وسى جىلدىڭ شىلدە ايىنان بەرى ەلورداداعى قوعامدىق كولىكتەردە قولما-قول تولەم جۇيەسى الىنىپ, ورنىنا كولىك كارتاسى ىسكە قوسىلعانى بەلگىلى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە جولاۋشىلاردىڭ 93 پايىزى كولىك كارتاسىن تۇراقتى قولدانىپ كەلەدى. سول سياقتى تابىس كوزى دە ورتاشا ەسەپپەن العاندا 30 پايىزعا ارتقان. ايتارلىعى, بۇل باستاما بيىل عانا مىندەتتەلگەنمەن, كولىك كارتاسىنىڭ ەنگىزىلگەنىنە بىرنەشە جىل بولعانى انىق. دەگەنمەن وسى جاڭاشىلدىقتىڭ اسەرىنەن قوعامدىق كولىكتەردە تۋىنداعان كەي وزگەرىستەردىڭ استانالىقتار ءۇشىن ءالى دە قولايسىز تۇستارى بار. ءبىز وسى تۇستا اۆتوبۋس توڭىرەگىندە شەشىمىن تاپپاي تۇرعان بىرنەشە ماسەلەنى قوزعاۋدى, سونداي-اق وزگە ەلدەردەگى تاجىريبەنى مىسالعا الۋدى ءجون كوردىك.
«الدىنان كىرەسىڭ, ارتىنان شىعاسىڭ»
ەلورداداعى قوعامدىق كولىكتەردىڭ بۇل ەرەجەسى قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىن ابدەن مەزى ەتكەنى جاسىرىن ەمەس. قاربالاس ۋاقىتتا جولاۋشىلاردىڭ الدىڭعى ەسىكتەن كىرىپ, ۆاليداتسيا ارقىلى تولەم جاساۋىن جۇرگىزۋشىنىڭ ءوزى تىكەلەي قاداعالاۋى ونىڭ باستى مىندەتىنە ۇستەمە جۇمىس بولىپ قانا قويماي, جولاۋشىلاردىڭ دا تىعىز ۋاقىتىن الىپ, قۇقىعىن شەكتەيدى. بۇعان قوسا, كەستەدە كورسەتىلگەن ۋاقىتتان كەشىكپەس ءۇشىن جۇرگىزۋشىلەردىڭ قۇستاي ۇشاتىنى تاعى بار. جاقىندا وسىنداي وقيعانىڭ ءبىرى كىسى ولىمىمەن اياقتالعانى بەلگىلى. №40 باعىتتاعى اۆتوبۋس ساۋدا-ەكونوميكا كوللەدجىنىڭ 15 جاستاعى ستۋدەنتىن قاعىپ ولتىرگەن بولاتىن. قايعىلى جاعداي بولعان تۇستا رۇقسات ەتىلگەن جىلدامدىق 50 كم/ساع بولسا, اۆتوبۋس 53 كم/ساع جىلدامدىقپەن ءوتىپتى. راس, مۇنداي وقيعا مۇنىمەن عانا شەكتەلمەيدى.
ايتارلىق تاعى ءبىر ماسەلە, ورتاڭعى جانە ارتقى ەسىكتەن شىعۋعا ۇمتىلعان جولاۋشىلار الدىڭعى كىرەبەرىستەگى جۇرتتىڭ ىشكە كىرىپ بولۋىن كۇتۋگە ءماجبۇر بولادى. بۇل پروتسەسس بىرنەشە مينۋتقا سوزىلاتىن ساتتەر كەزدەسىپ جاتادى. ونسىز دا اسىعىپ تۇرعان جولاۋشىنىڭ ءبىراز ۋاقىتى وسى تۇستا زايا كەتەدى.
