشكى ىستەر دەپارتامەنتتەرى ۇكىمەت قاۋلىسىنا سايكەس پوليتسيا دەپارتامەنتى بولىپ وزگەرتىلدى. ماسەلەن, استانا قالاسىنىڭ ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگى استانا قالاسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى بولىپ اتالادى. ال وڭىرلەردەگى قالالىق ىشكى ىستەر باسقارمالارى مەن اۋداندىق ىشكى ىستەر بولىمدەرى پوليتسيا باسقارمالارىنا جانە پوليتسيا بولىمدەرىنە اينالدى. سونىمەن قاتار, كولىكتەگى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى دە كولىكتەگى پوليتسيا دەپارتامەنتى بولىپ وزگەرتىلدى.
تاعى ءبىر جاڭالىق, 15 جىلدان بەرى ءتۇرى مەن ءتۇسىن وزگەرتپەگەن پوليتسەيلەردىڭ فورماسى دا جاڭاشا كەلبەتكە يە بولماق. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى الماس سادۋباەۆ فورمانى اۋىستىرۋدىڭ ۋاقىتى كەلگەنىن ءارى ەڭ باستىسى ىڭعايلى بولۋىن ايتقان ەدى. قازىرگى ۋاقىتتا جاڭا فورمانىڭ ءتۇرلى نۇسقالارى قاراستىرىلۋدا. جالپى, حالىقتىڭ ءتارتىپ ساقشىلارىنا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن اتى مەن فورماسىن وزگەرتۋ عانا ەمەس, ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن دە, قىزمەتىن دە, حالىقپەن قارىم-قاتىناسىن دا تۇبەگەيلى وزگەرتۋ قاجەت. ەلباسى ايتقانداي, «كوشەدەگى ءار پوليتسەي – پرەزيدەنتتىڭ وكىلى» بولۋ ءۇشىن پوليتسەيلەرگە قوياتىن تالاپ تا, مىندەت تە سالماقتى بولماق.
جازالاۋشى ەمەس, كومەك كورسەتۋشى
سونىمەن, كەلەر جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇزەگە اساتىن رەفورمانى ۇكىمەت پرەزيدەنت اكىمشىلىگىمەن بىرلەسىپ دايىندايتىن بولدى. قۇجاتتا پرەزيدەنت ايتقان بارلىق ماسەلەلەر قامتىلۋى ءتيىس.
ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە – پوليتسيانىڭ شتاتتىق سانىن وڭتايلاندىرۋ. سەبەبى بۇگىندە پوليتسيانىڭ سانى 75 مىڭدى قۇرايدى. ارينە, ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى مەكەمەلەر مەن عيماراتتاردىڭ كۇزەتشىلەرى بار. «بىرىنشىدەن, ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ شتاتتىق سانىن وڭتايلاندىرىپ, پوليتسيانى وزىنە تيەسىلى ەمەس فۋنكتسيالاردان ارىلتۋ قاجەت. ۇنەمدەلگەن قاراجاتتى پوليتسەيلەردىڭ جالاقىسىن كوبەيتۋگە, ولاردىڭ تۇرعىن ءۇي جانە وزگە دە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتاعان ءجون» دەدى پرەزيدەنت جولداۋىندا. بۇل رەتتە پوليتسەيلەر سانىنىڭ قىسقارتىلۋى قاۋىپسىزدىككە كەرى اسەر ەتپەۋ كەرەكتىگىن دە ەسكەرتتى.
ەكىنشى ماسەلە – پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ جاڭا ستاندارتىن بەكىتۋ. ول بويىنشا كادرلاردى دايارلاۋ مەن ىرىكتەۋ جۇيەسىن وزگەرتۋ قاجەت. ەندى قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارى قايتا اتتەستاتسيالاۋدان ءوتىپ, تەك ۇزدىكتەرى عانا قىزمەتىن جالعاستىراتىن بولادى. سونىمەن قاتار, حالىقپەن جۇمىس ىستەۋدىڭ جاڭا زاماناۋي فورماتى ەنگىزىلمەك. پوليتسيانى باعالاۋدىڭ كريتەريلەرى دە تۇبەگەيلى وزگەرىپ, ال جۇمىستارى سەرۆيستىك مودەلگە كوشەدى.
پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, ازاماتتار ساناسىندا پوليتسەيلەر جازالاۋشى ەمەس, كەرىسىنشە, قيىن جاعدايدا كومەك كورسەتۋشى دەگەن تۇسىنىك ورنىعۋى كەرەك. قالالىق جانە اۋداندىق ىشكى ىستەر ورگاندارى جانىندا حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ قاعيداتى بويىنشا ازاماتتاردى قابىلداۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاسالىنادى. پوليتسيا جۇمىسىن باعالاۋدىڭ نەگىزگى ولشەمدەرى قوعامنىڭ سەنىمى مەن حالىقتىڭ ءوزىن قاۋىپسىز سەزىنۋى بولۋى ءتيىس. پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى نۇرلان ءابدىروۆتىڭ ايتۋىنشا, وسى سالادا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن دايىندايتىن ءبىلىم وردالارىنىڭ دا سانىن ازايتىپ, ساپاسىن كوتەرۋ ماڭىزدى قادام بولماق. دەگەنمەن تۇيتكىلى كوپ سالادا بۇل وزگەرىستەردىڭ وڭاي بولمايتىنىن ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆتىڭ ءوزى مويىنداپ وتىر. ءسوزىنىڭ جانى بار. ماسەلەن, بيىل پوليتسەيلەردىڭ قولىمەن جاسالعان قىلمىستىڭ سانى ارتقان. زاڭنىڭ دۇرىس ورىندالۋىن قاداعالايتىن 600-دەن استام ءتارتىپ ساقشىسىنىڭ ءتۇرلى زاڭ بۇزۋشىلىققا بارىپ, جۇمىستان قۋىلعانىن ەسكەرسەك, شىن مانىندە, ساننان ساپاعا ءمان بەرەتىن ۋاقىت كەلگەن سىڭايلى.
«پرەزيدەنت قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنا ساپالى وزگەرىستەردىڭ قاجەت ەكەنىن ايتتى. قوعام ءبىزدىڭ جۇمىستىڭ تۇبىرىمەن جاقسارعانىن قالايدى, قوعام تاراپىنان پوليتسياعا سەنىمدىلىك دەڭگەيىنىڭ ارتۋى جانە تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى پوليتسيا جۇمىسىنىڭ باستى ولشەمى بولادى» دەيدى ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ.
«102» جاڭاشا قىزمەت كورسەتەدى
ازاماتتار تاراپىنان بۇعان دەيىن «102» ديسپەتچەرلىك قىزمەتىنە قاتىستى سىن كوپ ايتىلدى. ەل تۇرعىندارى قوڭىراۋعا جاۋاپتى ۇزاق كۇتەتىندەرىن جازىپ, شاعىمدانعان. وسىعان بايلانىستى مينيسترلىك جول كارتاسى شەڭبەرىندە «زەردە» ۇلتتىق حولدينگىمەن بىرلەسە بەكىتكەن «112» بىرىڭعاي كەزەكشى قىزمەت» قاناتقاقتى جوباسىن زەردەلەدى. «112» بىرىڭعاي كەزەكشىلىك قىزمەتى» وپەراتورلاردىڭ قوڭىراۋلارىن قابىلداپ, ناقتى باعىتتاعى ديسپەتچەرلەرمەن بايلانىستىرادى. اتاپ ايتقاندا, «101», «102», «103», «104», «112». وسى جوبا الداعى ۋاقىتتا الدىمەن استانا قالاسى مەن قىزىلوردا وبلىسىندا سىناقتان وتكىزىلەتىن بولدى.