– وسىنداي ءتارتىپ قانداي ىڭعايسىز ەدى! اۆتوبۋسقا كىرۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاقىتىمدى جۇمساپ ەدىم. شىعۋ ءۇشىن, مىنە, تاعى دا تۇرمىن. قانشاما ۋاقىتىم كەتتى. بۇل – Astra كارتاسىن پايدالانۋ مىندەتتەلگەن ۋاقىتتان بەرى كۇندە قايتالاناتىن ماسەلە. الدىنان كىرەسىڭ, ارتىنان شىعاسىڭ… سالوننىڭ ءبىر ەمەس, ءۇش جەرىندە ۆاليداتسيا تۇر. بىراق جۇرگىزۋشى تەك الدىڭعىسىنان عانا تولەتەدى, – دەپ كەيىدى اۆتوبۋستان شىعا الماي تۇرعان جولاۋشىلاردىڭ ءبىرى. – جۇرگىزۋشىدەن مۇنىڭ سەبەبىن سۇراساڭ, ءجوندى جاۋاپ قايتارمايدى. «باستىقتار سولاي تاپسىرما بەرگەن. بىزگە ەمەس, جوعارى جاققا ايتىڭىز!» دەگەن جاۋاپ الدىم. مادەنيەتتەن سونداي جۇرداي بولار ما؟ – دەپ ماسەلەنىڭ تاعى ءبىر شەتىن شىعارىپ قالدى.
راس, ەلەكتروندى جولاقى ءجۇيەسى مىندەتتەلگەن كۇننەن باستاپ وسىعان ۇقساس ءتۇرلى ىڭعايسىزدىقتار ارتا تۇسپەسە, كەمىگەن ەمەس. جولاۋشىلاردىڭ ءبارى دىتتەگەن جەرىنە ءبىر-اق اۆتوبۋسپەن جەتە سالمايدى. ال الگى ەرەجە
ەكى-ءۇش اۆتوبۋسپەن قاتىنايتىندار ءۇشىن تىپتەن قيىندىق تۋدىرىپ وتىر.
– قاپ, انا اۆتوبۋس ءجۇرىپ كەتەتىن بولدى عوي. ەندى كەلەسىسىن 15-20 مينۋت كۇتۋىمە تۋرا كەلەدى. كولىك كارتاسى بيىل عانا مىندەتتەلگەنمەن, قولدانىسقا ەنگىزىلگەنىنە ءبىراز ۋاقىت بولدى ەمەس پە؟! قوعامعا قولايسىز
تۇسى نەگە ەرتەرەك شەشىلمەگەن؟ – دەگەن جولاۋشىنىڭ رەنىشىنە كۋا بولدىق.
وسى ورايدا «كوندۋكتورلار قايدا؟ ولار نە ىستەيدى؟» دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندارى انىق. ءبىر قىزىعى, استاناداعى قوعامدىق كولىكتە كوندۋكتور قىزمەتكەرلەرى جۇمىس ىستەمەيدى. بۇعان «استانا LRT» جشس باسقارما توراعاسى بەكمىرزا يگەنبەرديەۆتىڭ ءسوزى دالەل.
– جاڭا جۇيە بويىنشا كوندۋكتورلار جۇمىس ىستەمەيدى. ەندى
اۆتوبۋستا رەنجىسۋ دە, سوقتىعىسۋ دا, وزگە دە ورىنسىز جايتتار بولمايدى. ال كاسىبي كوندۋكتورلار اۆتوبۋس پاركىنىڭ باقىلاۋ جەلىسىنە, سول سياقتى كولىك باقىلاۋ
قىزمەتىنىڭ وزگە دە تۇرلەرىنە ورنالاستىرىلادى, – دەگەن بولاتىن «استانا LRT» جشس باسقارما توراعاسى.
دەگەنمەن قازىر قوعامدىق كولىكتەردىڭ كەيبىرىندە جۇرگىزۋشىدەن بولەك تاعى ءبىر قىزمەتكەردىڭ جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىن بايقاۋعا بولادى. ولاردىڭ ءمىندەتى – جۇرتشىلىقتىڭ جولاقىسىن تولەگەنىن تەكسەرۋ. ەندى بۇعان قوسا كولىكتى باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ماماندارى جولاۋشىلاردىڭ كارتاسىن تاعى ءبىر تەكسەرىپ وتەتىنىن ايتا كەتەيىك. جۇرگىزۋشى, كوندۋكتور, ودان قالا بەردى باقىلاۋ قىزمەتكەرلەرى ءۇش جاقتاپ ءجۇرىپ تەكسەرسە, جولاقىسىن تولەمەگەنى ءۇشىن 2 اەك, ياعني 4810 تەڭگە ايىپپۇل سالىناتىنى تاعى بار. وسىنىڭ ناتيجەسىندە جاقىندا «استانا LRT» جشس باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بەيبىت ەسجانوۆ جىل باسىنان بەرى جولاقىسىن تولەمەگەن جولاۋشىلارعا باس-اياعى 27 ملن 214 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىنعانىن مالىمدەگەن بولاتىن. ال بىلتىرعى مالىمەتتەرگە سۇيەنەر بولساق, 1 شىلدە مەن 24 قاراشا ارالىعىندا 7980 ادام ەرەجە بۇزىپتى. سونداي-اق, وسى ۋاقىت ارالىعىندا اقشاسىن الىپ, بيلەت بەرمەگەنى ءۇشىن 173 كوندۋكتورعا جالپى كولەمدە 1928650 تەڭگە ايىپپۇل سالىنعان. وسىنداي تەكسەرىسى قاتال بولا تۇرا, جولاۋشىلاردى الدىڭعى ەسىكتەن عانا كىرگىزۋ قانشالىقتى ورىندى؟
Wi-Fi اتى عانا بار
وسىدان ءۇش جىل بۇرىن قوعامدىق كولىكتەرگە تەگىن Wi-Fi ينتەرنەت تاراتۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن بولاتىن. مۇنى ەلىمىزدەگى بىرقاتار باق ءسۇيىنشى سۇراپ, اقپارات تاراتقان. دەگەنمەن Wi-Fi ءجۇيەسى بار اۆتوبۋس دەگەن اتى بولماسا, قازىر قوعامدىق كولىكتەردە عالامتور پايدالانۋ مۇمكىن ەمەس. وسىنى بىلمەك ماقساتىندا №60 باعىتتاعى اۆتوبۋستىڭ جۇرگىزۋشىسىنەن سۇراعانىمىزدا ونىڭ جۇمىس ىستەمەيتىنىن ايتىپ, سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ بەرە المادى.
ايتا كەتەيىك, 2016 جىلى قازاقستان Internet Live Stats ءمالىمەتى بويىنشا عالامتور پايدالاناتىن ەلدەردىڭ اراسىندا 43-ورىندا تۇرعانى بەلگىلى بولدى. بۇل حالىقتىڭ 55,8 پايىزى, ياعني 9,9 ملن تۇرعىننىڭ ينتەرنەتتى پايدالاناتىنىن كورسەتەدى.
«وڭاي» نازارعا الىنسا…
الماتى قالاسىنداعى قوعامدىق كولىكتەرگە «وڭاي» تولەم جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلگەنىنە ءۇش جىلعا جۋىق ۋاقىت بولىپ قالدى. بۇگىنگە دەيىن بۇل باستامانىڭ دا قالا تۇرعىندارىنا ىڭعايسىز تۇستارى بولعانى راس. ماسەلەن, قولما-قول تولەم قابىلدانباعان. وسىنىڭ سالدارىنان العاشقى كۇنى-اق جۇزدەگەن ادامعا ايىپپۇل سالىنىپ ۇلگەردى.