نۇرلان دۋلاتبەكوۆ, ءماجىلىس دەپۋتاتى: ناعىز قامقورشىعا اينالسىن
پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋى قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋىنىڭ قاجەتتىلىگىن تاعى ءبىر مارتە تۇسىندىرگەن قۇجات دەر ەدىم. نەگىزگى ماقسات – ءبىزدىڭ قوعامدى يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق ەكونوميكا جاعدايلارىندا ءومىر سۇرۋگە دايىنداۋ. وسىعان وراي, مەملەكەت قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي تۋعىزاتىن ارىپتەس بولىپ تابىلادى.
مەملەكەت ەكونوميكاداعى سياقتى الەۋمەتتىك دامۋ سالاسىندا دا زور تابىستارعا جەتۋگە ۇمتىلىپ وتىر. ەلباسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا ناقتى مىندەتتەر ايقىن كورسەتىلگەن: ءونىمدى قايتا وڭدەيتىن جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ; ومىرلىك ماڭىزى بار سالالار: ءبىلىم بەرۋ, عىلىم, مەديتسينا, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن جەتىلدىرۋ; ورتا تاپتى دامىتۋ; الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى كەڭەيتۋ; سالالىق باعدارلامالاردى دايىنداۋ; مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسىنىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋ. وسى ورايدا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسى مەن مامان دايارلاۋ جۇيەسىن قايتادان قاراۋدى دايەكتى شەشىم دەۋگە بولادى.
پوليتسيا – بۇل حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن جانە قوعامدىق ءتارتىپتى كۇزەتەتىن ورگان. سول سەبەپتەن پوليتسەيلەرگە دەگەن حالىقتىڭ سەنىمىنىڭ دەڭگەيى ونىڭ جۇمىسىنىڭ باستى كريتەريلەرىنىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. بۇل ورگاندى جازالاۋشى مەحانيزمنەن قىزمەت كورسەتۋشى ۇيىمعا قايتا بەيىمدەۋ پوليتسيا ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن ۇيلەستىرۋگە جانە تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك تۋعىزدى. بۇل جەردە شەتەلدەردىڭ ۇزدىك تاجىريبەسىنەن كوپ نارسە ۇيرەنۋگە بولادى. ماسەلەن, ادامداردىڭ قاتىسۋىنسىز بەلگىلى ءبىر لاۋازىمدى قىزمەتكە اشىق بايقاۋ جاريالاۋ, پسيحولوگيالىق سىناقتاردان ءوتۋ, «ەلەكتروندى پوليتسيا» باعدارلاماسىنىڭ جانە ارنايى ينسپەكتسيانىڭ بولۋى – مۇنىڭ ءبارى دامىعان ەلدەردەگى سىبايلاس جەمقورلىق قاۋىپتەرىن ايتارلىقتاي تومەندەتتى.
بىرقاتار مەملەكەتتەردىڭ وزىق تاجىريبەسىنەن ءىىم-ءنىڭ قىزمەتكەرلەرىن دايىنداۋداعى ءتيىمدى, قاجەتتى ۇردىستەردى ۇيرەنۋگە بولادى. پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ جاڭا ستاندارتىن قالىپتاستىرۋ, مانساپ جولىمەن ءوسۋ جۇيەسىن وزگەرتۋ, قىسقارتىلعان دايىندىق جانە پوليتسيا اكادەمياسى ارقىلى ىرىكتەۋ حالىقتىڭ قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنە دەگەن سەنىمىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرا تۇسەدى.
ەلباسىنىڭ يدەيالارى مەن تىكەلەي تاپسىرمالارى ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا عانا ەمەس, سونداي-اق كوڭىل كۇيىن جاقسارتۋعا دا ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى. ىشكى ىستەر ورگاندارىن رەفورمالاۋ حالىقتىڭ پوليتسياعا دەگەن سەنىمىن قايتارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىز «ىشكى ىستەر ورگاندارىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى جول كارتاسىن» اسىعا كۇتەمىز.