الايدا بۇگىنگە دەيىن وسىعان ۇقساس ءتۇرلى قيىندىقتار شەشىمىن تاۋىپ كەلەدى. ال ەلوردادا بيىل عانا ەنگىزىلگەندىكتەن, تاجىريبەسى كەنجەلەۋ «Astana LRT» ۇيىمى كەي ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋدا «وڭاي» ۇيىمىنا جۇگىنسە ءجون
بولار ما ەدى؟! مىسالعا الار بولساق, الماتىداعى قوعامدىق كولىكتەردە ۆاليداتسيا جاساعانىن تەكسەرۋ جۇرگىزۋشىلەردىڭ مىندەتىنە جاتپايدى. تيىسىنشە, جولاۋشىلار دا اۆتوبۋستىڭ قالاعان ەسىگىنەن كىرىپ, شىعا الادى. ال باقىلاۋ ۇيىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كەز كەلگەن ۋاقىتتا كىرىپ, تەكسەرۋگە حاقىلى.
سول سياقتى تولەم كارتاسىن تولتىرۋ كەز كەلگەن Qiwi اپپاراتتارى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. اپپارات قوسىمشا قىزمەت ءۇشىن ارتىق اقشا المايدى. ونىڭ سىرتىندا «وڭايدىڭ» وزىندىك اۆتوماتتارى بارىن ايتا كەتكەن ءجون. وسىنىڭ ناتيجەسىندە كولىك كارتاسىن تولتىرۋ كەزىندە ۇزىن-سونار كەزەك بولمايدى.
شەتەلدىك تاجىريبە قانداي؟
وسى ورايدا پولشا مەن تۇركيا ەلدەرىندەگى تاجىريبەنى مىسالعا الۋدى ءجون كوردىك.
– بيىل جىل باسىندا پولشانىڭ ۆارشاۆا قالاسىنا وقۋعا تۇسكەنمىن. مۇندا جولاقى ەلەكتروندى تۇردە جۇرگىزىلەدى ەكەن. باقىلاۋشى قىزمەتكەرلەرى دە سيرەك كىرەدى. سودان نە كەرەك, ستۋدەنت بولعاننان كەيىن اقشامدى ۇنەمدەيىن دەپ جولاقىنى شامامەن ءبىر اپتاداي تولەمەي جۇرگەنمىن. بىردە اياقاستىنان كىرىپ كەلىپ, ءبارىمىزدى تەكسەرىپ شىقتى. كەزەك ماعان كەلگەندە قىلمىسىمدى ءبىلىپ قويىپ, ايىپپۇل سالدى. ونىڭ سوماسى مەنىڭ ءبىر اپتا تولەمەگەن اقشامنان الدەنەشە ەسە كوپ بولدى. ارتىنشا شەتەل ازاماتى بولعاننان كەيىن ۆيزامنىڭ كۇشى جويىلۋى مۇمكىن ەكەنى تۋرالى ەسكەرتۋ كەلدى. وسىنداي ۇلكەن ايىپپۇل سالىناتىندىقتان, جۇرت مۇنداي قۋلىققا بارمايدى ەكەن, – دەپ ءتۇسىندىردى ولجاس ەسىمدى ستۋدەنت.
ال تۇركياداعى جاعداي ازداپ وزگەشە كورىنەدى. ماسەلەن, ىستانبۇل قالاسىندا اۆتوبۋستىڭ جۇرەتىن جولى بولعاندىقتان, ونىڭ ايالداماسىنا كەز كەلگەن ادام ەمىن-ەركىن كىرىپ-شىعا المايدى. ال «Istanbul kart»
ەلەكتروندى بيلەتى ءبىر رەتتىك جانە ءبىر كۇندىك بولىپ ساتىلادى. مۇنداي بيلەتى بولماعان جولاۋشى ايالداماعا كىرە المايدى. تيىسىنشە, جولاقىسىن تولەمەي, زاڭسىز جۇرگەن جولاۋشىنى دا كەزىكتىرۋ مۇمكىن ەمەس.
قورىتا ايتار بولساق, ءاربىر باستامانىڭ باستاپقىدا كەمشىن تۇستارى بولۋى زاڭدىلىق. الايدا ۋاقىت وزدىرماي, شەشىمىن تاپپاي تۇرعان ورنىن وزگە ەلدەر قولدانعان تاجىريبە ارقىلى شەشىلگەنى ءجون.
